Osmanlı Dönemi İstanbul camilerinde şadırvanlar
Sadirvan fountains in Istanbul mosques Ottoman Period
- Tez No: 270099
- Danışmanlar: PROF. DR. HAMZA GÜNDOĞDU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 938
Özet
Bütün dinlerde kutsal sayılan su, İslam medeniyetinde bütün varlıkların aslı olmuştur. Asırlardır İslâm dinini himaye eden ve hizmetler veren Türklerde de su, sanat ve mimaride çok önemli bir yere sahiptir. Genellikle hayır amaçlı yapılan çeşme, sebil ve şadırvanlar dönemlerinin, en güzel ve en zarif sanat eserlerini meydana getirmiştir. Su mimarisinin en önemli bölümünü oluşturan şadırvan, Farsça kökenli ?şad? ile çok ve akar anlamına gelen ?revan? kelimelerinin birleştirilmiş şeklidir. Şadırvan, içmek veya temizlik için kullanılan suyun, aynı zamanda sesi ve görünüşü ile zevk verecek, estetik biçimde hizmete sunulduğu bir tesis olarak, hemen her türlü yapının içinde veya dışında yer almıştır.İstanbul'da en önemli örneklerinin verildiği şadırvanların Anadolu dışında, bilinen en erken örneği, IX. yüzyılda Kahire'de Tolunoğlu Ahmet Cami'ndeki 376 H. /986 M. tarihli, yanmış olan ve ?fevvare? olarak bilinen orijinal şadırvandır. Anadolu'da bilinen en erken şadırvan örneği ise, XII. yüzyılda Emeviler dönemine tarihlenen Harran Ulu Cami'nin şadırvanıdır. Osmanlı sanatında şadırvan mimarisinin en zengin örnekleri ise özellikle klasik dönemde başkent İstanbul'da, camilerde verilmiştir. XVI. yüzyıl, cami şadırvanlarının, Mimar Sinan'la birlikte, mimari kuruluş, estetik ve fonksiyon bakımından en mükemmel şeklini aldığı dönemdir. Daha sonraki yüzyıllarda yine Sinan'ın öğrencileri tarafından şadırvanlar, farklı biçim ve detaylarla İstanbul camilerinde uygulama alanı bulmuştur.İstanbul genelini kapsayan bu çalışmada camilerde yer alan, 58'i fıskiyeli ve 10'u sıra musluklar olmak üzere toplam 68 tarihî şadırvan örneği incelenmiştir. İstanbul'da, sultanlar ve aileleri, vezir ve kumandanlar gibi saraya mensup üst düzey görevlerde bulunan bâniler tarafından yaptırılan camilerdeki şadırvanlar, farklı plan, mimari ve süsleme özelikleri ile en zengin kompozisyon örnekleri oluşturur. Farklı tipolojilerde ele alınan şadırvanlarda Fatih Cami şadırvanı mimari karakter olarak gelişimin başladığı örnek olurken, Nur-û Osmaniye Cami'nde artık şadırvan yok olmuştur.Genel anlamda İslam dini ile birlikte yapılarda varlıkları görülmeye başlayan şadırvanların, bu araştırma kapsamında zengin bir mimari gelişimi olduğu ortaya çıkarılmış ve İstanbul örneklerinde incelenen şadırvanlar, bu gelişim çerçevesindeki benzer örneklerle karşılaştırılarak, Türk su ve şadırvan mimarisindeki yeri ve önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ait oldukları cami ile üslup birliğine sahip olan bu küçük yapılar, avluların olmazsa olmaz unsurlarıdır.
Özet (Çeviri)
Water, accepted holy by all the religions, has been essential of all the forth comings in Islam civilization. For also Turks, who have patronized and given service to Islam centuries, water has a significant place both an art and architecture. Fountains, public fountains, water-tanks with a fountain, generally built for charities, compose the most beatiful and elegant artistic productions of the period. Forming the most important part of aqua architecture, public fountain is the combination of Persian origin word ?şad? meaning ?much? and ?revan? meaning ?running?. Public fountain the water of which is used for drinking and cleaning and at the same time the sound and apperance of which give pleasure in an aestetic way as an available facility has been either inside or outside of nearly all the constructions.Save Anatolia, the known-archetype of the most prominent samples of publıc fountains in Istanbul is an original public fountain known as ?fevvare? which burnt and is in Tolunoğlu Ahmet Mosque in Kahire in the 9th. century and dated 376 B.C./986 A.C. The known-archetype of public fountain is Harran Ulu Mosque?s public fountain which dates during Emevis in the 12th centruy. The momentus prototypes of public fountain architecture of Ottoman Art is given in the mosques of Istanbul, the capital city, especially during the classic period. 17th. centruy is the century during which public fountains of the mosques become dandiest with Mimar Sinan in these regards; architectural organisation, aesthetic and function. During subsequent centuries, public fountains find execution area in the mosques of Istanbul with different forms and details, again, by Sinan?s students.In this study covering the whole Istanbul historical public fountain samples being located in the mosques, 58 of which are in normal form and 10 of which are basket form, are analyzed. İn Istanbul, the capital city of Ottoman Empire, public fountains of the mosques built by the fathers who have high-level tasks of the palace like sultans and their families, vizier and commandants the repositariest samples are given with different plans, architecture and ornamentation properties. The public fountains are discussed in a different typology; while the public fountain of Conqueror?s Mosque is the sample of development as an architectural form, there is no longer available public fountain in Nur-u Osmaniye Mosque.In general terms, within the scope of this research it is brought to light that public fountains appeared in the architecture with Islam are the rich architectural developments and public fountains examined on the ones that are in Istanbul are compared with similar samples within this development process and their place and importance are set forth on Turkısh aqua and public fountain architecture. These small constructions having the style associations with the mosques they belong to are sine qua non (essential) component of courtyards.
Benzer Tezler
- İstanbul camilerinde Osmanlı Dönemi onarımları (Fatih Sultan Mehmed, II. Bayezid ve Yavuz Sultan Selim Dönemi camileri)
Ottoman Period restorations of the mosques in İstanbul (Mosques of Fatih Sultan Mehmed, II. Bayezid and Yavuz Sultan Selim Periods)
SEVİL DERİN
Doktora
Türkçe
2017
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURCAN YAZICI METİN
- Klasik dönem İstanbul camilerinde müezzin mahfilleri
The muezzin loges in the classsical period mosques in İstanbul
ELİF İNANÇ KAVAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİZ DOĞANAY
- Mimar Sinan'ın İstanbul camilerinde mihrap
The mihrab of Architect Sinan's mosques in İstanbul
ONURHAN BOZKURT
Doktora
Türkçe
2021
Sanat TarihiEge ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVİNÇ GÖK İPEKÇİOĞLU
- Mimar Sinan'ın İstanbul'daki camilerinde mimari bir öğe olarak galerilerin kullanımı
The use of galleries as an architectural element in architect Sinan's mosques in İstanbul
UMUT AKYÜZ
Doktora
Türkçe
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA İLKNUR KOLAY
- Erken Osmanlı Dönemi camilerinde altıgen çiniler (1299- 1453)
Hexagonal tiles in the Early Ottoman Period tiles mosques (1299-1453)
RASİME AKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LATİFE AKTAN ÖZEL