Geri Dön

İlk Devir Osmanlı İstanbul türbelerinde mimari plastik ve tezyinat

Architectural plastic and decoration of early Ottoman tombs in Istanbul

  1. Tez No: 111251
  2. Yazar: AZİZ DOĞANAY
  3. Danışmanlar: PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Sanat Tarihi, Art History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2002
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Sanatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 348

Özet

ÖZET Osmanlılar mimarî alanda Selçuklulardan farklı yol izleyerek, serdaplı ve külahlı künbedlerden vazgeçip, kubbeli türbe tipini geliştirmişlerdir. Bu değişiklik, yapının tezyinatına da yansımıştır. İlk Devir İstanbul Türbeleri'nin tezyinat programı, Bursa döneminden itibaren belirmeye başlamıştır. Plan bakımından zengin olmayan İlk Devir İstanbul Türbeleri, kütledeki estetik nispet arayışlarıyla kendini göstermiştir. Abidevî görünüm sağlamak için gövde yükseltilip, çift sıra pencere uygulanmış ve muvacehe penceresi ortaya çıkmıştır. Cepheler, profilli silmelerle şekillenirken, sınırlı ölçüde renklitaş kullanılmıştır. Türbelerde revak vazgeçilmez unsur haline gelmiş, sağırkasnak ilk defa denenmiştir. Taçkapılar bursakemerli yaşmakla şekillenmiştir. İstanbul üslubunun asıl inşa malzemesi taştır. Cephelerinde kâşî kullanımı bakımından Mahmut Paşa Türbesi müstesna bir yere sahiptir. Çini bezeme yapının içine taşınmıştır. Osmanlı türbelerinde malakârî ilk kez Yavuz Sultan Selim Türbesi 'nde kullanılmıştır. Tezyinat programı plana göre değişse de, genel hatlarıyla açık ve kapalı türbelir olmak üzere iki grupta değerlendirilebilir. Bezemeler sandukalar, şâhideler, cepheler, revak, kapı ve pencerelerde belli esasa göre uygulanmıştır. Tezyinatın bir bölümünü de taşınabilir eşyalar oluşturmaktadır. İlk Devir Osmanlı sanatında, Rumî ve Acemî olmak üzere iki ayrı ekolden söz edilebilir. Nakışlar, strüktüre uyum sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Bütün malzemelere aynı nakış ve kompozisyonlar uygulanmıştır.Nakışlar konularını daha çok tabiattan almaktadırlar. Nebatî nakışların gelişerek arttığı görülmektedir. Bunların arasına bulut da katılmıştır. Rumî ve hatayîler aynı kompozisyonda ortak zeminde kullanılmaya başlamış, canlı tasvirlerden sakınılmıştır. Geometrik tezyinat önemini korumuştur. Ölümü hatırlatan, öğüt vermek için yazılmış ibareler, türbede yatan şahısla irtibatlandınlarak, tezyinata farklı bir hava kazandırılmıştır. Sonuç olarak Bursa' da başlatılmış olan yenilik arayışları, İstanbul'da devam etmiş, Sinan'la kemâle erecek olan türbe mimarisi bu dönemde estetik bir değer kazanmıştır.

Özet (Çeviri)

ABSTRACT In achitecture, Ottomans, apart from Seljukids have gave up the type of crypt and conical hat and developed the type of tomb with dome. This modification is reflected on the decoration of construction. The decoration program of early Istanbul tombs generally started to appear from the Bursa era. These tombs, which are not rich in terms of plan, have showed themselves in the searching of aesthetic proportion of building body. To give a monumental view to the building they applied two-storey window, by rising the body. The praying window (muvacehe) appeared in this period. When sides were shaded by profiled moldings, limited amounts of colored stones were used. Windowless hoop was tested in the first time and colonnade became an indispensable component. The portal with basket-handled arch has pioneered the Classical Era tombs. The main material of Istanbul style is stone. Mahmud Paşa Tomb has an exceptional place in terms of the use of glazed tile over the sides. In additeon to that, the tiles are moved inside. Malakârî technique in Ottoman tombs is firstly encountered in the tomb of Yavuz Sultan Selim. Decoration program, although it shows a lot of different types according to plan, can generally be evaluated under two groups: open and closed. Decorations concentrated on the sarcophaguses, tombstones, colonnades, doors and windows. An important part of tomb decoration also involves portable precious goods. In the early Ottoman art, Anatolian and Persian schools appeared as two main schools of painters. Ornaments were designed in harmony with structure and some ornaments and compositions were applied into whole materials.Ornaments have taken its inspirations from the nature. It is seen that plant-based ornaments were continuously developing. The cloud ornament is also added into them. The ornaments of rumi and hatayi are started to use on the common ground and in the same composition, and human and animal figures have been avoided. Geometrical decoration maintains its importance. Expressions, which are connected with the personality of the dead person, were written for giving advice and reminding death. Consequently the search of innovation, which has been started in Bursa, continued in Istanbul and tomb architecture that reached its zenith with Sinan, has acquired an aesthetic value. DC

Benzer Tezler

  1. Klasik Devir İstanbul hanedan türbelerinde tezyinat

    Decorations of the royal tombs in Istanbul in the Classical Period

    AZİZ DOĞANAY

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2002

    Sanat TarihiMarmara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUHİTTİN SERİN

  2. Efes Artemisionu'ndaki anonim türbe

    The anonymous tomb at the Artemision of Ephesos

    ERDEM SONER BELLİBAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Arkeolojiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. BİLGE AR

  3. İstanbul'daki batılılaşma dönemi Osmanlı hanedan türbeleri

    Ottoman dynasty tombs of the westernization era in İstanbul

    AÇELYA ÜMİT EZEN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURCAN YAZICI METİN

  4. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türk edebiyatında Kâğıthane (1839 - 1923 roman - şiir ve anı türlerinde)

    'Kâğıthane' in Turkish literature from Tanzimat to Republic

    HİLAL YURDAKUL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Türk Dili ve EdebiyatıBursa Uludağ Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NESRİN KARACA

  5. İlk devir Osmanlı keramikleri teknolojisi

    Başlık çevirisi yok

    FARUK K. ŞAHİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1989

    Arkeolojiİstanbul Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ARA ALTUN