XVIII. yüzyılda bir Kuzey-Batı Anadolu kenti: Bursa örneği; Şehir toplumunun sosyal-ekonomik ve kültürel analizi
A North-West Anatolian city in XVIII th century: Bursa sample; The social-economic and cultural analysis of city society
- Tez No: 122304
- Danışmanlar: PROF. DR. ERGENÇ ÖZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Tarih, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 372
Özet
Osmanlı Sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı ile ilgili araştırmalar sosyal bilim ve kuramsal yaklaşım modellerine göre çeşitlilik gösterse de hepsi ortak bir bakış açışım yansıtmaktadır; Şarkiyatçılık. Bu açıklama modelinde, Dünya tarihi doğu ve batı olarak ikiye ayrılmakta ve batı Avrupa tarihinin idealize edilen modeli karşısında batı dışı tarih“eksiklikler”,“olmamışlıllar”kısaca“tarihsizlikler”tarihi olarak algılanmaktadır. Batı bir kez“ideal-tip”ve“yegâne gelişme modeli”olarak kabul edilip evrensel ölçüt olarak kavramsallaştırılınca, araştırmalar da batı dışındaki toplumlarda batılı kurumlan aramaya yönelmektedir. Herhangi bir zaman ve mekâna ait bir toplumsal formasyonu kendi içindeki özgül yapıdan değil de, değilde kavramsal çerçevesi dışardan çizilmiş bir model içinde araştırınca araştırmalar elbetteki“yokluklarla”sonuçlanacaktır. Bizce, bir toplumsal formasyonun çözümlenmesi işlemi yine o toplumun kendine ait“özel gelişme modeli”içinde yürütülmelidir. Bunun anlamı, şarkiyatçı görüşün kendi“öteki”ni tanımlamak amacıyla geliştirdiği tüm yaklaşım modellerini sorgulamak ve alternatif bir tarihsel-sosyolojik yaklaşım modeli geliştirmektir. Bu amaçla, Osmanlı toplum yapısı sözkonusu olduğunda en çok benimsenen Weberci ve Wallersteincı modelleri örnek olarak seçtik ve sorguladık. Batı dışındaki toplumların tarihi, Weber' de modern devleti yaratan kapitalizm, akılcı hukuk vb. kurumların gelişemediği bir“tarihsizlikler tarihi”iken, Wallerstein'da batının kapitalist etkisi ile batılı tarihi sürece girebilecek pasif bir coğrafya şekline dönüşür. Osmanlı üzerine çalışan farklı disiplinlerden kişilerin incelemelerinde bu yaklaşımlarla sıklıkla karşılaşılır. Halbuki, Osmanlıyı bir kez kendi özgün tarihi gelişimi içinde incelemeye başlayınca şarkiyatçı görüşün dillendirdiğinin aksine, son derece canlı bir sosyo-ekonomik ve kültürel tarihi süreçle karşılaşılır. O halde yapılması gereken, oluşturduğumuz kavramsal modeli Osmanlı arşiv belgeleri ile sorgulamak olmalıdır. İncelediğimiz para vakfı ve tereke kayıtları bu konuda zengin bilgiler içermektedir. 243Bu aşamada Osmanlı ile ilgili olarak araştırmamızdan çıkardığımız sonuçlan söyle özetleyebiliriz: Bir kere Osmanlıda merkez ile taşra arasında şarkiyatçı tezdeki gibi bir çatışma değil, yoğun bir mutabakat bulunmakta ve bu mutabakat siyasal iktidarın ideolojik ve baskı aygıtları olan yerel eşraf ve ayan aracılığı ile yürütülmektedir. Ayrıca, Osmanlı insanı hiçte şarkiyatçı görüşün tanımladığı hesap-kitaptan anlamaz, girişincilik ruhundan yoksun miskin bir insan imajına uymamaktadır. Osmanlı üretim yapısındaki gelişme ve değişmeler şarkiyatçı tezde iddia edildiği gibi Batı Avrupa'dan gelen talepler göre değil, Osmanlının kendi yerel- bölgesel veya Osmanlı-Rus, Avusturya savaşları gibi konjonktürel durumlarda devletin talepleri doğrultusunda oluşmuştur. Son dönemlerde, araştırmalarda, ilgi odağı olmaya başlayan Osmanlı tüketim alışkanlıkları ve kişinin terekesinde bulunan batılı mallar ile modernleşme arasında da kurulan bağı desteleyecek bir ilişkiyi biz Bursa' da kuramadık. Son söz olarak diyebiliriz ki; Osmanlı incelemeleri, şarkiyatçı- Weberci neden kapitalizm Osmanlı'da gelişmedi? ya da şarkiyatçı-Wallersteincı kapitalizm merkez- Avrupa'da geliştikten sonra çevre-Osmanlı'yı buna nasıl eklemledi? sorularına cevap aramak yerine“Osmanlı'da kapitalizmin kendine özgü gelişmesi nasıl oldu?”sorusuna ve bunun birçok alt soru grubuna cevap bulmaya yönelirse, araştırmalarda dillenen“doğunun tarihsizliği”tezi yerini daha gerçekçi ve verimli araştırmalara bırakabilir. Biz tezimizle bu böyle bir yaklaşım modeline katkı yapmayı amaçladık. 244
Özet (Çeviri)
Although the studies about Ottoman socio-economic and cultural structure verifies according to social science and theorecial approach, all of them reflects a common point of view; Eastern concious. This explanation not only divides World history into east and west but also it is perceived as non-western histury,“definiences”, shortly“history of misfortunes”aganist the idealized model of western history. Once west becomes a concept as a universal criterion and is accepted“ideal type”and“unique development model”, western instituons are studied in non- western socities. If a society of a certain time and place is studied in a model whose conceptual frame is from outsideinstead of in its structure, this study's conclusions must be poor. This analysis of a social formation should be carried out in this society's“private development model”. This means, eastenr conscious must interrogate all models of approach developed in order to explain the“others”and develop a historicial-sociological model as an altenative. İn this respect, the most adopted models Weber and Wallerstein, about Ottomansociety structure are questioned in this study. Weber says non-western socities histories are“history of misfortunes”in which modern state's elements such as capitalism and rationalist law don't exsist while Wallerstein makes it a passive geography in which with the influence of capitalism, western history process may exist. These aproaches are seen frequently in the words of people studies on Ottoman. However, when Ottoman is studied in its historical development, an active socio-economic and cultural process is seen on the contrary of what the eastern concious has said. İn this repect, whe should interrogate the conceptual model with Ottoman archives. Cash waqfs and heritage registration involves rih information about this subject. The results about Ottotman can be summaryzed as; There is an alliance between urban and country in Ottoman on the contrary to eastern conscious theis. 245This alliance is carried out by local notables and citizens who are ideological pressure instruments to the politicial power. Besides, ottoman people are not the ones who don't realize after careful calculation and deprivet of entrepreneurship. The developments are changes in Ottoman production are formed according to the local-religion demands or state's wishes in situations such as Ottoman-Russian-Austrian wars instead of demands of Western Europe. We couldun't find a relationship that supports the link between ottoman consumption habits and personal properties and modernizing. Finally, instead of trying yo answer the questions such as why capitalism or eastern conscious and Weberist's approach, didn't develop in Ottoman and how capitalism influenced Ottoman, after it developed in central Europe, we should ask how capitalism developed in Ottoman. By this way,“lack of history in east”thesis may give place to more realistic and productive studies. We aim to conribute to such an aproach. 246
Benzer Tezler
- The Ancient South Marmara Harbors
Antik Güney Marmara Limanları
SERKAN GÜNDÜZ
Doktora
İngilizce
2015
ArkeolojiUludağ ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN
PROF. DR. MARTİNA SEIFERT
- Sivil toplum bağlamında Osmanlı kent yapısı: Kayseri örneği
Ottoman urban structure in the context of civil society: The case of Kayseri
ÖMER FARUK ÇAKIR
- XVII. yüzyılın ilk yarısında Balıkesir şehrinin fiziki, demografik ve sosyo-ekonomik yapısı
Physical, demografic and socio-economic structure of the city of Balıkesir during the first half of the 17th century
MUSTAFA MURAT ÖNTUĞ
- Anadolu stadionları tarihsel gelişmesi içinde karşılaştırmalı bir mimari araştırma
Başlık çevirisi yok
NEVZAT İLHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMET AĞARYILMAZ