İslami ibadet yapılarının Osmanlı Dönemi kentsel mekanı içindeki konumu: İzmir örneği ve günümüz yapısına yansımalar
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 16311
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇINAR ATAY
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1991
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 364
Özet
Kişi, doğal çevre içinde, kendi barınağını yaptığı ilk çağ lardan beri yapay bir ortamda -mekânda- yaşar. Doğal bir ortamın parçası olabileceği gibi, en basit anlamda, insan tarafından sınırlanan“uzay parçası”olarak tanımlayabile ceğimiz“mekân”ın bir diğer ve en tartışılan yönü“algı”- dır. Mekân somut birtakım elemanlardan oluşmakla beraber, algı olarak adlandırdığımız- soyut kavramın mekâna ait de ğerlerin belirlenmesinde değişken bir parametre olduğu kuş kusuzdur. Konumuz, kişinin her anını geçirdiği, yaşaması için gerekli olan eylemleri sürdürdüğü, yaşamının ayrılmaz bir parçası olan“mekan”olgusunun dinsel karakter taşıyan kesiminin kent dokusu içinde nasıl bir oluşum geçirdiği ve ağırlıklı olarak“İslami dini yapılarla”ne tür bir etkileşim içinde olduğudur. Tezin ilk bölümünde“Kentsel Mekân Nedir?”sorusuna yanıt aranmaya çalışılmıştır. Toplumların geçirdiği tarihsel de vinim içinde oluşagelen kentsel yaşam biçimleri ve bunların yansıması olan kentsel mekânlar, bu değişkenlerden payları nı alarak karşımıza çıkmaktadırlar. Kentsel mekân olarak nitelediğimiz olgu, doğal, fiziksel, sosyo-ekonomik, sosyo kültürel ve diğer faktörlerin de etkisiyle farklı biçimler de oluşmaktadır. Bazı etkenler, bir mekânın ortaya çıkma sında birincil faktör niteliği taşır.İkinci bölümde kentsel mekânın oluşmasında egemen olan et kenler incelenmiştir. Bu etkenlerin matematiksel bir temele oturtulamayacağı ve parametrelerin farklı ve değişken olma sı nedeni ile konu olduğunca objektif bir bakış açısı ile ele alınmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde varlığı ve yaşatılması bilinci çoğu toplum larda henüz yeşermiş ve olgunlaşmaya başlamış olan“tarihi çevre11 olgusu işlenmiştir. Marazi bir geçmiş özlemi -nos talji- olarak saptırılan tarihi çevre olgusu artık bilimsel bir baza oturtulmuş, varlığı ve yaşatılmasına özenle bakı lan bir konu durumuna gelmiştir. Tarihi çevre, beraberinde ”koruma“ olgusunu da gündeme getirmektedir. Tarihi çevre ve koruma olguları birbirini bütünleyen, biri olmadan diğeri nin düşünülemeyeceği iki bütünleşik konu oluşturmaktadır. Dördüncü bölümde konuya ışık tutacağı düşüncesinden yola çıkılarak Osmanlı kent dokusu ve Osmanlı kent dokusunun o luşmasmda rol oynayan sosyal, ekonomik ve kültürel etken ler incelenmiştir. Bugün üzerinde yaşadığımız topraklarda, ilk kent ve kentsoylu oluşumu Osmanlı imparatorluğu zama nında başlamıştır. Anadolu ve Büyük Selçuklular zamanında da, kuşkusuz yerleşim merkezleri oluşmuştur. Ancak bugün içinde yaşadığımız kentlerin ilk tohumları, hızla göçebe likten yerleşikliğe geçen Osmanlılar zamanında başlamıştır. Beşinci bölümde, dokuyu bir büyüteç altında inceleme gereği duyularak bu oluşmuş ağ içindeki daha özel yapıların oluş turdukları ”mekanlar“ ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Din, toplumlarda ortak eylemleri sürdüren bir kurum olduğu ve sosyal yapıyı büyük ölçüde etkilediği için tüm diğer 7faktörlerin yanında ayrı bir önem taşımaktadır. Din, kural ları az çok belli bir kurum olduğundan toplumlarda, ortaya koyduğu ürünler göreceli olarak daha belirginleşmiş olmak tadır. Örneğin, îslâmi bir dini yapıda -mescit ya da camide- mihrabın veya minarenin yer alacakları konumlar bellidir. Bir cami avlusunda şadırvan ya da musalla taşının nerede olacağı hemen hemen bilinen verilerdir. Diğer fonksiyonel kent yapılarında da belirleyici veriler olmakla birlikte bu denli net değildir. Bu bölümde, dini kuruluşların olu şumu ve mekân oluşturmadaki etkinliklerinin yanısıra, islâ mi dini yapıların oluşumunu, bu yapıların oluşturdukları mekânların kent mekânının bir parçası olarak Batı' da görü len dinsel mekânlarla karşılaştırılması konusunun işlenil mesi amaçlanmıştır. Yedinci bölümde Osmanlı kentleri arasında İzmir'in yeri a raş t ırılmıştır. İzmir, diğer Osmanlı kentlerine nazaran farklı bir yapı göstermesi nedeni ile uzun süre araştırma cıların ilgi' noktası olmuştur. Sekizinci bölümde, tezin ana teması olan, ”Mekân, İzmir, Dinsel Olgu“ üçlüsünün girişim yapması, İzmir kentindeki İslâmi dini yapıların kentsel mekânın oluşmasındaki etkin likleri, bir diğer deyişle işlevi açıklanmıştır. Dokuzuncu bölümde, İzmir kentinde tarihi çekirdek olarak nitelendirilebilecek bölgede kalan İslâmi dini yapılardan örnekler seçilerek, bu yapıların özgün ve yaşanan kent me kânı içindeki konum ve durumlarına açıklık getirilme amaç lanmıştır. 8Onuncu bölümde, yakın çevresinde tarihsel-kentsel doku içeren cami ve mescidlerin, yaşayan kent mekânları olarak kazanılması amacı ile izlenebilecek yöntem konusunda bir öneri şeması sunulmuştur. Daha sonra, bu çalışmanın ortaya koyduğu sonuçlar özetlen meye çalışılmıştır. Mekân oluşumunu sağlayan faktörler, çevresel etkenler ve özellikle dinin de yer aldığı sosyal kavramlar, tarihsel süreç içinde insan denilen karmaşık olgu ile de harmanla narak konuya bir başka boyut getirmektedirler. Bu boyutun, ”îslâmi Dini Yapılardan Camilerin Tarihsel Dokusunun Korun masındaki İşlevi“ başlığı altında ek olarak sunulması uygun bulunmuştur. Ayrıca, bu çalışmaya tamamlayıcı yönde katkı sının bulunacağı düşüncesi ile bir kısım doküman ”Ek" ola rak çalışma kapsamına alınmıştır.
Özet (Çeviri)
From early ages until today, man has lived in a shelter in the nature which is created artificially by himself. One can describe that a space may itself be a part of the nature as well as a bordered and sheltered piece of space that is human made. Perception is another point of view when space is consi dered. Though a space is described by concrete elements,“Perception”of a space is an abstract phenomenon which changes from one to another. The objective of this thesis is to examine systematically the spaces which take place in the cities and how they are affected by the Islamic religious buildings-mosques. In the first part of this thesis it is tried to find an answer to the question of“What does an urban space mean?”In fact the urban living style and the urban spaces have taken their shares from the evaluation and progress that has appeared in human life. It is a reality that“what we call an urban space”is affected differently from various factors. Some of the factors carry dominant qualities that show the most effect. But some of them have less effective influences that can not be shown mathematically. In the second part it is tried to explain those effects that take place in the formation of urban spaces. In the third part of this thesis, it is also tried to mention about the tendency and the consiousness of the care of historical monuments and sites. It is not considered as a nostalgic 10dream of conserving the historical monuments and sites but it is now agreed as a specific and important matter. The conservation problem is kept in mind it will be discussed as the first appendix. The laws in this field have taken a long way and progress that only historical monuments had been considered once. In recent laws both the monuments and the sites are considered. Ottoman urban structure will be explained in the fourth part which it is thought to enlighten the theme. Social, economical and cultural structure and effects are taken hold one by one. In the fifth part, being in need of a detailed explanation of the theme, it is tried to describe and to reveal the specific spaces which take place in the urban structure. It is taken a notice that not only social natural (topographical status and climate conditions) factors are sufficent to form spaces in city nets. It can be said that“religion”is a public concept and also an association which gathers the crowds in one aim. That is, it strongly influences the social structure. Most of the religious rules are fixed. Believers definetely are accostumed to obey them. Just for an example one ought to visit the mosque five times a day for worshipping or Mihrap must be located towards Mekke. In the sixth part it is tried to clarify the formation of the Islamic religious buildings-mosques and their surroun dings as well as the effects that is exposed to their nearby spaces. There is also a comparison between the spaces in Ottoman towns and the old towns in European Countries in general. 11In the seventh part, it is discussed the situation of Izmir amongst the other Ottoman towns. There is also a short com parison. In the following section one can find the most vital theme which deals with“space-İ zmir-religion”, particularly the Islamic effects on the formation of specific spaces nearby the religious buildings etc. In the ninth part it is aimed to explain the surroundings and the space net around the mosques which are situated in the historical centrum of Izmir. The main objective is to show:. How they were once,.How they are now. Spaces, religious effects and the other factors that take place have drawn us to another specific point of view which is the conservation problem. Proposal methods and conclucions are summarized in the tenth and following sections. As appendix, it is wanted to present the documents which have been thought would complete the theme.
Benzer Tezler
- Mimar Sinan dönemi camileri içerisinde yer alan Diyarbakır İskender Paşa Caminin önemi ve koruma sorunları
Importance and protection problems of Diyarbakir İskender Paşa Mosque taking place among the mosques of the Mimar Sinan period
MÜCAHİT POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
MimarlıkDicle ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA MERAL HALİFEOĞLU
- The waqf buildings in Tripoli in 1835-1911
Trablusgarp'ta vakıf binaları (1835-1911)
HAİTHAM MOHAMED ELGHAWI
- Mimar Sinan camilerinde sembolizm
Symbolism in Mimar Sinan's mosques
NESRİN ÇİÇEK AKÇIL HARMANKAYA
Doktora
Türkçe
2017
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURİ SEÇGİN
- Osmanlı camilerinde iç mekan atmosferine aydınlatmanın etkisinin İstanbul'daki örnekleri üzerinden incelenmesi
An analysis of the effect of lighting in Ottoman mosques on the interior atmosphere through the examples in Istanbul
ESRA ÜNLÜTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SALİH SALBACAK
- Bir geçiş dönemi olarak İstanbul'da 3. Ahmet Devri mimarisi
Ottoman architecture in İstanbul during the period of Ahmet 3. (1703-1730)
GÜLÇİN CANCA
Doktora
Türkçe
1999
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ SÖNMEZ
