Taşköprîzâde'nin Şerhü Ahlâkı Adudiyye adlı eseri
Tashkoprîzâde's Sarhu Ahkak-i Adudiyye
- Tez No: 210669
- Danışmanlar: Y.DOÇ.DR. ATİLLA ARKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Bu tez Tasköprîzâde'nin Serhü Ahlâk-ı Adudiyye adlı eserinin ?slam ahlâk düsüncesi bağlamında değerlendirilmesini amaçlamaktadır. ?slam Ahlâk Teorileri genelde nassî, kelamî, felsefî ve dinî olmak üzere dört baslıkta değerlendirilir. Tasköprîzâde'nin bu risalesi felsefi ahlâka yakındır ve eser aynı zamanda Osmanlı Felsefi Ahlâk geleneğini en güzel sekilde yansıtmaktadır. Bu yönüyle eserin temsil kabiliyeti yüksektir. 16.yy'ın önemli âlimlerinden Tasköprîzâde'nin Adudiddîn Îcî'nin muhtasar ahlâk risalesine yazdığı bu serhin Osmanlı'da ahlâk ilime dair değerlendirmeler noktasında küçük bir katkı olarak kabul edileceğini umuyoruz. Metin-serh iliskisi bağlamında eseri değerlendirmek de bu tezin amaçları arasındadır. Biz bu çalısmamızda Tasköprîzâde'nin serh etmek için neden bu eseri seçtiği sorusuna cevap bulmaya, katkılarını belirlemeye, Osmanlı'da bir yazım sekli olan serh geleneğini tanımaya çalıstık. Eserin basında ahlâk ilmine dair bir risale yazmak isteğini belirten Tasköprîzâde, ahlâk ilminin meselelerini özetleyen Îcî'nin ahlâk risalesini esas alarak burada muğlâk konulara açıklık getirmis ve eksik gördüğü noktaları tamamlamıstır. Tasköprîzâde yasadığı dönemin etkilerini de bu eserinde hissettirmistir. Dört makaleden olusan Serhü Ahlâk-ı Adudiyye adlı eseri konu alan tezimizde biz sadece ilk iki makalenin incelemesini ve nesrini yaptık. Bu iki makale de geçen konuları ise üç bölümden olusan tezimizin ikinci ve üçüncü bölümünde baslıklar halinde sunduk. Çalısmamızın ilk bölümünde Tasköprîzâde'nin hayatı ve eserlerini konu aldık. Ayrıca onun otobiyografisinden yola çıkarak içinde bulunduğu ilim anlayısını vermeye ve entelektüel birikiminde etkili olan çevreyi tanıtmaya çalıstık. Serhü Ahlâk-ı Adudiyye'nin giris kısmında yer alan ahlâk ilminin tarifi, konusu, gayesi ve ilimler sınıflandırmasındaki yeri baslıklarını tezimizin ikinci bölümünde inceledik. Tasköprîzâde'nin birinci makalesinde yer verdiği ahlâk ilminin temel kavramları (huy, hal, meleke), ahlâkın değisimi meselesi, nefs anlayısı, iyilik ve mutluluk gibi teorik konuları tezimizin ikinci bölümünde değerlendirdik. Nefsi manevi bir cevher olarak tanımlayan Tasköprîzâde nefsin düsünme, gazap ve sehvet olmak üzere üç gücünden bahseder. Daha sonra bu güçlerden doğan hikmet, secaat ve iffet faziletlerini, bu üçünün bir araya gelmesi ile ortaya çıkan adalet faziletini açıklar. Belirlediği bu faziletlerin alt dalları ise eserin önemli bir kısmını kapsamaktadır. ?kinci bölümde eserin teorik kısmını olusturan baslıkları incelerken felsefi ahlâkın kurucuları olarak kabul edilen Eflatun ve Aristo'ya nefs konusunda atıflarda bulunduk. ?slam felsefesi geleneğinden ise ?bn Sînâ, Fârâbî, Gazzâlî, Miskeveyh, Tûsî ve Devvânî Tasköprîzâde'nin felsefi ahlâk geleneği çizgisinde ki sürekliliğini göstermek adına takip ettiğimiz ?slam filozofları oldu. Aynı zamanda Tasköprîzâde'nin bu konularda yaptığı katkıları da belirtmeye çalıstık. Serhü Ahlâk-ı Adudiyye'nin ikinci makalesini olusturan insanın fiilleri konusunu ise tezimizin üçüncü bölümünde açıkladık. Bu bölümde değerlendirdiğimiz bir baska mesele de Tasköprîzâde'nin eserinin teorik kısmında (birinci makale) ele aldığı faziletler ve alt dalları konusudur. Tezimizin üçüncü bölümünde yer alan baslıkları incelerken ise ahlâk ilmi alanında müstakil eser veren Miskeveyh, Tûsî ve Devvani'yi takip ederek Tasköprîzâde'nin ?slam ahlâk ilmi bağlamındaki sürekliliğini ve katkılarını belirlemeye çalıstık. Tezimizin ek kısmında ise Serhü Ahlâk-ı Adudiyye'nin konusunu olusturan ilk iki makalesinin nesrini yaptık. Eserin nesrinde, Beyazıt kütüphanesi Veliyyüddîn Efendi bölümü 000786 demirbas numarası ile kayıtlı müellif nüshasını esas aldık.
Özet (Çeviri)
The aim of this thesis is to evaluate Tashkoprîzâde?s Sarhu Ahlak-ı Adudiyye in the context of Islamic ethical thought. Generally, Islamic ethical theories can be classified into four groups; namely dogmatic, theological, philosophical and religious. Tashkoprîzâde?s treatise is close to philosophical ethics and reflects Ottoman Islamic Philosophical Ethical Tradition. This study on Tasköprîzâde?s work, which is a commentary on Îcî?s concise work, will be a small contribution to the ethics studies in Ottoman Era. To evaluate this treatise in the text- commentary context is also the aim of this thesis. The researcher tries to examine the commentary tradition in Ottoman Era, ask why Tasköprîzâde selected this work and what contribution he has made. Tasköprîzâde here takes Îci?s principles, explains the obscure matters and completes the deficient parts. The researcher analyzes and edits two parts of this book which is actually four parts. The first part of the thesis presents his life and works. It introduces Tasköprîzâde?s cultural, political and social context in order to understand his age and his intellectual carrier. In the second part, the thesis examines the definition of ethics, its subject, its aim and its place in the classification of science. It also analyses basic concepts of ethics, changing of human?s moral, concept of soul, goodness and happiness. Tasköprîzâde here supposes three pars of the soul; reason, emotion and desire. Then he explains the virtues of wisdom, courage, chastity, which are born from the said parts, and finally justice that is born from the harmony of the other three virtues. The sub-branches of all these virtues constitute major part of the thesis. In examining his analysis, the researcher tries to go back to Plato and Aristotle who are considered as the founders of philosophical ethics. References are also made to Ibn Sînâ, Farâbî, Ghazâli, Miskavayh, Tûsî, Devvânî?s works in order to follow the tradition. The parts of human?s deeds are presented in the third part. Other subject in this chapter is virtues and their sub-branches as was said. In the appendix there is an edition of two parts of the Tasköprîzâde?s work. For this edition, the author?s own text which is recorded in Beyazıd Library, is uded.
Benzer Tezler
- Taşköprîzâde'nin Ahlâk-ı Adudiyye şerhinde aile ve devlet ahlakı
Family and state ethics in Tashkoprîzade's sharh al-Akhlâk al-Adudiyyah
YASEMİN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
FelsefeBursa Uludağ ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ENVER UYSAL
- Politics in a sixteenth - century Ottoman scholar's worldview: Taşköprizade Ahmed's (d. 968 / 1561) discourse on rulership
Bir on altıncı yüzyıl Osmanlı aliminin gözüyle siyaset: Taşköprizade Ahmed'in (ö. 968 / 1561) yönetim üzerine söylemi
AHMED TAHİR NUR
- شرح مقدمة الصلاة لطاشكبري زاده (ت. 968/1560) (دراسة وتحقيقاً)
Taşköprîzâde'nin Şerhu mukaddimeti's-salât isimli eserinin tahkîk ve incelemesi
ISMAEL KANABİ AHMET
Yüksek Lisans
Arapça
2024
DinTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİLAL ÖZAY
- Taşköprizâde'nin Şerhu'l-Fevâidi'l-Gıyâsiyye adlı eserinin meânî bölümünde tahkîk ettiği bazı meseleler
The issues analyzed by Taşköprizâde Ahmed Efendi in the meânî section of his work Şerhu'l-Fevâidi'l-Giyâsiyye
MUHAMMED CANŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimKütahya Dumlupınar ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELİM TEKİN
- Varlık tartışmalarının Kemalpaşazâde ve Taşköprîzâde bağlamında incelenmesi
Examination of existence debates within the context of Kemālpashazāde and Ṭāshkubrīzādah
SULTAN KOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Dinİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SÜMEYYE PARILDAR
