Temiz üretim uygulamalarında çok ölçütlü karar verme metotlarıyla mevcut en iyi tekniklerin belirlenmesi: Tekstil sektörü uygulaması
Determination of the best available techniques in cleaner production applications using multi-criteria decision-making methods: Textile sector application
- Tez No: 562578
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET KİTİŞ, DOÇ. DR. EMRAH ÖZTÜRK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
- Anahtar Kelimeler: Çok Ölçütlü Karar Verme Metotları (ÇÖKVM), mevcut en iyi teknikler (MET), tekstil, temiz üretim, Best available techniques (BAT), cleaner production, Multi Criteria Decision-Making Methods (MCDM), textile
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 244
Özet
Temiz üretim; kaynak kullanımları, atıkların ve emisyonların bütüncül bir yaklaşımla kaynakta önlenmesine dayanan proaktif bir çevre koruma stratejisidir. Endüstriyel tesislerde temiz üretim uygulamalarıyla doğal kaynakların ve çevrenin bir bütün olarak korunması hedeflenmektedir. Temiz üretim uygulamalarında gerekli maliyetler ve sağlanacak faydalar arasında bir dengeyi içeren mevcut en iyi teknikler (MET) kullanılmaktadır. Ancak temiz üretim uygulamalarında endüstriyel tesisler özelinde en uygun MET'lere nasıl karar verileceği önemli bir sorundur. İmalat sanayinin farklı alt sektörlerinde yürütülen temiz üretim çalışmaları incelendiğinde araştırmacıların önemli bir bölümünün MET'lere karar verme sürecinde herhangi bir sistematik veya analitik yöntem kullanmadıkları görülmüştür. Ancak temiz üretim uygulamalarında en uygun MET'lere karar verilmesi sağlanacak tasarrufları ve faydaları doğrudan etkilediğinden oldukça önemlidir. Bu tez çalışması, ağırlıklı olarak pamuklu dokuma ve örme kumaş terbiye, boyama ve basıkısı alanında faaliyetlerini sürdürmekte olan Zorluteks Tekstil Ticaret ve Sanayi Anonim Şirketi Nevresim Tesisinde yürütülmüştür. Bu kapsamda işletmede yerinde ve detaylı temiz üretim analiz çalışmaları yürütülmüştür. İşletmenin kaynak kullanımı ve çevresel performanslarının arıtılması amacıyla 229 MET önerisinden oluşan bir MET listesi hazırlanmıştır. Hazırlanan MET listesi teknik personeller, uzmanlar ve tesis yönetimiyle birlikte sistematik ve analitik karar verme metotlarına göre değerlendirilmiştir. Bu kapsamda toplam 15 farklı“Çok Ölçütlü Karar Verme Metotları (ÇÖKVM)”incelenmiştir. Bu karar verme modellerinden en uygun olanlara önem derecesine göre sıralama yapılması, kolay uygulanabilir ve kullanışlı olması, elde edilen sonuçların anlaşılabilir ve yorumlanabilir olması, yaygın kullanıma sahip olması, puanlama ölçeğinin kullanılıyor olması ve temiz üretim çalışmalarında MET'lerin seçiminde kullanılmamış olması kriterleri dikkate alınarak karar verilmiştir. Bu kapsamda;“Tercih Sıralaması Organizasyon Yöntemi (PROMETHEE)”,“İdeal Çözüme Benzerlik Yoluyla Tercih Sıralama Tekniği (TOPSIS)”,“Çok Ölçütlü Optimizasyon ve Uzlaşık Çözüm Tekniği (VIKOR)”,“Katkı Oranı Değerlendirmesi (ARAS)”ve“Karmaşık oransal değerlendirme (COPRAS)”karar modelleri tercih edilmiştir. Ayrıca öncelikli MET'lere karar verme sürecinde toplam 40 değerlendirme kriteri, kriter ağırlıkları ve MET ağırlıkları belirlenerek karar matrisleri oluşturulmuştur. Sonuçta belirlenen karar modellerinin uygulanmasıyla tesis için öncelikli MET'lere karar verilmiştir. Bununla birlikte bu çalışmada kullanılan karar verme modellerinin temiz üretim uygulamalarında özellikle MET belirleme süreçlerinde kullanılabilirlikleri de değerlendirilmiştir. Buna göre COPRAS, TOPSIS, PROMETHEE, ARAS ve VIKOR yöntemlerinin MET'lere karar verme süreçlerinde etkili şekilde kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.
Özet (Çeviri)
Cleaner production is a proactive environmental protection strategy that is ensured prevent of resource utilization, wastes and emissions at the sources by a holistic approach. It is aimed to protect natural resources and environment as a whole with cleaner production applications in industrial facilities. The best available techniques (BAT) are used in cleaner production applications, which include a balance between the necessary costs and benefits. However, there is a gap in cleaner production applications on how to decide on the most appropriate BAT for industrial facilities. It was seen that a significant number of researchers do not use any systematic or analytical methods in the decision-making process of BAT when the clean production studies conducted in different sub-sectors of the manufacturing industry are examined. However, it is important to decide on the most appropriate BAT, as it can be directly affect achievable savings and benefits in cleaner production applications. This thesis study was carried in Linens Production Facility of Zorluteks Textile Trade and Industry Inc., which produce mainly cotton woven and knitted fabric finishing and dyeing/printing. In this context, on-site and detailed clean production analysis studies were conducted. A BAT list of 229 BAT suggestions was prepared to improve the resource use and environmental performance of the studied textile mill. The BAT list was evaluated according to systematic and analytical decision-making methods with technical personnel, experts and mill management. In this process, a total of 15 different Multi-Criteria Decision Making Methods (MCDMs) were examined. The most suitable of these decision-making models were decided by considering various criteria such as ranking according to importance, easily applicable and convenient, understandable and interpretable of obtained results, having widespread use, using a scoring scale and previously unused in the selection of BAT. In this context,“The Preference Ranking Organization Method for Enrichment Evaluation) (PROMETHEE)”, ''Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS)“, ”Vise Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje (VIKOR)“, ”Additive Ratio Assessment (ARAS)“ and ”Complex Proportional Assessment (COPRAS)" decision models were preferred to selection of BAT in this study. In addition, 40 evaluation criteria, criteria and BAT weights were determined and decision matrices were formed in the decision-making process for priority BATs. Thus, priority BATs were decided for the studied textile mill by employing the determined five decision models. The usability of decision making models in cleaner production applications, especially in BAT determination processes, was also evaluated in this study. Ultimately, it was concluded that COPRAS, TOPSIS, PROMETHEE, ARAS and VIKOR methods can be used effectively in the decision making processes of BATs in cleaner production applications.
Benzer Tezler
- Tekstil sektöründe entegre kirlilik önleme ve kontrolü ve temiz üretim uygulamaları
Applications of integrated pollution prevention and control and clean production in textile industry
EMRAH ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2014
Çevre MühendisliğiSüleyman Demirel ÜniversitesiÇevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KİTİŞ
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA KARABOYACI
- Çifte kaynak kısıtlı grup teknolojisi üretim sistemlerinin bozucu faktörlere dayanıklı tasarımı
Robust design of dual resource constrained group technology production systems
MUSTAFA AKHUN
Doktora
Türkçe
1999
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiPROF. DR. M. BÜLENT DURMUŞOĞLU
- Farklı plastikleştiriciler kullanılarak üretilen alçak gerilim kablolarının mekanik özelliklerinin iyileştirilmesi
Improving the mechenical properties of low voltage cable produced with different plasticiserz
GÖKHAN ÇOKLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mühendislik BilimleriOndokuz Mayıs ÜniversitesiMalzeme Bilimi ve Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SİNEM ÇEVİK
- Pt ve Sn bazlı ikili ve üçlü nano boyutta elektrokatalizörlerin PEM yakıt hücrelerinde oksijenin indirenmesi için incelenmesi
Investigation of oxygen reduction on Pt and Sn based binary and ternary electrocatalysts in PEM fuel cells
BERİL AKAYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Kimyaİstanbul Teknik ÜniversitesiEnerji Bilim ve Teknoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİGEN KADIRGAN
- Dünyada ve Türkiye'de petrol sektöründe yeşil yönetim Türkiye için bir model önerisi
Green management in the crude oil sector in the world and Türkiye a model for Türkiye
ÖZGE KOÇMAN