Ayçiçeği çeşitlerinin verimi ve özellikleri üzerine sıra aralığının etkisi
Influence of row spacing on yield and characters of sunflower cultivars
- Tez No: 13262
- Danışmanlar: PROF.DR. ENVER ESENDAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1991
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 102
Özet
Bu araştırma, 1989 yılında Samsun'un 17 km kuzeybatısın da yer alan Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit Kampusu arazisinde yürütülmüştür. Araştırmada, çeşitler ve sıra aralıkları incelenmiştir. Çalışmada, dokuzu melez biri de kompozit olmak üzere on çeşit kullanılmıştır, incelenen sıra aralıkları ise 50, 65, 80 ve 95 cm'dir. Deneme, tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme deseneninde 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Çeşitler ana pasellere, sıra aralıkları ise alt parsellere uygulanmıştır. Denemenin yürütüldüğü ekolojide çok yıllık ortalama değerlere göre, toplam yağış 706.9 mm, yıllık ortalama sıcaklık 14.3 °C ve ortalama nisbi nem % 61.3 olmuştur. Çalışmanın yapıldığı 1989 yılında bu değerler sırasıyla 609.0 mm, 14.4 °C ve % 72.3 olarak gerçekleşmiştir. Deneme, hafif alkali reaksiyonlu (pH= 7.74), fosfor ve kireç bakımından fakir, potasyum ve organik madde bakımından zengin, killi bünyeye sahip bir alanda kurulmuştur. Ekim, 30 cm aralıklı ocaklara 12-13 Mayısta yapılmış tır. Bitkiler 27 Ekimde hasat edilmiştir. Denemede elde edilen sonuçlar varyans analizine tabi tutularak çeşitler ve sıra aralıkları arasındaki farklar incelenmiş, çeşitli özellikler arasında korelasyon katsayıları hesaplanmış, ayrıca çeşitler arasında ekonomik değer analizi uygulanmıştır. Denemede elde edilen bulgular özet olarak aşağıda verilmiştir. 1. Çıkış, çiçeklerime ve olgunlaşma süreleri bakımından çeşitler arasında fark bulunmamaktadır. Ancak, sıra aralığı artırıldıkça çiçeklenme yaklaşık 2 gün, olgunlaşma ise 1 hafta gecikmiştir. 2. Çeşitler arasında bitki boyu bakımından çok önemli derecede farklılık görülmüştür. P.6480 çeşitin en uzun (138.0 cm), P.6440 çeşiti ise en kısa (109.7 cm) olmuştur. Çeşitler arasında sap kalınlığı ve yatma oranı bakımından fark bulunmamaktadır. Sıra aralığının genişlemesi genel olarak bitki boyunu çok önemli derecede artırmış, fakat sap kalınlığı ve yatma oranını etkilememiştir. 3. Dallanma oranı bakımından çeşitlerde geniş bir varyasyon gözlenmiştir. H.l çeşiti hiç dallanmamış, P.6480 ise % 16.20 oranında dallanmıştır. Sıra aralığı dallanma oranını etkilememiştir. 4. En geniş tabla çapı 21.32 cm ile P.6480 çeşitinde görülmüştür. Melez çeşitlerin tamamında tabla çapı V.8931 çeşitinden daha yüksek olmuştur. Sıra aralığı genişledikçe tabla çapı artmıştır. 95 cm sıra aralığında 20.26 cm olan tabla ça pı, 50 cm sıra aralığında 18.12 cm olmuştur. 5. Melez çeşitlerle V.8931 çeşiti arasında tablada tane sayısı bakımından da tabla çapındakine benzer bir farklılık görülmüştür. Sıra aralığının 95 cm olması halinde 1835 olan tablada tane sayısı, 50 cm sıra aralığında 1634 adet olmuş tur. 6. Çeşitler arasında 1000-tane ağırlığı bakımından çok önemli farklılıklar bulunmuştur. En yüksek 1000-tane ağırlığı IS. 8101 çeşitinde gözlenmiştir (67.75 g) ve bu çeşit diğerlerinden çok önemli derecede farklıdır. H.l çeşiti ise 51.04 g ile son sırada yer almıştır. Sıra aralığının genişlemesi 1000-tane ağırlığını çok önemli derecede artırmıştır. 7. Çeşitlerde iç oranı % 68.72-75.80 arasında değişmiş tir. V.8931 çeşiti en yüksek, As. 506 ise en düşük iç oranına sahiptir. Sıra aralığı genişledikçe tane iç oranı çok önemli derecede artmıştır. 8. Boş tane oranı bakımından çeşitler arasında farklılık {% 2.42-12.42) görülmüştür. Boş tane oranı en yüksek olan çeşit As. 506, en düşük olan ise P.6440'tır. Genel olarak, sıra aralığının genişlemesi, boş tane oranını çok önemli seviyede azaltmıştır. 9. Çeşitler arasında tohumun yağ ve protein içeriği bakımından çok önemli farklılıklar gözlenmiştir. En yüksek yağ ve protein oranları IS. 8101 çeşitinde (% 42.66 ve 17.99) gözlenmiştir. En düşük yağ ve protein oranları ise Triumph ve P.6480 çeşitlerinde (sırasıyla % 35.31 ve 15.53) bulunmuştur. Sıra aralığının genişlemesi tohumun yağ ve protein içeriklerini çok önemli derecede artırmıştır. Bu özellikler bakımın dan en yüksek değerler 95 cm'de (sırasıyla % 41.88 ve 17.35), en düşük değerler ise 50 cm'de (sırasıyla % 37.57 ve 15.26) olarak bulunmuştur. 10. Çeşitler arasında dekara tane ve yağ verimleri bakımından çok önemli, sap verimi bakımından ise önemli farklılıklar tesbit edilmiştir. Bu özellikler bakımından çeşitlerin sıralanışı benzerlik göstermekte olup, P.6480 çeşiti her üç özellik bakımından da başta gelirken, sıralamanın sonunda V.8931 çeşiti bulunmaktadır. Sıra aralığının genişlemesi ile, çeşitlerin tane, yağ ve sap verimleri çok önemli derecede azalmıştır. 11. Çeşitlerle sıra aralığı arasında dekara tane ve yağ verimleri bakımından önemli, sap verimi bakımından ise çok ö- nemli interaksiyonlar bulunmuştur. 12. Yapılan ekonomik değer analizi sonunda, sadece tane verimi sıralamasında 2., 4. ve 7. sıralarda bulunan IS. 8101, P.6440 ve H.l çeşitleri ilk üç sırada yer almışlardır. En yüksek tane verimine sahip P.6480 çeşiti ise bitkisel özelliklerinin çok iyi olmaması nedeniyle 4. sıraya gerilemiş tir. Bu bakımdan yapılan sıralamada V.8931 ve Triump çeşitleri son iki sırada yer almışlardır. 13. Dekara tane verimi ile tablada tane sayısı ve bitki sıklığı arasında olumlu, protein oranı arasında ise olumsuz ve çok önemli basit korelasyonlar bulunmuştur. Tane verimiyle tabla çapı arasında olumlu, yağ oranı arasındaki olumsuz basit korelasyonlar ise yanlızea önemlidir. Tane verimi, diğer özelliklerin etkilerinin sabit tutulduğu kısmi korelasyon analizinde 1000-tane ağırlığı, tabla çapı, tablada tane sayısı, bitki sıklığı ve iç oranı ile çok önemli ve olumlu ilişkiye sahip bulunmuştur. Tohumun yağ içeriği ile 1000-tane ağırlığı, tablada tane sayısı ve protein oranı arasındaki basit ve kısmi korelasyonlar olumlu ve çok önemlidir. Yağ oranı ile basit korelasyonu çok önemli ve olumlu olan tabla çapı kısmi korelasyonda çok önemli ve olumsuz; basit korelasyonu çok önemli ve olumsuz olan bitki sıklığı ise önemli ve olumsuz ilişkilere sahip bulunmuşlardır. Dekara yağ verimi ile tane verimi ve bitki sıklığı arasındaki basit ve kısmi korelasyonlar çok önemli ve olumludur. Yine yağ verimi ile basit korelasyonları çok önemli ve olumlu olan tabla çapı, önemli ve olumlu; tablada tane sayısı ise olumlu fakat önemsiz kısmi korelasyonlara sahiptir. Yağ verimi ile aralarındaki basit korelasyon katsayıları önemli olmayan 1000-tane ağırlığı ve yağ oranı çok önemli ve olumlu, iç oranı ise çok önemli ve olumsuz kısmi korelasyonlara sahiptir. 14. Bu çalışma sonucunda tane verimi yüksek olan P.6480, P.6431 ve IS. 8101 çeşitleri, alışılagelmiş yetiştirme şartlarında; yüksek tane verimi yanında, mekanizasyona da uygun olmaları nedeniyle entansif tarım şartlarında ise IS. 8101, H.l ve P.6440 çeşitlerinin tavsiye edilmesi uygun bulunmuştur. 15. Yüksek populasyon verimi artırıcı bir etkiye sahip görülmüştür. En yüksek verim 50 cm Sıra aralığı ile yapılan ekimden alınmıştır. Ancak bitki sıklığının nereye kadar artırılacağının belirlenmesi için yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Özet (Çeviri)
Sunflower cult ivars, nine of hybrids and one composite V.8931, and row spacings have been inspected. Row spacings were 50, 65, 80 or 95 cm. The experimental design was a split-plot layout in randomized complete block with three replication. Cultivars were established in the main plots and row spacings established in the sub-plots. In trial conditions, according to long term climatical data, region has 706.9 mm of annual precipitation, 14.8 °C annual average temparature and 61.3 % of relative humidity. In the experimental year, these values were 609.0 mm, 14.4 °C and 72.3 %, respectively. Soils of experimental area were slightly alcalin in soil reaction (pH= 7.74), poor in phosphourus and lime, rich in potassium and organic matter, and have a fine (clay) texture. Sunflower seeds were sown on 12 and 13 of May, in 30 cm spaced hills. Crop was harvested on 27 of October. Data from the field trial were subjected to the analysis of variance in order to compare cultivars and row spacings. Economical value analysis were also evaluated for comparison the cultivars. Results from the study have been summarized as follows: 1. There has been observed no difference among the cul tivars for emergence, flowering and growing period. As the row spacing increased, the flowering time delayed two days and growing period delayed about one week. 2. Plant height have been varied by 1 % probability. P. 6480 was the tallest (138.0 cm) and P. 6440 was the shortest (109.7 cm). Stem diameter and lodging did not differ by cul- tivars. In general, increasing row spacings increased plant height, highly significant, but did not affect stem diameter and lodging. Stem diameter and lodging seemed to be related to plant height. 3. Branching varied largely according to cultivars. Cul- tivar H.l did not have any branch while P. 6480 had a 16.20 % of branching. How spacings did not affect the branching. 4. The largest head diameter were obtained with P. 6480 (21.32 cm). Head diameters of nine hybrids were larger than that of composite V.8931. Increasing row spacing increased diameter of head. Head diameters were stated as of 20.26 and 18.12 cm at 95 and 50 cm row spacing, respectively. 5. Differences among cultivars in terms of seeds per head were similar to head diameter. P. 6480 was the highest and V.8931 was the lowest for this character. Number of seeds per head was 1634 at 50 cm, while 1835 at 95 cm row spacings. 6. Cultivars were ranked from 51.04 to 67.75 g upon the 1000-seed weight, and these differences were highly signifi cant. In this respect, the highest and the lowest values ob tained with IS. 8101 and H.l, respectively. IS. 8101 was fol lowed by V.8931 as 61.70 g. Effects of row spacing on 1000- seed weight were also highly significant. The row spacing of 95 cm had the highest value of 1000-seed weight as 61.61 g. 7. Kernel percent of seeds ranged between 68.72-75.80 % by cultivars. V.8931 and As. 506 had have the highest and the lowest values (as of 75.80 and 68.72 % respectively). Kernel ratio increased with increasing row spacing. 8. The ratio of empty seed (achene) of cultivars varied between 2.42-12.42 % and they were significantly different. The highest and the lowest ratio of empty seed were obtained with As. 506 and P. 6440, respectively. Generally, increasing row spacing decreased empty seeds. 9. Highly significant differences were found among cul tivars for oil and protein content of seeds. The highest val ues of oil and protein content were found from the seeds of cultivar IS. 8101 as 42.66 and 17.99 %, respectively. The val ues were the lowest with Triumph and P. 6480 as 35.31 and 15.53 %, respectively. As the row spacing increased, the oil and protein contents of seeds were increased, and the obser ved values were 41.88 and 17.35 % as the highest; 37.57 and 15.26 % as the lowest from the row spacings as of 95 and 50 cm, respectively). 10. Differences among cultivars were highly significant for the yield of seed and oil, but significant for yield of stalk The rankings of cultivars in this respect, were simi lar, and P. 6480 was the highest and V.8931 was the lowest. Increasing row spacing decreased all these yields. 11. Interactions between cultivar and row spacing were significant for seed and oil yield, but highly significant for stalk yield. 12. According to economical value analysis, IS. 8101, P. 6440 and H.l, which were ranked as third, fourth and seven th in seed yield, were replaced first, second and third order respectively. The highest yielded cultivar P. 6480 was on fourth because of insufficient plant characters. IS. 7479 were replaced at the bottom of the list below V.8931. 13. Correlations between seed yield and number of seeds per head (r= 0.347**), number of plant per hectare (r= 0.647**) were highly significant and positive, and between seed yield and protein content of seeds (r= -0.372**) was highly significant and negative. The positive correlation between seed yield and head diameter (r= 0.208*), and negati ve one between seed yield and oil content of seeds (r= -0.190*) were significant. Some high significant and positive correlations have been observed between oil content of seeds and 1000-seed weight (r= 0.542**), head diameter (r= 0.285**), number of seeds per head (r= 0.238**), and protein content of seeds (r= 0.640**). And also negative correlation between oil content of seeds and number of plant per hectare (r= -0.503**) was highly significant. Positive and highly significant correlations were found between oil yield and seed yield (r= 0.940**), head diameter (r= 0.323**), number of seeds per head (r= 0.433**) and num ber of plant per hectare (r= 0.470**). 14. According to results of the study, because of their high yields; P. 6480, P. 6431 and IS. 8101 may be recommended for the areas on where conventional production techniques were applied, but IS. 8101, H.l and P. 6440 which were combine the high yield and quality plant characters needed for mecha nization may be recommended. 15. The yield were higher at dense populations and the highest yield obtained from 50 cm row spacing. But new inves tigations would need to determine the optimum plant density.
Benzer Tezler
- Çukurova'da, farklı olgunlaşma grubundaki ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve kalite özellikleri üzerine sıra üzeri mesafenin etkisi
The effect of the intra row distance on yield and quality characteristics of sunflower (Helianthus annuus L.) varieties, different maturation group in Cukurova
ZEYNEP ÜÇDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ZiraatÇukurova ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİHA KIRICI
- İkinci ürün koşullarında bazı ayçiçeği (helianthus annuus l.) çeşitlerinde farklı azot dozlarının verim ve verim unsurları üzerine etkisi
The effect of different nitrogen doses on yield and yield components of some sunflower (helianthus annuus l.) cultivars under second crop conditions
AHMET AYDOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatHarran ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN HALİLOĞLU
- Çukurova'da, kuru koşullarda farklı olgunlaşma grubundaki ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine bitki sıklığının etkisi
The effect of plant frequency on yield and yield components of sunflower (Helianthus annuus L.) varieties in different maturization group in dry conditions in Çukurova
KAAN ALPMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatÇukurova ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURİ SEZER SİNAN
- Ayçiçeğinde farklı sıra üzeri mesafelerinin verim ve kalite üzerine etkilerinin belirlenmesi
Determination of effects on yield and quality in sunflower of different intra-row spacing
ALİ GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatSelçuk ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET AKINERDEM
- Farklı ekim zamanlarının yağlık ayçiçeğinin (Helianthus annuus L.) verim ve tarımsal özellikleri üzerine etkisi
Effects on of different sowing dates on yield and agronomic properties of oilseed sunflower (Helianthus annuus L.)
GÜL DİŞBUDAK YILDIZ