Sosyal kaygı, deneyimsel kaçınma, reddedilme duyarlılığı ve yalnızlık arasındaki boylamsal ilişkiler: Çocukluk çağı travmalarının rolü
Longitudinal associations between social anxiety, experiential avoidance, rejection sensitivity, and loneliness: The role of childhood traumas
- Tez No: 943020
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEDAT IŞIKLI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 207
Özet
Bu doktora tez çalışması iki aşamadan oluşmaktadır. İlk aşamada Türkiye'de sosyal kaygıyı etkili ve güvenilir ölçüm araçlarıyla ölçebilmek için Sosyal Etkileşim Kaygısı Ölçeği (SEKÖ) ve Sosyal Fobi Ölçeğinin (SFÖ) uzun ve kısa tüm varyantları klinik ve genel popülasyon örneklemlerinde toplamda 523 katılımcıdan toplanan verilerle Türkçeye uyarlanmıştır. İkinci aşamada, Kanada ve Türkiye'de çocukluk çağı travması, sosyal kaygı, yalnızlık, reddedilme duyarlılığı ve deneyimsel kaçınma arasındaki kısa dönemli boylamsal ilişkiler altı ay boyunca üç ay aralıklarla alınan üç farklı zaman noktasındaki ölçümlerle çapraz gecikmeli panel modelleri analiziyle test edilmiştir. Zaman 1 örneklemi her iki ülkeden toplam 1735 katılımcıdan oluşurken, zaman 2'de 341 ve zaman 3'te 293 katılımcı yer almıştır. Zaman 1'de elde edilen veriler aracılığıyla olası kültürler ve cinsiyetler arası farkları tespit edebilmek için iki yönlü MANCOVA ve ANCOVA analizleri gerçekleştirilmiştir. Kanadalı katılımcılar ana değişkenlerin tamamında Türk katılımcılardan anlamlı olarak daha yüksek puanlar almıştır. Zaman 1'de, Kanada'da genç olmanın, kadın olmanın, çocukluk çağı travmasının, reddedilme duyarlılığının, deneyimsel kaçınmanın ve yalnızlığın sosyal kaygı üzerindeki doğrudan etkileri anlamlıdır. Türkiye'de ise Zaman 1'de, genç olmanın, duygusal ihmalin, çocukluk çağı travmalarının alt boyutlarının, reddedilme duyarlılığının, deneyimsel kaçınmanın ve yalnızlığın sosyal kaygı üzerindeki doğrudan etkileri anlamlıdır. Kadın katılımcılar tüm ana değişkenlerde erkeklerden daha yüksek puan almıştır. Sadece çocukluk çağı travmasının fiziksel istismar alt boyutunda erkekler kadınlardan daha yüksek puanlar bildirmiştir. Zamansal açıdan bakıldığında, iki ve üç zaman noktalı çapraz gecikmeli panel modelleri, toplam örneklemde sosyal kaygının zamanla yalnızlığı, reddedilme duyarlılığını ve deneyimsel kaçınmayı, Türkiye'de sosyal kaygının reddedilme duyarlılığı ve deneyimsel kaçınmayı, Kanada'da ise yalnızlığın sosyal kaygı, reddedilme duyarlılığı ve deneyimsel kaçınmayı anlamlı ölçüde yükselttiğini göstermiştir. Ayrıca, yine toplam örneklemde yalnızlığın ileri zaman noktalarında artan reddedilme duyarlılığını ve deneyimsel kaçınmayı yordadığı tespit edilmiştir. Tüm değişkenler yüksek otoregresif etkilere sahip olup zamansal istikrar/stabilite sergilemiştir. Klinik olarak, değişkenlerin kronik seyri erken tanı ve uzun dönemli müdahale gereksinimine işaret etmektedir.
Özet (Çeviri)
Current study consists of two stages. In the first phase, in order to measure social anxiety in Türkiye with effective and reliable instruments, the long and short variants of the Social Interaction Anxiety Scale (SIAS) and the Social Phobia Scale (SPS) were adapted into Turkish with data collected from 523 participants in clinical and general population samples. In the second stage, short-term longitudinal associations between childhood trauma, social anxiety, loneliness, rejection sensitivity, and experiential avoidance in Canada and Türkiye were tested using cross-lagged panel models with measures taken at three different time points at three-month intervals over six months. The Time 1 sample consisted of a total of 1735 participants from both countries, with 341 participants at Time 2 and 293 participants at Time 3. Two-way MANCOVA and ANCOVA analyses were conducted to identify possible cross-cultural and gender differences using the data obtained at Time 1. Canadian participants scored significantly higher than Turkish participants on all of the main variables. At Time 1, the direct effects of being young in Canada, being female, childhood trauma, rejection sensitivity, experiential avoidance, and loneliness on social anxiety were significant. In Türkiye, the direct effects of being young, emotional neglect, sub-dimensions of childhood traumas, rejection sensitivity, experiential avoidance and loneliness on social anxiety were significant at Time1. Female participants scored higher than males on all main variables in both countries. Only in the physical abuse sub-dimension of childhood trauma, men reported higher scores than women. From a temporal perspective, social anxiety significantly increased rejection sensitivity and experiential avoidance in Türkiye, and loneliness significantly increased social anxiety, rejection sensitivity and experiential avoidance in Canada. All variables had high autoregressive effects and exhibited temporal stability. Clinically, the chronic course of the variables indicates the need for early diagnosis and long-term intervention.
Benzer Tezler
- Sosyal kaygı yaşayan öğrencilerde kabul ve kararlılık temelli psikoeğitimin sosyal kaygı belirtileri, yaşantısal kaçınma ve olumsuz değerlendirilme korkusu üzerine etkisi
The effect of acceptance and commitment-based psychoeducation on social anxiety symptoms, experiential avoidance and fear of negative evaluation in students with social anxiety disorder
SEYEDE ELHAM MOUSAVİ
Doktora
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜCAHİT DİLEKMEN
- Gelecek kaygısı ile engellenmiş aidiyet ve algılanan yük olma: Deneyimsel kaçınmanın aracı rolü
Future anxiety and thwarted belongingness and perceived burdensomeness: The medi̇ati̇ng role of experi̇enti̇al avoidance
BEYZANUR ŞEKER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimOrdu ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞULE BAŞTEMUR
- Psikiyatrik belirtiler ile belirsizliğe tahammülsüzlük ve mükemmeliyetçilik arasındaki ilişkide deneyimsel kaçınmanın aracı rolü
The mediating role of experiential avoidance in the relationship between psychiatric symptoms, intolerance of uncertanity and perfectionism
GİZEM GERDAN
Doktora
Türkçe
2021
Psikolojiİstanbul Arel ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EBRU ŞALCIOĞLU
- Transdiagnostic factors in depression and anxiety symptoms
Depresyon ve anksiyete semptomlarinda transdiyagnostik faktörler
HAMED ABDOLLAHPOUR RANJBAR
Doktora
İngilizce
2024
PsikolojiKoç ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ESKİN
DOÇ. DR. AYŞE ALTAN ATALAY
- An examination of psychological distress and well-being in a community sample: Test of Acceptance Commitment Therapy model
Psikolojik sıkıntı ve iyi oluşla ilgili değişkenlerin toplum örnekleminde Kabul Karalılık Terapisi perspektifinden incelenmesi
MACİDE ZEYNEP BİLSEL SÜNER
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
PsikolojiDokuz Eylül ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLAY DİRİK