Edebiyat, yeraltı ve ihlal -90'lı yıllarda Türkçe edebiyatta yeraltı sorunsalı-
Literature, underground and violation -Underground problematic in Turkish literature in the 90's-
- Tez No: 839608
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CEM DOĞAN YAŞAT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Türk Dili ve Edebiyatı, Sociology, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Yeraltı Edebiyatı, Kanon, İhlal, Fanzin, Altkültür, Karşı-kültür, Rizom (Köksap), Yeni Toplumsal Hareketler, Underground Literature, Canon, Violation, Fanzine, Subculture, Counterculture, Rhizome, New Social Movements
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Sosyoloji ve Metadoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 218
Özet
Farklı toplumsal dinamiklerden beslenen ve belirli kesişim noktaları bulunan yeraltı tarzları, ana akıma ve egemen kültüre başkaldırı niteliği taşıyan bir edebiyat oluşturmuştur ve başta fanzinler olmak üzere, farklı dil evrenlerine sahip birçok eser Türkiye'de yeraltı edebiyatı (underground literature) olarak ele alınmıştır. Türkçe edebiyatta 1990'lı yıllardan itibaren ana akım edebiyatın dışında ve sistemin karşısında var olmaya çalışan bir alan olarak yeraltı edebiyatını sorunsallaştıran bu tez, altkültür ve karşı-kültürlerin büyük oranda ifadesini bulduğu yeraltı edebiyatını, disiplinlinler arası bir yaklaşımla değerlendirmeyi amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda dünyada bu edebiyatın tarihsel ve toplumsal kökenleri ortaya konulduktan sonra, Türkiye'de 90'lı yıllarda bu edebiyatın oluşuma zemin hazırlayan tarihsel, ekonomik, toplumsal ve yazınsal durum ele alınmış ve yeni toplumsal hareketlerle yeraltı edebiyatı arasındaki ilişki ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada, Türkiye'de 90'lı yıllarda yeraltında bir hareketlilik gösteren ve anarşist, feminist, çevreci ve anti-kapitalist hareketlerin yansıdığı fanzinlerden örnek olarak Mondo Trasho'nun ilk sayısı yeraltı edebiyatı ve ihlal bağlamında, dönemin diğer dikkat çekici yayını Şizofrengi ise egemen dili bozuma uğratması açısından incelenmiştir. Fanzin örneklerinden sonra 90'lı yıllardaki fanzinler, karşı-kültür ve rock gençliğini birinci elden anlatan Şahin Uruk'un Kadıköy Felsefesine Giriş-Bir Rock 'N' Roll Yolculuğu (1996) romanı değerlendirilmiştir. Eleştirmenler tarafından Türkiye'de yeraltı edebiyatının önemli romanları arasında gösterilen ve edebiyata dair tartışmaların yanı sıra altkültürlere ve mekâna dair sosyolojik tartışmalara da içkin bir yapıya sahip Metin Kaçan'ın Ağır Roman (1990) ile Sarp Bengü'nün Acı Sigara (2001) adlı eserleri birlikte ve Tarlabaşı odağında incelenmiştir. Son olarak da yeraltı edebiyatının farklı bir tarzını yansıtan Mehmet Kartal'ın Hayatım Harbiden Roman (1999) adlı eseri incelenmiştir. Yeraltı edebiyatı olarak adlandırılan edebiyat, ana akım ve kanon karşıtı bir edebiyat olarak merkezinde ihlali barındırmaktadır. Bu edebiyat; yayıncılık ihlali, içerik ihlali, dil ihlali ve hatta edebiyatın kendisinin ihlali denilebilecek bir pozisyon alış içinde olmuştur. Bu pozisyonlar da yeraltında farklı tarzları doğurmuş ve Türkiye özelinde bir öteki edebiyat anlayışı ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda yeraltı edebiyatının tek ve bütünlüklü bir edebiyat olmadığı, kapalı çevrimleri anlatmadığı, çoklu ve rizomatik bir yapıda olduğu bu çalışmanın vardığı sonuçlardandır. Yine, yeraltı edebiyatının kanonik bir yaklaşımla ele alınamayacağı ve yeraltı edebiyatından değil, yeraltı edebiyatlarından söz edilebileceği bu tezin ileri sürdüğü düşüncelerdendir. Böyle bir tespite götüren en önemli unsur ise birçok toplumsal dinamik ile altkültür ve karşı- kültürel argümanların farklı yeraltı tarzlarının ve dil evrenlerinin ortaya çıkmasında etkili olduğudur.
Özet (Çeviri)
Underground styles, which are fed by different social dynamics and have certain points of intersection, have formed a literature that is a rebellion against the mainstream and the dominant culture, and many works with different linguistic universes, especially fanzines, have been considered as underground literature in Turkey. This thesis, which problematises underground literature as a field that tries to exist outside the mainstream literature and against the system since the 1990s in Turkish literature, aims to evaluate underground literature, in which subcultures and counter-cultures find expression to a great extent, with an interdisciplinary approach. In line with this aim, after revealing the historical and social origins of this literature in the world, the historical, economic, social and literary situation that paved the way for the formation of this literature in Turkey in the 90s was discussed and the relationship between new social movements and underground literature was tried to be revealed. In the study, the first issue of Mondo Trasho, one of the fanzines reflecting the anarchist, feminist, environmentalist and anti-capitalist movements in Turkey in the 90s, is analysed in the context of underground literature and violation, while Şizofrengi, another remarkable publication of the period, is analysed in terms of its subversion of the dominant language. After the examples of fanzines, Şahin Uruk's novel An Introduction to Kadıköy Philosophy-A Rock 'N' Roll Journey (1996), a first- hand account of fanzines, counter-culture and rock youth in the 90s, is analysed. Metin Kaçan's Heavy Novel (1990) and Sarp Bengü's Bitter Cigarette (2001), which are considered by critics to be among the most important novels of underground literature in Turkey and have a structure that is immanent in sociological debates on subcultures and space as well as literary debates, are analysed together and with a focus on Tarlabaşı. Finally, Mehmet Kartal's My Life is a Really Novel (1999), which reflects a different style of underground literature, is analysed. The so-called underground literature, as an anti-mainstream and anti-canon literature, has violation at its centre. This literature has taken a position that can be called a violation of publishing, a violation of content, a violation of language and even a violation of literature itself. These positions have given birth to different styles in the underground and an understanding of other literature has emerged in Turkey. In this context, one of the conclusions of this study is that underground literature is not a single and holistic literature, that it does not narrate closed cycles, and that it has a multiple and rhizomatic structure. Again, this thesis argues that underground literature cannot be handled with a canonical approach and that underground literatures, not underground literature, can be mentioned. The most important factor leading to such a determination is that many social dynamics, subculture and counter-cultural arguments are effective in the emergence of different underground styles and language universes.
Benzer Tezler
- Ousmane Sembène'in Kara Dok İşçisi adlı yapıtında sömürgeclik ve ırkçılık
Colonialism and racism in Ousmane Sembène's Black Docker
AYŞE RUMEYSA ARAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Fransız Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÜMRAN TÜRKYILMAZ
- Geç Ortaçağ Güney Kafkasya (Azerbaycan-Gürcistan-Ahıska) Tarihi Coğrafyası (11. YY. başlarından 15. YY. ikinci yarısına kadar)
The late medieval historical geography Southern Caucasus (Azerbaijan-Georgia-Akhaltsikhe) historical geography (In the early eleventh centruy the fifteenth until the second half)
FERİDUN ŞENOL
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
CoğrafyaBilecik Şeyh Edebali ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULHALİK BAKIR
- Türk şiirinde marjinal söylem ve yeraltı şiiri
Marginal discourse in Turkish poetry and underground poetry
SAVAŞ KAYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. CAFER GARİPER
- Türk hikâye ve romanında marjinal söylem, karşı kültür ve yeraltı edebiyatı (2001-2020)
Marginal discourse, counter culture and underground literature in Turkish story and novel (2001-2020)
DEMET YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CAFER GARİPER
- Uşak ve çevresindeki derin kuyu sularında radon (Rn-222) aktivitesinin tayini
Determination of radon (Rn-222) activity in deep well water in Uşak and its surrounding
TUNCAY ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Fizik ve Fizik MühendisliğiAfyon Kocatepe ÜniversitesiFizik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RIDVAN ÜNAL
- Zeki Demirkubuz sinemasında varoluşçuluk: Dostoyevski izleri
Existentialism in Zeki Demirkubuz cinema: Traces of Dostoevsky
SİBEL SEBUKTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
FelsefeUşak Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERAL ÖZÇINAR