Mastar Dağı (Elazığ Güneydoğu'su) çevresinin stratigrafik ve tektonik özellikleri
Stratigraphic and tectonic features of vicinity of Mastar Mountain (Southeast of Elazığ)
- Tez No: 134804
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERCAN AKSOY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Elazığ, Mastar Mountain, stratigraphy, tectonic, Hazar-Maden Basin, Hazar Group, Maden Group, Sarıkamış Formation, East Anatolian Fault, Mastar Mountain Thrust, Rotational Thrust Fault, olistostrom, volcanosedimentary
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 108
Özet
VI ÖZET Doktora Tezi MASTAR DAĞI (ELAZIĞ GD'SU) ÇEVRESİNİN STRATİGRAFİK VE TEKTONİK ÖZELLİKLERİ Hasan ÇELİK Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühenisliği Anabilim Dalı 2003, Sayfa: 95 İnceleme alam, Elazığ İli'nin güneydoğusunda Mastar Dağı çevresinde yaklaşık 300 km2'lik bir sahayı içerisine almaktadır. Bu sahada yaşlıdan gence doğru Üst Jura- Alt Kretase yaşlı Guleman Ofiyolitleri, Senoniyen yaşlı Elazığ Magmatitleri, Üst Maastrihtiyen-Orta Eosen yaşlı Hazar Grubu, Orta Eosen yaşlı Maden Grubu, Pleyistosen çökelleri, Pliyo-Kuvaterner ve güncel alüvyon yelpazeleri ile dere yatağı alüvyonları yüzeyleme vermektedir. En yaşlı birim olan Guleman Ofiyolitleri'nin tabam inceleme alam içerisinde gözlenmemektedir. 'Bîrim; dünit, gabro, bantlı gabro piroksenit ve podiform kromit yataklanndan oluşmakta ve üstte Hazar Grubu ve Maden Grubu tarafından uyumsuz olarak üzerlenmektedir. Senoniyen yaşlı Elazığ Magmatitleri, tabanda Maden Grubu üzerine bindirmeli olarak gelmektedir. Masif diyabaz, bazaltik ve andezitik lav/yastık lavlar ve bunları kesen granitik sokıdumlardan oluşan birimin tavam inceleme alanının dışında ve daha kuzeyde bulunmaktadır. Kendisinden daha genç olan Kırkgeçit ve Çaybağı formasyonları tarafından uyumsuzlukla örtülmektedir. Guleman Ofiyolitleri'ni uyumsuz olarak üzerleyen Hazar Grubu en altta fan delta konglomeraları ve bunlarla yanal ve düşey yönde geçişli yama resifi kireçtaşlarından oluşan, yanal yönde süreklilik göstermeyen ve bu çalışmada Sarıkamış Formasyonu olarak adlandırılan birim; orta kısımda gri ve kahverengimsi çamurtaşları, küçük ölçekli konglomera ve kumtaşı kanalları ile kumtaşı tabakalarından meydana gelen Simaki Formasyonu; en üstte ise tabanda yer yer kireçtaşı seviyeleriyle başlayan, üste doğru gri şeyllerle devam eden, orta kesimlerinde ortamdaki sığlaşmayı temsjted|^*%4 kireçtaşları bulunduran ve en üstte kaim tabakalı ve masif İdreçtaşlarmdarf oMşlflf“VII yamaç ve sığ ortam ürünü Gehroz Formasyonu olmak üzere üç formasyondan meydana gelmektedir. Orta Eosen yaşlı Maden Grubu, Hazar Grubu'nu uyumlu olarak örtmektedir. Birim, oldukça karmaşık bir litolojiye sahip olup, kırmızımsı kahverengi çamurtaşları, moloz akması ürünleri, yanal ve düşey yönde takip edilmesi mümkün olmayan kanal dolguları ve bunlarla birlikte düzensiz bir şekilde saçılmış adacıklar şeklinde görülen kireçtaşı olistolitlerinden oluşan Melefan Formasyonu ile aglomera, volkanik kumtaşı, kırmızımsı çamurtaşı, bazaltik-andezitik yastık lavlardan oluşan Karadere Formasyonu olmak üzere başlıca iki formasyondan oluşmaktadır. Birim, Elazığ Magmatitleri tarafindan tektonik olarak üzerlenmektedir. İnceleme alanının en genç birimi, Pleyistosen yaşlı akarsu çökelleridir. Doğu Anadolu Fay Zonu içerisinde faya paralel bir sırt şeklinde gözlenen, yanal ve düşey yönde ani geçişler gösteren birim, tektonizmadan oldukça fazla etkilenerek ilksel yapışım kaybetmiş gevşek tutturulmuş konglomera, kumtaşı ve kiltaşı ve silttaşı yığışımından oluşmaktadır. Bu birim, Pliyo-Kuvaterner ve güncel alüvyonlar tarafindan uyumsuz bir şekilde üzerlenmektedir. İnceleme alam tektonik açıdan oldukça aktif olan Alpin Orojenik Kuşağı'nda bulunmaktadır. Bu aktif kuşak içerisinde yer alan Türkiye'nin önemli tektonik yapılarından birisi olan Doğu Anadolu Fayı'nın bir bölümü inceleme alanından geçmektedir. K 70° D doğrultusunda uzanan fay inceleme alanını yaklaşık 5 km genişliğinde bir zon şeklinde katetmektedir. Maden Grubu'na ait Melefan Formasyonu'nun Palu İlçesi'nin GB kesimindeki yüzeylemesinin devamı, Hazar Gölü'nün KD' sunda bulunmaktadır. İlk oluşumunda birarada bulunan bu iki yüzeyleme, Doğu Anadolu Fayı tarafindan kesilerek ötelenmiş ve yaklaşık 30 km'lik bir atım ile bugünkü konumuna taşınmıştır. Ayrıca Palu güneyinden geçen ve Elazığ Magmatitleri'nin güneye sürüklenmesini sağlayan bindirmenin, bu fay tarafindan kesilerek ötelenmiş parçalan arasında kalan atım miktarı ise, günümüze kadar meydana gelmiş olduğu düşünülen muhtemel aşınma miktarı da dikkate alındığında ortalama olarak 20 km'dir. Bu çalışma kapsamında kolaylık sağlaması amacıyla Doğu Anadolu Fayı'nın en aktif olan kollan, inceleme alanının Palu-Hazar Gölü arasında kalması nedeniyle P-Hl, P-H2, P-H3, P-H4 simgeleriyle adlandırılmıştır. Bu kollardan P-H2, Melefan Formasyonu ile Simaki Formasyonu'nu Kartaldere ile Hazar Gölü arasındaki alanda karşı karşıya getirmiştir. P-H2'nin P-Hl'e göre daha aktif olduğunu ve asıl atımın faym bu kolu üzerinde geliştiğini ortaya koyan bu durum Hazar Gölü'nün de bir çek-ayır havza niteliğinde gelişemeyeceğini göstermektedir. Mastar Tepe'den ortalama olarak GD ve DGD'ya doğru paleoakıntı yönlerine sahip olan Sarıkamış Formasyonu'nun fan delta konglomeraları, Üst Maastrihtiyen'de KD-GB doğrultusunda Mastar Tepe'nin güneyinde normal fayların geliştiğinin ve bu fayların, Doğu Anadolu Fayı'nın atası olduğunun göstergesidir.VIII İnceleme alanının önemli tektonik yapılarından birisi de haritanın kuzey bölümünde yaklaşık D-B doğrultusunda uzanan ve bu çalışmada ”Mastar Dağı Bindirmesi“ olarak adlandırılan bindirme fayıdır. Mastar Tepe'nin Üst Rretase'den itibaren bir paleoyökselti oluşturması nedeniyle, Orta Eosen sonunda güneye doğru ilerleyerek Maden Grubu'nu tektonik olarak üzerleyen bu bindirme fayı Mastar Tepe kuzeyinde bu yükselti ile karşılaştığında güneye doğru daha fâzla ilerleyemeyerek yüksek açılı ters faya (45-50°) dönüşmüş ve ekaylammştır. Aynı bindirme fayı, paleoyükselti engelinin bulunmdığı Mastar Tepe'nin doğu kesiminde ise Maden Grubu üzerinde düşük bir açıyla (20°) ilerlemiş, Mastar Tepe moment noktası olacak şekilde bindirme saat ibresi yönünde dönmeye başlamış ve K'den G'e olan hareket yönü GB'ya yönelmiştir. Mastar Dağı Bindirmesi'nin Mastar Tepe çevresindeki bu davranışı '^Dönmeli Bindirme Fayı”olarak adlandırılmıştır. İnceleme alanında yaklaşık 5 km olan Doğu Anadolu Fay Zonu'nun güney kesimini meydana getiren faylar düşey ya da düşeye yakın eğimlere sahip iken kuzey kesimini genellikle eğim atımlı normal faylar oluşturmaktadır. Bu zonun orta kesimi ise asıl doğrultu atımı meydana getiren faylarla temsil olunmaktadır, inceleme alanında Sarıkamış Köyü kuzeyi ve batısındaki normal faylar eğim atımlı ve kademeli normal faylardır. Bu normal faylar Sarıkamış Köyü GD'sundaki havzanın şekillenmesinde asıl doğrultu atımlı faylarla birlikte önemli bir role sahiptirler. İnceleme alanındaki değişik birimlerden alınan kırık ölçüleri ve tabaka duruşlarının değerlendirilmesi sonucu bölgeyi etkileyen en büyük basınç gerilmesinin ortalama olarak K 5° B doğrultusunda olduğu ortaya çıkmıştır. Anahtar kelimden Elazığ, Mastar Dağı, stratigrafi, tektonik, Hazar-Maden Havzası, Hazar Grubu, Maden Grubu, Sarıkamış Formasyonu, Doğu Anadolu Fayı, Mastar Dağı Bindirmesi, dönmeli bindirme fayı, olistostrom, volkanosedimanter. *****. w f '"'
Özet (Çeviri)
IX ABSTRACT Ph.D Thesis STRATIGRAPHIC AND TECTONIC FEATURES OF VICINITY OF MASTAR MOUNTAIN (SE OF ELAZI?) Hasan ÇELÎK Fırat University Graduate School of Science and Technology Department of Geological Engineering 2003; Page:95 The investigated area includes an area of approximately 300 squar km and is located around of Mastar Mountain SE of Elazığ. The formations of the area from the oldest to the young are Upper Jurasic - Lower Cretaceous Guleman Ophiolites, Cenonian Elazığ Magmatics, Upper Maastrichtian-Middle Eocene Hazar Group, Middle Eocene Maden Group, Pleistocene deposits and Pliyo - Quaternary alluviums. The oldest unit of the study area Guleman Ophiolites composed of gabro, pyroxenite, dunite and podiform cromite deposits. The unit covers large area in the shouth half of the jeological map and is overlied by Hazar Group and Maden Group with an uncomformity. Cenonian Elazığ Magmatics is reprsented by massive diabase, basalt, andesite, basaltic pillov lavas and granitic intrusives which cut all the rocks. There is a tectonic relationship between the unit and Maden Group below. It is covered by alluvium to the top. The Hazar Group was divided into three formations in this study which are; represented by fan delta conglomerates, patch reefs and massive limestones Upper Maastrichtian Sarıkamış Formation which is firstly named here; Upper Maastrichtian Simaki Formation consists of pinched out limestones with grey shales-sandstones to the base and alternated reddish shales-sandstones above and Upper Maastrichtian - Middle Eocene Gehroz Formation is represented by shallow water limestones and slope deposites includes slumps and debri flows. The unit occurs with an uncomformity on top of the Guleman Ophiolites and with an comformity on The Simaki Formation. Middle Eocen Maden Group comformably overlies The Hazar Group. The Maden Group which overlies the Guleman Ophiolites unconformably to theX west and covers Gehroz Formation with a comformity around Kanhtaş Hill. The unite occurs within the nap slides around Elazığ. It has a complex litology as reddish mudstones, sandstones and debris, lots of limestone olistolites scattered in all this sequence and volcanosedimentary and pyroclastic rocks. The Maden Group was divided into two formations. These are Melefan Formation which composes reddish mudstones, sandstones and debris, lots of limestone olistolites and its lateral relevant Karadere Formation is represented by volcanosedimentary rocks and pyroclastics tectonicaUy overlied by Elazığ Magmatics. The investigated area includes parts of very important structural bodies of Turkey. One of them is left lateral strike slip East Anatolian Fault cuts throughout of the study area by an angle of N 70°E. It is actually a zone of around 5 km wide and north hand side of this zone is represented by listric gravity fault and to the south left lateral strike slipe faults present. The main segments of the fault zone have been named as P-Hl, P-H2, P-H3 and P-H4. The P-Hl and P-H4 segments are active parts of the fault and the others are relatively passive. On the both sides of the P-Hl segment the Melefan Formation and the Simaki Formation are facing each other. Because the other part of the Melefan Formation on the south side of the East Anatolian Fault occurs south of Palu Township, it is clear that the lateral slip of the fault is 30 km between Palu Township and the Hazar Lake. The other main structural body of the investigated area is an E-W oriented thrust fault named as Mastar Mountain Thrust to the north half of the study area. Elazığ Magmatics is overthrusted on the Karadere Formation by this thrust from north to the south. Due to Mastar Hill paleo-seamount the movement from north to the south of the thrust was stopped north of the hill and the thrust was accreeted. Whereas to the east of the hill the thrust started to rotate on clockwise form north to SW. Because of this movement of the thrust it has been firstly named as Rotational Thrust Fault in this study.
Benzer Tezler
- Kırkgeçit formasyonunda (Elazığ batısı) gözlenen yumuşak çökel deformasyon yapılarının özellikleri ve oluşumu
Characteristics and development of soft-sediment deformation structures observed kirkgeçit formation (Western Elazig)
FIRAT ALTUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Jeoloji MühendisliğiFırat ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CALİBE KOÇ TAŞGIN
- Hazar Dağı ve çevresinin sportif rekreasyon potansiyelinin belirlenmesi (Hazar Gölü Tabiat Parkı)
Determination the sportive recreation potential of Hazar Mountain and its surroundings (Hazar Lake Nature Park)
RÜMEYSA ÇAPKUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
SporSakarya Uygulamalı Bilimler ÜniversitesiRekreasyon Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FEHMİ ÇALIK
- Ören çay (Elazığ) havzasının beşeri ve ekonomik coğrafyası
Human and economic geography of Ören stream (Elazığ) basin
ERKAN YILDIZ
- Elazığ merkez ilçesinin beşeri ve iktisadi coğrafyası
Human and economic geography of Elazığ province center
SELAHATTİN ÇELİK
- Mastak dağı yöresi (Maden-Elazığ) Elazığ Vişne taşı'nın jeolojisi ve endüstriyel özellikleri
Başlık çevirisi yok
M. EMRAH AYAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1992
Jeoloji MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET GÖKÇE