Kazak sözlü geleneğinde Arkaik destanların tiplojik özellikleri
Trpology of Kazakh archaic epics
- Tez No: 135153
- Danışmanlar: PROF. DR. FİKRET TÜRKMEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 491
Özet
ÖZET Arkaik kültür insanlarının; günlük yaşamı belli bir kutsallık içinde yaşadıklarını; simgeler, ideogramlar, kozmogoniyle ya da soyağacıyla ilgili mitler gibi belirli kuramsal öğelerden oluşturdukları dinsel yaşamları sayesinde anlamsızlıktan, hiçlikten kısacası kutsal olmayan ortamdan kurtulmaya ve selamete ulaşmaya çalıştıklarım, modern insanlar tarafından fiziksel etkinlikler olarak görülen eylemlerin arkaik kültür insanı için gerçekliğe, kutsallığa dahil olma çabası olduğu ve bu çabanın yani yaşamı ve kendini anlamlı kılma çabasının özünde“mistik”bir karakter taşıdığı da anlaşılmaktadır. Şöyle ki; İnsanoğlu doğar; artık yepyeni, farklı bir ortamdadır; yeniden doğar; erginlenme törenleri-geçiş ayinlerinin (ad alma, ergenlik sınavı-ilk kahramanlık) her birinde insan adeta ölür ve daha sonra yeniden dirilir, ve aşk; bireyin ruhsal olarak Tanrı ile mistik birleşmesi, yani onu bulması, varoluşunun mantıklı bir sebebini keşfetmesi, bir başka şekilde ifade edecek olursak tasavvuf erbabının“En el Hak”dediği seviyeye ulaşmasıyla mistik deneyim, yolculuk tamamlanmaktadır. İnsanoğlu, mitleri yeniden yaşayarak kendilerini dinsel bir yaşantının içinde buluyorlardı. Arketipleri devamlı olarak tekrarlamalarının da sebebi de buydu. İşte bu yüzden de, tarihî olayları mitsel modelle (kahraman) birleştiriyorlar ve olayları da mitsel eylemler (bir canavarla savaş, düşman kardeşler, v.b) kategorisiyle özdeşleştiriyorlardı. Bunun sonucu olarak da biz hemen hemen her anlatıda kahramanın, aynlma-erginlenme-dönüş şeklindeki seferini tekrar tekrar görür gibi oluyor ve aynı zamanda da adeta kahramanın mistik deneyimini tamamlamasının tanıkları oluyoruz. Mitlerden sonra ortaya çıkan ve kahramanlık destanlarının oluşmasına temel teşkil eden ayrı bir tür olarak düşünülen ve bizim de böyle düşündüğümüz bir destan türü vardır ve biz bunu adlandırmak için,“mitlerden sonra oluşmaya başlayan destamn en eski şekilleri”manasında“arkaik”destan terimini kullandık. Sonuç olarak, M.Ö 2500-1200 yılları arasında oluşmaya başladığım düşündüğümüz arkaik destanlar, özünde mistik, sihri bir yapı arz eden geleneksel Türk dininin bütün özelliklerini yansıtmaktadırlar.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT There is a epic which is considered as a different type and it is a base of heroic epics and it was developed after myths. In order to describe the meaning of the“oldest types of epics starts existing after myths”we used the term of“archaic”. However it should be noted that start existing after myths does not imply that myths are forgotten and do not exist anymore. Not only archaic epics creates a base for heroic epics, but also heroic tales which also starts existing after myths become sources for heroic epics. It means that the new type is neither heroic tale nor heroic epic which are only two different types started to exist at the same period heroic epic got benefits from both types. Addition to this archaic type heroic tales in the centuries of 18 and 19, new heroic tales started to exist due to the changes on the heroic epics. We can summarize our opinion on existing history of Turkish epics as follows: By accepting the fact that myths are not holy anymore, humankind met the real heroes who tried to lead the faith of their own and the society where they live, in against the hard ships by that time and felt more close to these heroes (started to focus on these characters' efforts and heroics) and so they began to tell stories on these characters. By becoming“deus otious”situation of God, in societies which passed the stage of harvesting and partly hunting from the nature, Turkish epic tradition which is based on the stories on ancestors, shamans etc. and the“brakisefal warriors”who were representatives of BC. 2500-1700 especially BC 1700-12000 became prototype of Turks was seen BC. 2500 AND 1200. If we summarize what we are saying in one sentence, we can say that "archaic epics reflect the all characteristics of traditional Turkish religion and mythology which is consist of mystic and magic.
Benzer Tezler
- Kazak Batırlık dastanları üzerine bir inceleme
A study on Kazakh Heroic epics (dastans)
DERYA ÖZCAN
Doktora
Türkçe
2011
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. METİN ARIKAN
- Formül nazariyesi ve Koblandı Batır Destanı'ndaki formüller
Oral theory and oral telling of epic poem Qoblandı Batır
ASEM KUANYSHBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. F. AHSEN TURAN
- Saken Seyfullin'in 'Kızıl At' poemasının yansıtmacı yaklaşımla incelenmesi (Aktarım-inceleme)
Analysis of Saken Seyfullin's red horse poema with mimesis theory (Transference-analysis)
Ö.FARUK KIRAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN SÖYLEMEZ
- Seyahatnamelere göre Yedisu bölgesindeki kazak ve Kırgızların sosyal yapısı (1854-1917)
Başlık çevirisi yok
GÜLJANAT KURMANGALIYEVA ERCİLASUN
Doktora
Türkçe
2008
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN ŞAHİN
- Nur Batır Destanı (İnceleme-metin-sözlük-dizin)
Nur Batır Epic (Analysi̇s-text-di̇cti̇onary-i̇ndex)
EMİN OBA
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıFatih ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. MEHMET KUTALMIŞ