Osmanlı tekstil sektöründe meydana gelen gelişmeler çerçevesinde basma fabrikasının kuruluşu ve faaliyetleri (1846-1876)
Foundation and activities of calico factory with the frame of growings in the Ottoman textile sector (1846-1876)
- Tez No: 427547
- Danışmanlar: PROF. DR. VAHDETTİN ENGİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Tarih, Economics, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 582
Özet
Bu çalışmada, Tanzimat Fermanı'nın ilanının ardından, 1840'lı yıllarda Osmanlı Devleti tarafından kurulan Fabrika-yı Hümayun olarak anılan tesislerden biri olan Veliefendi Basma Fabrikası'nın kuruluşu ve faaliyetleri incelenmektedir. Basma Fabrikası'nın yapımına 1845 yılında karar verilmiş ve 1846 yılı İlkbaharında inşa çalışmalarına başlanmıştır. 1848 yılının ilk aylarında fabrika binası tamamlanmış ve üretim faaliyetlerine düzenli şekilde 1848 Mart'ından itibaren başlanmıştır. Fabrikanın makineleri Avrupa'dan getirilmiş ancak bazı mekanizmalar, bir takım alet, edevat ile bazı malzemeler ise İstanbul'dan ve buradaki devlete ait sanayi kuruluşlarından temin edilmiştir. Fabrikadaki mevcut makinelere 1850'li, 1860'lı ve 1870'li yıllarda Avrupa'dan ithal edilen yenileri eklenmiş ve tesisin kapasitesi yaklaşık üç kat arttırılmıştır. Fabrika ilk on yıl kâr eden bir kuruluş olmamasına rağmen, özellikle ürün çeşidini sınırlayıp sürümü olan mamullerin üretimine yönelince ve üretim kapasitesini arttırınca kâr eden bir kuruluş haline gelmiştir. Ürün çeşidini ağırlıklı olarak pamuklu kumaş (kirpas) oluşturmaktaydı. Fabrikanın mamulleri başta Osmanlı askerlerinin yazlık kıyafetlerinde olmak üzere, Tersane, Saray ve Hanedan üyeleri, ileri gelen devlet adamları ve memurlar ile İstanbul'daki diğer sanayi kuruluşları tarafından da kullanılmıştır. Fabrika mamullerinin halk tarafından kullanılması için de İstanbul'da çeşitli satış noktaları oluşturulmuş, ayrıca mamullerin yurt dışında yabancı tüccarlar eliyle satılması doğrultusunda zayıf da olsa birkaç teşebbüs gerçekleştirilmiştir. 300 kişiyi aşkın kişinin çalıştığı tesiste, özellikle ilk yıllarda Avrupalı uzmanlarda görev almış olmakla birlikte, personelin neredeyse tamamı Osmanlı vatandaşlarından oluşmaktadır. Üretimde kullanılan hammadde ve enerji kaynakları genellikle yerli üretimden sağlanmış, fakat kimi zaman yurt dışından kömür ithal edilmiştir.Fabrika imalatının temel hammaddesi olan pamuk yetiştiriciliğinde sınırlı da olsa yeni arayışlara ve gelişmelere de yol açmıştır. Kuruluşundan 1876 yılı Temmuz ayına kadar Hazine-i Hassa'ya ve ona bağlı birimler vasıtasıyla yönetilen fabrika, bu tarihten sonra Askeri İdareye devredilmiş ve İmparatorluğun tarih sahnesinden çekildiği tarihe kadar da Seraskerlik bünyesinde varlığını sürdürerek Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet'e intikal eden sınırlı sayıdaki sanayi kuruluşlarından biri olmuştur.
Özet (Çeviri)
Inthisthesisthefoundationandactivities of Veliefendi CalicoFabricwill be studied. Thisfabric is one of theinstitutionswhichwasfoundedbytheOttomanState as Fabrika-yı Hümayun afterthedeclaration of Tanzimat Edict in 1840's. Theconstruction of Veliefendi CalicoFabricwasdecided in 1845 and in thespring of 1846 theconstructionbegan. Theconstructionof fabricbuildingwascompleted in thefirstmonths of 1848 andproductionactivitiesbegan in theMarch of 1848 regularly. Themachines of thefabricwerebroughtfrom Europe but somemechanisms, toolsandmaterialswereprovidedfromtheindustrialestablishments of thestate in Istanbul. In 1850's, 1860's and 1870's somenewmachineswereimportedfrom Europe andthecapacity of thefabricwasincreasedthrice. Inthefirst ten yearsthefabricdid not bringprofit but aftertherestriction of thesorts of productsandbeginning of themanufacture on theproductswhich can be soldeasilythefabricbegantohaveprofit. Sort of productwasmainlycottoncloth. Theproducts of thefabricwereboughtandusedbytheOttomansoldiersfortheirsummercloths; members of theOttomandynasty, PalaceandShipyard; leadingstatesmen; officersandthemembers of theotherindustrialestablishments in Istanbul. Forusing of theproducts of thefabricbythepeoplesomepoints of salewereorganized in Istanbul. Moreover, someattemptswererealizedtoselltheproducts of thefabrictoabroadviaforeignmerchants. Inthefabricmorethan 300 peopleworked. Although in thefirstyearssomeEuropeanexpertstookoffice in thefabric, almostall of thestaffwereOttomancitizens. Rawmaterialsandsources of energyusedforproductionweregenerallyprovidedfromdomesticproduction. On theotherhandcoalwassometimesimportedfromabroadforthisprocess. Inthecultivation of cottonwhichwasthe main rawmaterial of fabricproductionnewapproachesanddevelopmentsemergedpartially. ThefabricwasadministeredbyHazine-i HassaanditssubordinateunitsfromthefoundationtoJuly, 1876. AfterthatmanagementwascededtotheOttomanmilitaryadministrationandcontinueditsexistencetotheend of theOttomanEmpireunderthestructure of Ministry of Defence (Seraskerlik). Eventhisfabricbecameone of theindustrialestablishments in limitednumberspassingfromtheOttomanEmpiretotheTurkishRepublic.
Benzer Tezler
- Türkiye iktisat politikalarının belirlenmesinde iktisadi kurum-kural ve kuruluşların rolleri
Başlık çevirisi yok
İBRAHİM GÜRAN YUMUŞAK
- Kimya sektöründe uluslararası pazarlama faaliyetleri
International marketing activities in chemical industry
SEMRA BAYHAN
- 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda ipekçilik: İmalat, ticaret ve vergilendirme
Silk industry in the 19th century Ottoman Empire: Manufacturing, trade and taxation
OZAN ARAS
- Şer'iyye sicillerine göre 18. ve 19. yüzyıllarda Diyarbakır'da tekstil
According to religious court records 18th and 19th centuries Diyarbakır textile
FATİH DURSUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSNÜ YÜCEKAYA
- Demokrat Parti Dönemi'nde Antalya (1950-1960)
Antalya in Democrat Party period (1950-1960)
ALİ RIZA GÖNÜLLÜ