Türk İslam kitap sanatında lake cilt tasarımları
Designing styles of Turkish Islamıc lacquer bindings
- Tez No: 204453
- Danışmanlar: PROF. DR. BANU MAHİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Lâke, Cilt, Timurlu, Safevû, Osmanlı, Kaçar, Lâke, Cilt, Timurlu, Safevû, Osmanlı, Kaçar
- Yıl: 2006
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 142
Özet
ÖNSÖZUzakdoğu kökenli olan ve yüzyıllarca yıldır bilinen lâke tekniğinin en güzelörneklerinin Türk İslâm cilt sanatında verildiği bilinmektedir. Lâke tekniği; çekmece,kalemdan, yazı altlığı, mücevher kutusu, ok ve yay kuburları, mahfazalar gibi eserlerde deyaygın bir şekilde kullanılmıştır.Tezimizin konusu olan Türk İslâm sanatında lâke ciltler; tahta, mukavva, deri, kumaş,ebru ve murassa gibi cilt çeşitleri arasında önemli bir yere sahiptir. Daha önce, lâke cilt sanatıhakkında çeşitli makaleler ve bazı Osmanlı lâke ustaları hakkında tezler ve araştırmalarbulunmasına rağmen, Türk İslam lâke ciltleriyle ilgili geniş kapsamlı bir çalışmayapılmamıştır. Bu bakımdan tezimizin konuya açıklık getiren bir ön araştırma olacağıinancındayım.Bana bu konu üzerinde çalışma fikrini verip, değerli yardımlarını ve sabrını bendenhiçbir zaman esirgemeyen kıymetli hocam Prof. Dr. Banu Mahir'e, araştırmalarımda kolaylıkgösteren Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi el yazma eserler sorumlusu Zeynep ÇelikAtbaş'a, Türk ve İslam Eserleri Müzesi Müdür Yardımcısı Şule Aksoy'a, SüleymaniyeKütüphanesi Müdürü Nevzat Kaya'ya, çizimler konusunda destek olan tezhip sanatçısı uzmanMebruke Tuncel'e, İngilizce çevirilerimde yardımcı olan Sancar Özer'e ve Oğuz Erten'eayrıca her türlü desteğiyle yanımda olan aileme sonsuz teşekkürü borç bilirim.Özlem İNAYİstanbul- Haziran 2006ÖZETTürk İslâm kitap sanatında lâke cilt tasarımlarının incelendiği bu tezde, lâke cilttasarımlarının gelişim süreci, dönemlere göre değişen tasarım üslupları ve dönemlerarasındaki etkileşimler belirlenmeye çalışılmıştır. Günümüze ulaşabilmiş en başarılı Türkİslâm lâke cilt örnekleri 15. yüzyıl sonlarına doğru Herat'ta hazırlanmıştır ve Timurludönemine aittir. Timurlulardan sonra Safevûler, Kaçarlar ve Osmanlılar döneminde lâke ciltsanatı büyük bir gelişme kaydetmiştir.Timurlular, hem kendisinden sonra hüküm sürecek olan Safevûlerin sanatını etkilemişhem de siyasû ilişkiler sonucu Osmanlı sanatına da etkide bulunmuşlardır. Timurlu dönemilâke cilt kaplarının özelliği olan siyah zemin üzerine altınla boyanan kıvrım dallar, rumû, bulutve stilize çiçekler, klâsik salbekli şemse ve köşebent düzeniyle 16. yüzyıl başında Safevû veOsmanlı sanatlarında da uygulanmıştır. 16. yüzyıl ortalarından itibaren Safevûlerin ciltkapaklarında görülen minyatür tarzında bezemeler Osmanlı sanatını etkilemiştir. Aynıdönemde Osmanlı sanatında Şah Kulu ve Kara Memi adlı sanatçıların yarattıkları bezemeüsluplarının yansıdığı özgün lâke cilt tasarımları da yapılmıştır. Safevû sanatında ise, bolfigürlü av, meclis sahneleriyle efsanevi yaratık ve hayvanların bulunduğu orman temalıkompozisyonlar, 17. yüzyıl içlerine kadar lâke cilt tasarımlarında yer almışlardır.18. yüzyıl başlarında Osmanlı sanatında Ali Üsküdarû, Çakerû gibi lâke cilt ustalarının,klâsik üslupları dönemin sanat beğenisine uygun olarak yeniden yorumlayarak eski ile yeniyibuluşturan başarılı eserler ürettikleri görülmektedir. Bu dönemde hem Osmanlılar'da, hemİran'da hüküm süren Kaçarlar'da lâke cilt uygulamalarının popülerlik kazandığı ve Avrupasanatının etkilerinin yansıdığı hacimli ve perspektif denemeleriyle resmedilmiş çiçek dallarıve demetlerinden oluşan tasarımların ortaya konduğu da belirlenmektedir.
Özet (Çeviri)
ÖNSÖZUzakdoğu kökenli olan ve yüzyıllarca yıldır bilinen lâke tekniğinin en güzelörneklerinin Türk İslâm cilt sanatında verildiği bilinmektedir. Lâke tekniği; çekmece,kalemdan, yazı altlığı, mücevher kutusu, ok ve yay kuburları, mahfazalar gibi eserlerde deyaygın bir şekilde kullanılmıştır.Tezimizin konusu olan Türk İslâm sanatında lâke ciltler; tahta, mukavva, deri, kumaş,ebru ve murassa gibi cilt çeşitleri arasında önemli bir yere sahiptir. Daha önce, lâke cilt sanatıhakkında çeşitli makaleler ve bazı Osmanlı lâke ustaları hakkında tezler ve araştırmalarbulunmasına rağmen, Türk İslam lâke ciltleriyle ilgili geniş kapsamlı bir çalışmayapılmamıştır. Bu bakımdan tezimizin konuya açıklık getiren bir ön araştırma olacağıinancındayım.Bana bu konu üzerinde çalışma fikrini verip, değerli yardımlarını ve sabrını bendenhiçbir zaman esirgemeyen kıymetli hocam Prof. Dr. Banu Mahir?e, araştırmalarımda kolaylıkgösteren Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi el yazma eserler sorumlusu Zeynep ÇelikAtbaş?a, Türk ve İslam Eserleri Müzesi Müdür Yardımcısı Şule Aksoy?a, SüleymaniyeKütüphanesi Müdürü Nevzat Kaya?ya, çizimler konusunda destek olan tezhip sanatçısı uzmanMebruke Tuncel?e, İngilizce çevirilerimde yardımcı olan Sancar Özer?e ve Oğuz Erten?eayrıca her türlü desteğiyle yanımda olan aileme sonsuz teşekkürü borç bilirim.Özlem İNAYİstanbul- Haziran 2006ÖZETTürk İslâm kitap sanatında lâke cilt tasarımlarının incelendiği bu tezde, lâke cilttasarımlarının gelişim süreci, dönemlere göre değişen tasarım üslupları ve dönemlerarasındaki etkileşimler belirlenmeye çalışılmıştır. Günümüze ulaşabilmiş en başarılı Türkİslâm lâke cilt örnekleri 15. yüzyıl sonlarına doğru Herat?ta hazırlanmıştır ve Timurludönemine aittir. Timurlulardan sonra Safevûler, Kaçarlar ve Osmanlılar döneminde lâke ciltsanatı büyük bir gelişme kaydetmiştir.Timurlular, hem kendisinden sonra hüküm sürecek olan Safevûlerin sanatını etkilemişhem de siyasû ilişkiler sonucu Osmanlı sanatına da etkide bulunmuşlardır. Timurlu dönemilâke cilt kaplarının özelliği olan siyah zemin üzerine altınla boyanan kıvrım dallar, rumû, bulutve stilize çiçekler, klâsik salbekli şemse ve köşebent düzeniyle 16. yüzyıl başında Safevû veOsmanlı sanatlarında da uygulanmıştır. 16. yüzyıl ortalarından itibaren Safevûlerin ciltkapaklarında görülen minyatür tarzında bezemeler Osmanlı sanatını etkilemiştir. Aynıdönemde Osmanlı sanatında Şah Kulu ve Kara Memi adlı sanatçıların yarattıkları bezemeüsluplarının yansıdığı özgün lâke cilt tasarımları da yapılmıştır. Safevû sanatında ise, bolfigürlü av, meclis sahneleriyle efsanevi yaratık ve hayvanların bulunduğu orman temalıkompozisyonlar, 17. yüzyıl içlerine kadar lâke cilt tasarımlarında yer almışlardır.18. yüzyıl başlarında Osmanlı sanatında Ali Üsküdarû, Çakerû gibi lâke cilt ustalarının,klâsik üslupları dönemin sanat beğenisine uygun olarak yeniden yorumlayarak eski ile yeniyibuluşturan başarılı eserler ürettikleri görülmektedir. Bu dönemde hem Osmanlılar?da, hemİran?da hüküm süren Kaçarlar?da lâke cilt uygulamalarının popülerlik kazandığı ve Avrupasanatının etkilerinin yansıdığı hacimli ve perspektif denemeleriyle resmedilmiş çiçek dallarıve demetlerinden oluşan tasarımların ortaya konduğu da belirlenmektedir.
Benzer Tezler
- Kara Lâke Cilt tezyinatı
Qajar Lacquer Bookbinding art
GÜLSEHER KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA NASUHİ ÇELEBİ
- Tezhip sanatında Türkmen dönemi
Turcoman period in the art of illumination
ESRA ALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA NASUHİ ÇELEBİ
- Edirnede zanaatlar
Arts in Edirne
AYŞE İLAY EKMEKCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
YRD. DOÇ. DR. YAVUZ KÖKTAN
- Contextualizing the age of Sultan Süleyman the magnificent: Perceptions of Ottoman art in The United States, 1929-1987
Muhteşem Sultan Süleyman dönemi sergisi bağlamında Amerika'da Osmanlı sanatı algıları, 1929-1987
ZEYNEP SİMAVİ
Doktora
İngilizce
2023
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VESİLE GÜL CEPHANECİGİL
- Balıkesir Mutasarrıf Ömer Ali Bey Yazma Eserler Kütüphanesi'nde bulunan Osmanlı dönemi ciltleri
Examples of book bindings in the style of Ottoman in the Library of Balıkesir Mutasarrif Omar Ali Bey
BEYZA ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA YILDIRIM