Ondaisair ve Sainshand bölgelerinin (Güney Moğolistan) kretase yaşlı karasal ostrakodları ve biyostratigrafisi
Continental lower cretaceous ostracods and biostratigraphy of the Ondaisair and Sainshand regions, Southern Mongolia
- Tez No: 283159
- Danışmanlar: DR. KHAND YONDON, PROF. DR. İZVER ÖZKAR ÖNGEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 236
Özet
Güney Moğolistan'da oldukça geniş yüzleklere sahip olan Kretase istifleri (Alt Kretase-Üst Kretase) Sainshand ve Ondaisair bölgelerinde geniş bir yayılım gösterir.Sainshand Bölgesinde temelde, Paleozoyik yaşlı volkanik ve sedimenter kayaçlar bulunur. Bu birimlerin üzerine uyumsuz olarak Üst Jura yaşlı granit, volkanik çakıltaşı, çamurtaşı ve kumtaşlarından oluşan Sharilin Formasyonu gelir. Bunun da üzerinde Kretase yaşlı istif; karasal tatlı su çökellerin oluşturduğu Tsagaantsav Formasyonu (Valanjiniyen-Berriasiyen), bunların üzerinde de trakibazalt, trakiandezit, bazalt ve kumtaşlarından oluşan Shinekhudag Formasyonu (Hotriviyen-Barremiyen) uyumlu olarak yeralır. Kretase istifi kumtaşı ve kumlu kiltaşlarından oluşan Khokhteeg Formasyonu (Apsiyen-Albiyen) ile çamurtaşlarından oluşan Bayanshiree Formasyonu (Türoniyen) ve kumtaşı, çamurtaşları içeren Baruungoyot Formasyonu (Kampaniyen) ile sonlanır. Kretase birimleri çakıl, kum, kil ve milden oluşan Kuvaterner çökelleri ile uyumsuz örtülmüştür.Ondaisair Bölgesinin temelinde ise; Erken-Orta Rifiyen yaşlı granodiyorit ve gnayslar yeralır. Bu birimlerin üzerinde uyumsuz olarak gnays, granit, trakibazalt, trakidasit, riyolit, trakiriyodasit, dasitlerden oluşmuş Ulagchin masifi (Alt Permiyen) bulunur. Kumtaşı, miltaşı, kireçtaşlarından oluşan Bagantuul Formasyonu (Alt Permiyen) ile uyumsuz olarak devam eder. Kumtaşlarından oluşmuş Bakhar Formasyonu (Alt-Orta Jura) ile riyolit, trakiriyolit kumtaşı, kireçtaşı, çamurtaşlarından oluşan Tsagaantsav Formasyonu (Valanjiniyen-Berriyasiyen) daha yaşlı birimleri uyumsuz olarak örtmektedir. Bunların üzerinde bazalt, trakibazalt, miltaşı, çamurtaşı, kumtaşlarından oluşan Shinekhudag Formasyonu (Hotriviyen-Barremiyen) ile volkanik breş, bazalt, trakibazalt, kumtaşı, miltaşı, kireçtaşlarından oluşmuş Khokhteeg Formasyonu (Apsiyen-Albiyen) bulunmaktadır. Bölgedeki Senozoyik yaşlı istif trakibazalt, bazalt, kiltaşı ve karbonlu kumtaşlarından oluşan Oligosen, kumtaşı, killi kumtaşı, silt ve çakıltaşlarından oluşmuş Neojen ile çakıl, kum, kil ve mil içeren Kuvaterner çökelleri ile temsil edilmiştir.Bu çalışmada Güney Moğolistan'ın Ondaisair ve Sainshand Erken Kretase yaşlı sedimentlerinden alınmış olan 18 adet Ölçülmüş Stratigrafi Kesitinde ostrakod topluluklarının dağılımları incelenerek sistematik açıdan ostrakodlara ait 4 cins ve 11 tür tespit edilmiştir. Yapılan mikropaleontoloji incelemelerinde ilk verilere göre belirlenen ancak tanımlanamayan Rhinocypris sp1? bu çalışma ile Ondaisair ve Sainshand bölgeleri için Rhinocypris izverae n.sp., olarak tanıtılan yeni bir ostrakod tür kayıtıdır.İnceleme kapsamında ayrıca, Alt Kretase formasyonlarından alınan ölçülmüş stratigrafi kesitleri ile derlenen sistematik örneklerin cins ve türleri Avrasya'ya ait (İngiltere, Fransa, Almanya, Danimarka, Polonya, Afganistan, Güney Sibirya, Baykal ve Çin) bulunan aynı yaşlı ostrakod toplulukları ile karşılaştırıldığında çok sayıda ortak cins ve türlerin varlığını ve ortam benzerliklerini de ortaya koymuştur.Ondaisair Bölgesinin Cypridea copulenta ve C. unicostata türleri ile Sainshand Bölgesinin C. copulenta, C. unicostata, C. trita ve C. vitimensis türlerinde duraylı izotop analizleri yapılmıştır. Bu bölgelerden derlenen sediment örneklerinin içerdiği ostrakodlara ait ? 18O değerleri ile ? 13C izotopları birlikte değerlendirildiğinde tatlı-acı su ortam koşullarındaki gölde zaman içinde tuzlulukta azalma olduğu görülmektedir. Bu veriler ayrıca, Sainshand Bölgesinde iklim sıcak ve kurak iken, tatlı su ortamının geliştiğini, Ondasair Bölgesinde ise; iklimin Shainshand Bölgesine göre daha kurak ve aşırı buharlaşmanın olduğunu da düşündürmektedir. Tarihlendirme için toplam üç adet bazalt örneğinde Ar39/Ar40 yöntemi kullanılarak Shinekhudag Formasyonu'nun yaşı 131 ? 5 M.y (Hotriviyen-Barremiyen) bulunmuştur. İlk kez saptanan bu radyometrik yaş bulgusu ile Sainshand ve Ondaisair bölgelerinin ostrakod cins ve türlerinin karşılaştırılması sonucunda Hotriviyen-Barremiyen yaşları bölgenin için kesinlik kazanmıştır. Moğolistan'ın bu yörelerinde Mesozoyik'in Üst Jura-Alt Kretase olarak tanımlanan (Sinitsa, 1993) ayırtlanmamış birimlerinde Alt Kretase'nin varlığı da belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
The Cretaceous deposits (Lower Cretaceous-Upper Cretaceous), which are widespread and well developed in southern Mongolia, are widely manifested in the Sainshand and Ondaisair areas.The basement of the Sainshand area is consists of volcanic and sedimentary rocks of Paleozoic age. Unconformably above the basement, lies the Sharilin formation (Upper Jurassic) which is composed of granit, volcanic gravel, mudstone and sandstone. The overlying non marine sedimentary rocks, the Tsagaantsav formation (Valanginian- Berriasian) ? which is conformably overlain by the Shinekhudag formation (Hauterivian-Barremian). The Shinekhudag formation consists of trachybasalt ? trachyandesite, basalt ? claystone and sandstone. The sequence conditions conformably by the Cretaceous Khokhteeg formation (Aptian-Albian), which is composed claystones and ? clayceous sandstones. İt is overlain by the Bayanshiree formation (Turonian), which passes upward into mudstones and claystones of the Baruungoyot Formation (Campanian). The Quaternary consists of gravel ? sand ? clay and silt overlying the Cretaceous formations.The Ondaisair area basement is made of Middle-Late Riphean granodiorite and gneiss. The Ulagchin massif (Lower Proterozoic) consists of gneiss, granit, trachybasalt, trachyandesite, rhyolite, trachyrhyodasite, dasite and is unconformably overlain by the Middle-Late Riphean units. Unconformably above it there is the Bakhar formation (Lower-Middle Jurassic) ? which consists of rhyolite, trachyrhyolite sandstone, limestone and mudstones. The overlying Tsagaantsav Formation (Valanginian- Berriasian) is composed of rhyolite, trachyrhyolite sandstone, limestone and mudstones, which is in turn conformably overlain by basalt, trachybasalt, claystone limestone and mudstones Shinekhudag Formation (Hauterivian-Barremian). Upword in the sequence there is the Khokhteeg Formation (Aptian-Albian) consisting of volcanic breccia ? basalt, trachybasalt, sandstone, claystone and limestones. The uppermost unit Cenozoic consists of Oligocene aged basalts, claystone and carbonaceous sandstones, Neocene aged sandstone clayceous sandstone siltstone ? gravels and Quaternary aged alluvial deposits.In this study, ostracoda distributions were determined along eighteen stratigraphic cross sections, measured the Ondaisair and Sainshand areas in the Southern Mongolia. Four being genus and eleven species of ostracods were identified during the systematic investigations. The new species Rhinocypris sp1? described as Rhinocypris izverae n.sp., from the Shinekhudag Formation (Hauterivian-Barremian) were found in micropaleontological examinations. This new species is new ostracoda from Ondaisair and Sainshand areas.Lower Cretaceous Ostracods types and species from the study areas are correlated and found similar to those ostracods identified in Eurasian (France, England, Germany, Argentina, Poland, Afghanistan, Southern Baikal, Mongolia, and China).Oxygen and Carbon stable isotope analysis were carried out on Cypridea copulenta and C. unicostata species from the Ondaisair area and on C. copulenta, C. unicostata, C. trita and C. vitimensis species from the Sainshand area. ? 18O values of the ostracoda support fresh water-brackish water conditions of lake environment in the study areas. ? 13C values are indicating that the salinity of the lake water has decreased. The data especially show that Sainshand area ? s climate was warm and dry with fresh water conditions ? and the Ondasair area ? s climate was warmer and drier than the Sainshand area with excessive evaporation conditions.Ar39/Ar40 age determination analyses were applied to three basalt samples. The yield ages of from the Shinekhudag Formation 131 ? 5 m.y of the Lower Cretaceous Hauterivian - Barremian stage. For the first time, it has been identified that ostracod assemblages of Ondaisair region is of Lower Cretaceous Hauterivian - Barremian stage.Some researchers (Sinitsa, 1993) suggest the fossils from the Sainshand and the Ondaisair areas are of Mesozoic of Late Jurassic-Lower Cretaceous. However, according to the correlation result of ostracod assemblages of this study a Lower Cretaceous stage is indicated.