Көмүртек кычкылынын айлана чөйрөгө тийгизген зыяндуулук таасирин экологиялык-экономикалык баалоо (бишкек тамеки фабрикасынын мештеринин иштөө мисалында)
Karbon monoksidinin çevreye olan zararlı etkilerinin çevresel ekonomik olarak değerlendirilmesi (Bişkek'teki sigara fabrikasının fırınlarının örneğinde)
- Tez No: 613148
- Danışmanlar: PROF. DR. ZARLIK MAYMEKOV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Çevre Mühendisliği, Environmental Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 111
Özet
Көмүртек кычкылынын экологиялык-экономикалык зыяндуулугун баалоо боюнча жазылган бул эмгекте көмүртек кычкылынын ден соолук үчүн гана таасири чоң болбостон, мындай таасирлерден улам келген материалдык чыгымдарынын мааниси да зор экендиги жана анын тамеки сыяктуу жашыруун, бирок коркунучтуу булактарын көзөмөлгө алуу аркылуу ашыкча чыгымдарды чектеп, экономиканы көтөрсө, калктын ден соолугун чыңдаса, демек жашоо сапатын жогоруулатса болоору илимий негиздүү эсептөөлөрдүн натыйжасында берилди. Диссертациянын кириш бөлүмүндө атмосфералык кирдөөнүн олуттуулугун көрсөтүү максатында, дүйнө жүзүндө алардын айлана чөйрөгө келтирген жалпы залакалары жөнүндөгү топтолгон маалыматтар берилди. Ошондой эле, иштин актуалдуулугу, диссертациянын негизги максаты жана жасала түрган негизги иштер аныкталды. Биринчи бөлүмүндө болсо, көмүртек кычкылынын негизги пайда болуу булактары, морлордон чыккан салыштырмалуу ыргытуулары, Кыргызстандагы анын аркыл булактардан чыккан массалык ыргытуулары жана ден соолука болгон зыяндуулуктары жөнүндө маалыматтар берилди. Ошондой эле, зыяндуулукту баало ыкмалары жана зыяндуулукту алдын алуу үчүн төлөмдөр анализденди. Экинчи бөлүмүндө көмүртек кычкылынын массалык ыргытуусун аныктоонун физико-химиялык жана эсептөө ыкмалары анализдендип, алардын негизинде Бишкектеги ОАО «Рээмтсма-Кыргызстан» тамеки өндүрүүчү ишканасы- нын морлорунан жана карамагындагы унаалардан чыккан көмүртек кычкылынын массалык ыргытуулары эсептелди. Ал эми акыркы үчүнчү бөлүмдө, каралып жаткан ишкананын өндүрүштүк абалы аныкталып, мештеринен, карамагындагы унааларынан жана ишкананын продуктуларынан (тамеки) чыккан көмүртек кычкылынын зыяндуулуктары эсептелди жана аларга баа берилип ишкананын атмосферага ыргыткан көмүртек кычкылынын зыяндуулугун азайтуу жолдору сунушталды. Акырында, маалыматтарга таянып, жалпы мүнөздөмөлөр сунушталып чыгарылган корутунду, тиркемелер жана пайдаланылган адабияттар берилди.
Özet (Çeviri)
Karbon monooksidinin zararlarının çevresel ekonomik değerlendirilmesine yönelik olan bu araştırma çalışmasında bu gazın sadece sağlık üzerinde olan etkisi değil böyle etkilerin sonucu olarak ortaya çıkan ekonomik zararları da büyük önem taşıdığı ilimi hesaplamalara dayanılarak kanıtlanmıştır. Ve bununla birlikle onun sigara gibi gizli ama önemli kaynaklarını kontrol altına alarak fazla gereksiz masrafları sınırlayarak ülkenin ekonosimini yükseltmek ve sağlık durumunu iyileştirmek mümkün olduğu da ispatlanmıştır. Çalışma giriş bölümü dışında üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın havanın kirlenmesi basit bir problem olmadığını vurgulayan giriş bölümünde, onun tüm evrene verdiği zararları ve ekonomik masrafları ile ilgili bilgiler verilmiştir. Ve bunun dışında, konunun güncelliği, esas amacı, tesisi ve yapılacak önemli işler belirtilmiştir. Çalışmanın I.Bölümünde, karbon gazının esas kaynakları ve borulardan çıktığı derecesi, Kırgızista'da onun sıklık derecesi ve sağlığına verdiği zararları ile ilgili bilgiler içerilmektedir. Yanı sıra, zararların önlenmesine yönelik ödeme sisteminde ekolojik ve sanayi standartları, ekolojik ve ekonomik zararları değerlendirmenin önemi üzerinde de durulmuştur. Bunu dığında zararlı maddelerin çevresel ekonomik zararların hesaplanması yöntemleri üzerinde de durulmuştur. II. Bölümde ise, karbon oksidinin kaynaklarından gelen konsantrasyonlarının belirlenmesinin fiziko-kimyasal ve hesaplama yöntemleri araştırılmış ve onlara göre Bişkek'teki OAO ''Reemtsma-Kırgızista'' sagara fabrikasının borularından, otomobil borularından gelen bu gazın konsantrasyonu hesaplanmıştır. Çalışmanın son III. Bölümünde ise, incelenen fabrikanın borularından, otomobil borularından ve ürünlerinden yani sigaralardan çıkan karbon monooksidinin çevresel ekonomik zararları ayrı ayrı olarak hesaplanmıştır. Hesaplamada elde edilen sonuçlar kıyaslandırılarak değerlendirilmiş ve bu kaynaklardan gelen karbon gazının zararlarından korunma yolları ile ilgili fikirler de verilmiştir. Son kısmında ise, varılan sonuç, bilgiler ışığında genel bir değerlendirme sunulmuş, son olarak da, tablo ve faydalanılan kaynaklar verilmiştir.