Türk destanlarında ve Anadolu halk hikâyelerinde eş seçme ve evlilik
Mate selection and marriage in Turkic epics and Anatolian minstrel tales
- Tez No: 965629
- Danışmanlar: PROF. DR. SELAMİ FEDAKAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 147
Özet
Toplumların tarihsel süreçlerinde destanlar ve halk hikâyeleri yalnızca birer edebî tür değil; aynı zamanda kültürel değerlerin, geleneklerin ve toplumsal normların yansıdığı önemli kaynaklar olmuştur. Bu anlatılar, toplumların ahlaki, sosyal ve kültürel yapılarını anlamak için birer rehber niteliği taşır. Türk kültürünün sözlü edebiyat geleneğinde eş seçimi ve evlilik, bireysel ve toplumsal yaşamın temel unsurları arasında yer almış; destan ve halk hikâyelerinde geniş yer bulmuştur. Bu çalışma, Türk Dünyası destanları ve Anadolu halk hikâyelerinde yer alan eş seçimi ve evlilik epizotunun incelenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Tarih boyunca toplumların kültürel değerlerini, toplumsal yapısını ve bireyler arası ilişkileri en iyi yansıtan edebi türlerden biri olan destanlar ve halk hikâyeleri, özellikle evlilik kurumuna bakış açımızı anlamak için önemli ipuçları barındırmaktadır. Destanlarda, kahramanların eş seçimindeki kriterleri, kadın ve erkek kahramanlarda aranan özellikler ile kahramanların evliliği hangi yolla gerçekleştirdikleri konu edinilmiştir. Halk hikâyelerinde ise evlilik türleri, sevgililerin kavuşmasına yardımcı olan ve engel olan unsurlar gibi temalar ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Çalışma boyunca, kadının destan ve halk hikâyelerindeki rolü üzerinde de durularak bu anlatıların toplumsal yapıyı nasıl yansıttığı ve yönlendirdiği değerlendirilmiştir. Türk Dünyası destanlarının hacmi ve sayısı oldukça zengin olduğu için, hemen her boyun destanlarından örnekler seçilerek çalışmaya hem bütüne dair bir çerçeve kazandırılmış hem de konunun fazla dağılmasını önlemek adına belirli bir sınırlama getirilmiştir. Bu çerçevede, özellikle kadının başkahraman olduğu destanlar da çalışmaya dahil edilerek cinsiyet rolleri ve toplumsal yapı açısından bir perspektif sunulması hedeflenmiştir. Halk hikâyeleri bağlamında ise özellikle evlilik epizotları açısından zengin olan ve üzerinde daha fazla akademik çalışma yapılan Anadolu halk hikâyelerinden seçimler yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde, incelenen destanlar üzerinden yapılan tespit ve çözümlemelerle, destanlarda eş seçimi ve evliliğin nasıl gerçekleştiği ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. İkinci bölümde, seçilen halk hikâyeleri temel alınarak, bu anlatılarda eş seçimi süreçlerinin nasıl gerçekleştiği üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde ise, destanlar ve halk hikâyelerindeki evlilik epizotları karşılaştırmalı bir yaklaşımla incelenerek her iki edebi tür arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Bu çalışma, Türk kültürünün sözlü edebiyat geleneği üzerine yapılan mevcut araştırmalara katkıda bulunmayı ve destan ile halk hikâyelerindeki evlilik epizotlarına karşılaştırmalı bir bakış açısı sunmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
Throughout the historical processes of societies, epics and minstrel tales have served not only as literary genres but also as significant sources reflecting cultural values, traditions, and social norms. These narratives act as guides to understanding the moral, social, and cultural structures of societies. In the oral literary tradition of Turkish culture, the concepts of spouse selection and marriage have held a fundamental place in individual and social life, finding extensive representation in epics and minstrel tales. This study aims to examine the episodes of spouse selection and marriage found in Turkish world epics and Anatolian minstrel tales. As literary genres that most effectively reflect the cultural values, social structures, and interpersonal relationships of societies throughout history, epics and folk tales provide important insights into perceptions of marriage. The study explores the criteria for mate selection among heroes in epics, the qualities sought in male and female protagonists, and the means by which marriages are realized. In minstrel tales, themes such as types of marriages, factors facilitating or hindering the union of lovers, are analyzed in detail. Throughout the study, particular attention is paid to the role of women in these narratives, assessing how these stories reflect and influence societal structures. Given the vast scope and abundance of the epics of the Turkish world, examples from various tribal traditions have been selected to offer a comprehensive framework while maintaining focus and avoiding excessive dispersion. Regarding minstrel tales, selections were made primarily from Anatolian minstrel tales rich in marriage episodes and more frequently studied in academic research. In the first chapter of the study, an analysis of the epics is conducted, focusing on observations and interpretations related to how mate selection and marriage occur within these narratives. The second chapter examines mate selection processes in folk tales based on selected examples. In the third chapter, a comparative analysis of marriage episodes in both epics and minstrel tales is presented, highlighting the similarities and differences between these two literary genres. This study aims to contribute to existing research on Turkish oral literature and to present comparative information on marriage episodes in epics and Anatolian minstrel tales.
Benzer Tezler
- Anadolu halk hikâyeleri ve kültüründe, mit algısı ve sanat eserlerinde kültürel imgelerin analizi
Myth perception in Anatolian folktales and culture and analysis of cultural images in artworks
FADİME PEKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUBA GÜLTEKİN
- Destanlardan günümüze doğum, ölüm adet ve inanışları
From epics to present day brith, death, customs and beliefs
SAİT SAYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Halk Bilimi (Folklor)Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. ŞEREF BOYRAZ
- Türkmen şairi Şabende'nin 'Gül-Bilbil' destanı
Gül-Bilbil epic by Türkmen poet Şabende
ADNAN YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıPamukkale ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SONER SAĞLAM
- Ahmed Adnan Saygun'un Kerem Operası'nın gizemcilik ve gelenekçilik bağlamında incelenmesi
An examination of Ahmed Adnan Saygun's (opera) Kerem in the context of mysticism and traditionalism
YILMAZ KOÇ
Doktora
Türkçe
2021
MüzikMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESİN UÇARSU
- Özbek destan geleneği ve Rüstem Han Destanı
Ozbek epic tradition and the epic story of Rüstem Han
SELAMİ FEDAKAR
Doktora
Türkçe
2003
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TÜRKMEN