Roma Hukukunda Augustus zamanına kadar derneklerin hukukî durumu
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 160122
- Danışmanlar: DOÇ.DR. NADİ GÜNAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk (Roma Özel Hukuku) Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 192
Özet
ÖZET“Roma Hukukunda Augustus Zamanına Kadar Demeklerin Hukukî Durumu”isimli bu doktora tez çalışması, giriş ve sonuç dışında üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm'de, öncelikle demeklerin de içinde yer aldığı tüzel kişi kavramı genel olarak açıklanmış, ardından tüzel kişilerin tarihçesi ve çeşitleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci Bölüm'de, Roma hukukunda özel hukuk açısından en önemli yeri alan demekler, ilkin corpus, universitas, collegium ve sodalitas kavramlarıyla açıklığa kavuşturulmuş, daha sonra demeklerin Augustus zamanına kadarki tarihî gelişimi ve çeşitleri üzerinde durulmuştur. Üçüncü Bölüm'de ise, derneklerin kuruluşu, demek kurma özgürlüğü ve buna getirilen kısıtlamalar, demeğin organizasyonu, ehliyeti ve sona ermesi konuları incelenmiştir. Hak ehliyetine sahip olan, yani hak sahibi olabilen ve borç altına girebilen varlıklara, özel hukuk anlamında kişi; kendilerine hak ehliyeti tanınan, hukuken kişi sayılan, insan ya da mal topluluklarına ise tüzel kişi adı verilmektedir. 162Kendilerine hak ehliyeti tanınan ve hukuken kişi sayılan varlıkların başında insanlar gelir. Çünkü hukuk düzeni insanlar tarafından ve insanlar için meydana getirilmiştir (hominum causa omne ius constitutum est). Roma hukukunda özgür, yurttaş ve sui iuris olan insanlar kişi sayılırdı. Ancak zamanla, insanlar dışında bazı varlıklara hukuken kişilik tanımak, bazı gereksinimler nedeniyle bir zorunluluk olarak ortaya çıktı. Çünkü insanlar geçici varlıklardır ve toplumsal hayatta daha uzun ömürlü ve kendisini oluşturan insanlann varlığından bağımsız varlıklara gereksinim duyulmuştur. Devletler, belediyeler, ekonomik, siyasal, toplumsal, bilimsel, dinsel ve hayır işlemek amaçlarına yönelik örgütler, bu gereksinimlerle ortaya çıkmıştır. Sadece insanlar değil, siyasal ve toplumsal örgütler de hak sahibi olabilir ve borç altına girebilirler. Hak sahibi olabilen ve borç altına girebilen gerçek kişilerin karşılığı olarak bu tip varlıklara tüzel kişi adı verilir. Roma hukukunda tüzel kişilik kavram olarak çok geç doğmuş ve bir sistem olarak gelişememişti. Buna karşılık bağımsız birer kişilik anlamında tüzel kişilik kabul edilmiş, ayrı ayrı adlar verilmiş bir takım insan ya da mal toplulukları, hukukî bakımdan tek tek düzenlenmişti. Roma devleti (populus Romanus), kişi ya da mal toplulukları (universitates), dernek (collegium'lar-meslekî dernekler, sodalitates-dinî dernekler) ve vakıflar, bunlara örnek olarak gösterilebilir. Bir amacı gerçekleştirmek üzere bir araya gelen gerçek kişilerin oluşturduğu ve onu oluşturan kişilerden bağımsız ayn bir kişiliği olan 163universitates personarum'un en önemli çeşidi olarak dernekler ortaya çıkmaktadır. Cumhuriyet Dönemi'nde kural olarak demek kurma özgürlüğü söz konusuydu. Oniki Levha Kanunu'nda derneklerin, kamu düzenine (lex publica) aykırı olmamak şartıyla, kurulma ve idarelerinde tam bir serbesti tanınmıştı. Cumhuriyet Dönemi'nin sonlarında, bu serbestinin kötüye kullanılması üzerine lulius Caesar, eskiden beri varlığını sürdürenleri istisna ederek, bütün dernekleri kaldırdı. Augustus zamanında çıkarılan lex lulia de collegiis ile, dinî demekler istisna edilerek, sadece imparatorun uygun görüşü ile, senatus'un izin (concessio) verdiği derneklerin kurulabileceği kabul edildi. Klasik Hukuk Dönemi'nde collegium'lann kurulabilmesi için en az üç kurucu üyenin varlığı koşulu aranırdı (tres faciunt collegium) ve collegium, onu oluşturan kişilerin hepsi değişse bile, varlığını sürdürürdü. Bu koşul lustinianus zamanında da geçerliğini m m mm mm * " sürdürmüştü. Derneklerin organizasyonunun oluşturulmasında şehir idareleri örnek alınmıştı. Derneklerin, şehirlerin kuruluş kanunlarına (leges municipii) benzer tüzükleri (leges collegii), bir topluluk kasası (arca), üyeleri (plebs collegii-genel kurul), danışma kurulu (ordo) ve bir başkanı (actor, magister) vardı. 164Demekler, yasaklamalara aykırı faaliyette bulunduklarında collegium illicitum durumuna gelir ve magistra'larca kapatılırdı. Dernek üye sayısının üçün altına düşmesi de (Dig.50.16.85) derneğin sona ermesine neden olurdu. Roma hukukunda daha Krallık Dönemi'nde ortaya çıkan dernekler, Roma devletinin uzun yıllar gelişimiyle çeşitli şekillerde düzenlemelere konu olmuştur. Ortaçağdan başlayarak, Roma hukuk biliminde, Roma hukukuna ilişkin metinlere dayanılarak, tüzel kişilik kavramı ve tüzel kişilere ilişkin kuramlar oluşturulmuş, belli bir sisteme dayanan çeşitli tüzel kişi sınıflandırmaları yapılmış ve bunlar modern hukuk tarafından geliştirilmiştir. Derneklerin hukukî durumunun Roma hukuku içindeki gelişim aşamalarının tespiti, günümüz hukuku tüzel kişiler teorilerinin çıkış kaynağı ve geliştirilmesi açılarından önem taşımaktadır. 165
Özet (Çeviri)
SUMMARY This thesis named“The Legal Status of Associations in Roman Law, Until the Age of Augustus”is composed of three chapters. In the first chapter, the concept of“legal entity (or legal person)”that includes associations is broadly explained and after that, history and different types of legal entities are examined. In the second chapter, the associations - which had a most important place for Roman private law - are firstly clarified by examining the concepts of corpus, universitas, collegium and sodalitas and then historical development and different types of associations until the age of Augustus are explained. In the third chapter, foundation of associations, right to form association and restriction to this right, organization of association, capacity of association and dissolution of it are examined. The person in the context of private law means a being who has capacity to acquire rights, namely to hold rights and undertake obligations and legal entity means combinations of people or goods that are granted the capacity to acquire rights and regarded as person by law. 166Beings who have capacity to acquire rights, namely to hold rights and undertake obligations are, at the first step, the human beings. Because the law order is created by human beings for the human beings (hominum causa omne ius constitutum est). In the Roman law, the human beings who are free, citizen and sui iuris are regarded as person. However, in the time, because of some necessities, some entities other than the human beings are regarded as person. Because human beings are moral entities and in the social life, there is a need for entities that are endless and free from the existence of their creators. Therefore, states, municipalities and economic, political, scientific, religious and charitable organizations are created. Not only the human beings but also political and social organizations may hold rights and undertake obligations. As if the human being who may hold rights and undertake obligations is called“person”, the entities that may hold rights and undertake obligations are named“legal entities (or legal persons)”. In the Roman law, the concept of legal entity is accepted very late and was not developed as a system. On the other hand, legal entity is accepted as an independent person and some organizations of people and good that are given different names are arranged legally one by one as separate organizations. The Roman state (populus Romanus), combinations of people or goods (universitates), associations (collegium - vocational associations, sodalitates - religious associations) and foundations are the examples. 167Associations are the most important kind of universitates personarum, which is formed by real persons who came together to achieve a purpose and which has a different personality other than its creators. At the republican period, as a rule, there was right to form association. According to the Twelve Tables compilation, it was free to form an association if the association was not against the public order (lex publica). At the late republican period, because of abuses, lulius Caesar dissolved all associations except the associations that exist since ancient times. By lex lulia de collegiis enacted at the age of Augustus, the associations, except the religious ones, might be formed by the permission (concessio) of senatus given after the conforming opinion of emperor. At the classical period, there must be minimum three founders to form collegium (tres faciunt collegium) and collegium exists even if all the founders are changed. This condition persists at the age of lustinianus. Organization of associations was formed in the example of municipalities. Associations had status' (leges collegii) like constitutional acts (leges municipii) of villages, treasury (area), members (plebs collegii - board (assembly) of association), advisory board (ordo) and a president (actor, magister). 168Associations became collegium illicitum and were dissolved by magistras when they practiced against restrictions. If the number of members became less than three, this was a cause for dissolution (Dig.50.16.85). Associations were subject to different regulations according to the development of Roman state in time. In Roman law, beginning from the medieval era, theories were formed for the concept of legal entity and legal entities, different classifications were made systemically and modern law improves these. Determining the steps of evolution of the legal status of associations in Roman law is important for understanding the origins of modern legal entity theories and for improving them. 169
Benzer Tezler
- Roma Hukukunda soy bağı kurulmamış çocuğun hukuki durumu
The legal status of a child who has not been legitimated in Roman Law
SEVİL YILDIZ
- Roma imparatorluk dönemi'nde aile hukukuna ilişkin düzenlemeler
Regulations about family law in the Roman Empire period
GÖKÇE SERİM
