Tanzimat devri Mizah gazetelerinde batılılaşma ve toplumsal-siyasal eleştiri: Diyojen (1870-1873) ve Çaylak (1876-1877) üzerinde bir araştırma
Westernization and socio-political criticism in satirical magazines of the Tanzimat period: A case study of Diyojen (1870-1873) and Çaylak (1876-1877)
- Tez No: 144576
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. MEHMET ÖZDEN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
ÖZET Tarihçilik açısından önemli bir kaynak özelliği taşıyan mizah dergileri Osmanlı coğrafyasında 19. yüzyılın son çeyreğinde ortaya çıkmıştır. Mizah dergileri bir toplumu anlmada, analiz etmede son derece önemli fırsatlar sunar. Bir toplumda yaşanan siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik olayları birebir mizah dergilerinden farklı bir bakışla özellikle eleştirel bir açıdan izlemek mümkündür. Bu çalışma böylesi bir amaçla temelde iki mizah dergisi {Diyojen ve Çaylak) üzerinden yürütülmüş olmakla birlikte dönemin diğer mizah dergilerinden de yararlanmıştır. Çalışmanın vardığı sonuçlardan bazılarını belirtmek gerekirse en başta mizahçıların toplumu ve dönemi her açıdan iyi analiz ettikleri ve fakat önerdikleri çözüm reçeteleri itibariyle duygusal davrandıkları belirtilebilir. Onlardaki aşın vatan sevgisinin buna yol açtığı söylenebilir. Dağılmakta olan İmparatorluğu“İttihadı anasır”gibi düşüncelerin ve“müsavat”,“adalet”gibi kavramların kurtaracağını savunuyorlardı. Diyojen ve Çaylak mizah dergilerinde bu düşünce ve kavramlara bol bol atıf yapılmaktadır. Bu yanıyla dergilerin 1870-1877 arasınadaki tarihsel sürece içeriden bir bakış fırsatını sağladığı bir diğer sonuç olarak zikredilebilir. Münevverlerin sansür, istibdat, gibi kavramların yanı sıra moda ve kadın, batılı yaşam tarzı, diplomasi, politika, borsa, demiryolları vebenzeri konulardaki eleştirel düşüncelerine ulaşmak yine bu mizah dergileri aracılığıyla mümkündür. Ayrıca adı geçen mizah dergileri Kanun-ı Esasi'nin hangi koşullarda ilan edildiğini ve ilk mebus seçimlerinde İmparatorlukta nasıl bir atmosferin hakim olduğuna dair fikir edinmemizi de sağlamaktadır. Çalışmada, efkâr-ı umumiye, basm ve sansür, batılılaşma, alafranga hayat tarzı, Şark Meselesi benzeri konular Diyojen ve Çaylak mizah dergilerindeki yazılar ve karikatürlerden hareketle toplumsal ve siyasal eleştiri bağlamında ele alınmaya çalışılmıştır. Dergilerdeki yazılar ve karikatürler tarihsel bağlamlarında analiz edilmeye çalışılmış ve bazı yazılar üzerinden günümüze değin üstü örtülü kalmış olan kimi konulara (Âli Paşa'nm Siyasi Vasiyetnamesi gibi) açıklık getirilmiştir. İlave olarak mizah ve siyaset ilişkisi üzerinde durulurken bazı gazeteler ve kişiler arası polemiklerin nedenleri sorgulanmıştır.11 Mizah dergilerinin yayım hayatına girdiği yıllarda Sultan Abdülaziz son yıllarını yaşamakta ve Yeni Osmanlıların örgütlediği muhalif hareket hız kazanmaktaydı. Bu muhalif hareketin Namık Kemal gibi önemli aktörleri Diyojen 'deki bazı yazıları kaleme aldılar. Dolayısıyla basının baskı altına alındığı bir dönemde Diyojen hem Yeni Osmanlılar hareketinin sesi olmuş hem de diğer kesimlerin hükümete muhalif düşüncelerini ve tepkilerini gösterdiği bir mekanın adı olmuştur. Diğer taraftan Çaylak, Tanzimatın ilk karikatüristi Ali Fuat Bey' in karikatürleri ve Mehmet Tevfik'in yazılarıyla II. Abdülhamit rejiminin başlangıçtaki halini resmeder. Dolayısıyla çalışma bu geçiş sürecinin ilk yıllarındaki havayı da dergilere yansıdığı kadarıyla anlama çabasındadır.
Özet (Çeviri)
Ill SUMMARY Satirical magazines, which constitute a significant source for historical research, appeared in the Ottoman world in the nineteenth century. They provide ample opportunities for understanding and analysing society. It is possible to find critical reflections in these magazines of political, social, cultural and economic developments or certain events from different angles. This study primarily presents an examination of two magazines, Diyojen and Çaylak, although other similar periodicals of the period are also taken into account, and focuses on socio-political criticism as reflected in the satirical world of these magazines of the last quarter of the nineteenth century Ottoman Empire. The study reveals the fact that these satirical magazines were well aware of the developments of their period and analysed them seriously in all respects; however, the solutions they offered were mostly emotional. This was perhaps because of the profound love and affection that they had for their country. They sincerely believed that ideas such as the unity of all communities {ittihad-> anâs>r) and concepts such as“equality”and“justice”would save the unity of a crumbling empire. There are numerous references in volumes of Diyojen and Çaylak to these concepts. The satirical magazines in this respect provide valuable insight into the historical developments of the period between 1870 and 1877. They also enable one to trace their critical treatments of terms such as censorship, absolutism as well as fashion and women, western lifestyle, diplomacy, politics, the stock exchange, railroads, etc. Furthermore, one finds in them an account of how and under what conditions the first Ottoman constitution was introduced, together with the general atmosphere in which the first parliamentary elections were held. The study attempts an analysis of the social and political critique, which is conveyed through articles and caricatures in Diyojen and Çaylak, of subjects such as public opinion, press and censorship, westernisation and western lifestyle as well as“heavy”topics such as the Eastern Question. These articles and caricatures are examined in their historical contexts, and a number of articles proved particularlyIV useful in the re-evaluation of certain historiographical problems such as the authenticity of the political testament of Âli Pasha, one of the most influential grandviziers of the Tanzimat period. The personal polemics between certain individuals and the magazines themselves were also among the topics dealt with in this study, within the context of the relationship between satire and politics. The magazines under examination were published in the last years of the sultan Abdülaziz during which the Yeni Osmanblar movement, the first political opposition in the Ottoman Empire, gained significant momentum. Prominent figures from this movement such as Nam>k Kemal also wrote in Diyojen. This magazine therefore became the voice of this movement and constituted an important platform for other sectors of society to show their reactions as well as criticism to the governments of the day. Çaylak, on the other hand, portrays the early years of the rule of Abdülhamid II through the cartoons of Fuad Bey and articles by Mehmet Tevfik, the owner of the magazine. The study therefore tries to understand the general atmosphere of this transitional period inasmuch as reflected in these magazines.
Benzer Tezler
- Tanzimat Dönemi Türk Tiyatrosu etrafında direktör Ali Bey'in hayatı, eserleri ve edebî kişiliği
Tanzimat Period Turkish Theater around the director Ali Bey 's life, works and literary personality
EMİR ALİ ŞAHİN
Doktora
Türkçe
2019
Sahne ve Görüntü SanatlarıTrakya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESAT CAN
- Diyojen Mecmuası tahlilli fihrist-metinler(124-183)
Diyojen Magazine assaying the index-text(124-183)
BAHAR SAYIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDOĞAN ERBAY
- Ay Dede (1-45. sayılar)-tahlilî fihrist-inceleme-metin
Ay Dede(from 1 to 45. volumes)-analytical index-analysis-text
MUTLU YAŞKEÇELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
DOÇ. DR. ALİM GÜR
- Türk romanında din ve inanç algısı (1955)
Perception of religion and belief in Turkish novel (1955)
ALİYE YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL TİMUR