Cumhuriyet Dönemi'nde Celâl Bayar'ın siyasî ve iktisadî faaliyetleri (1923-27 Mayıs 1960)
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 209797
- Danışmanlar: PROF. DR. VAHDETİN ENGİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 346
Özet
Türkiye Cumhuriyeti'nin üçüncü Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, Millî Mücadele yıllarından îtibaren Atatürk Devrimi'nin içinde yer almıştır. Mahmut Celâl Bey, I. Dünya Savaşı esnasında İttihat Terakki'nin İzmir Kâtib-i Mesûlü iken, Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Yunan işgalinin başlayacağını, işgal başlamadan öngörerek silahlı mücadele için çalışmalara başlamış ve Gâlip Hoca takma adı ile Ege Bölgesi Kuva-i Milliyesi'nin kurulmasında etkin vazife yapmış, İstanbul'da toplanan Son Osmanlı Meclisi'ne Saruhan Milletvekili seçilmiş, Misak-ı Millî'nin kabûlünden sonra, Îtilâf Devletlerinin İstanbul'u resmen işgal ederek, Meclis'i dağıtması üzerine, Mustafa Kemâl Paşa tarafından 23 Nisan 1920'de Ankara'da kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne iştirak etmiştir. İstiklâl Savaşı esnasında Ankara Hükümeti'nin İktisat Bakanlığı görevini yürüten Celâl Bey, Nafıa Bakanlığı ve vekâleten Dışişleri Bakanlığı yapmıştır. 30 Ağustos Zaferi ile İstiklâl Savaşı'nın tamamlanması üzerine, Lozan Barış Müzakerelerine giden heyette müşavir olarak yer alan Celâl Bey, Cumhuriyet'in îlânından sonra Mübadele İmar ve İskân Bakanlığı yapmış ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemâl Paşa'nın teklifi üzerine, 1924'te, Bakanlıktan istifa ederek, İş Bankası'nı kurmuştur. Celâl Beyin Genel Müdürlüğünü yaptığı İş Bankası, memleket içinde pek çok şube açarak millî bankacılığın yerleşmesini sağlamış, ortaya koyduğu mâli güç ile Merkez Bankası'nın kuruluşunda rôl oynamış, yurt dışında şubeler açarak ihracatın gelişmesini sağlamıştır. 1932 yılına kadar İş Bankası Genel Müdürlüğü vazifesini yürüterek, ülke kalkınmasında ve sanayileşmesinde önemli başarılar sağlayan Celâl Bey, 1932'de, Mustafa Kemâl Paşa tarafından İktisat Bakanlığı'na getirilmiştir. 1937 senesine kadar, İktisat Bakanlığı görevini yürüten Celâl Bayar, ülkenin sanayileşmesi ve kalkınmasında büyük rôl oynamış, ihracatta dış ticaret fazlası temin ederek Türkiye'nin kâr etmesini sağlamış, Devletçilik İlkesi ile cam fabrikası, kağıt fabrikası ve pek çok dokuma fabrikası, kimya, kömür sanayii kurmuş, Karabük Demir Çelik Fabrikası'nın yapımını başlatmış, Türkiye'de ilk yerli vapurun üretilmesini sağlamış, tersaneleri gemi üretecek hâle getirmiştir. Sanayi sahasında gelişme için Sümerbank, madencilik sahasındaki faaliyetler için Etibank kurulmuştur. İktisat Bakanı Bayar, tefecilik ile mücadele ederek, sigortacılık ve bankacılık alanlarında önemli düzenlemeler yapmış, işçi haklarının korunması için İş Kanunu hazırlayarak, TBMM'de kâbûlünü sağlamış, bu kanun ile küçük yaşta çocukların çalıştırılmasını yasaklamış ve iş saatini 9 saate indirmiştir. 1937'de, Atatürk tarafından Başbakanlığa getirilen Celâl Bayar, Atatürk'ün vefatına kadar, Başbakanlık vazifesini yürütmüştür. Bayar'ın Başbakanlığı döneminde Hatay Meselesi halledilmiş, denizcilik sahasındaki gelişme için Denizbank kurulmuş, yaklaşan II. Dünya Savaşı'na karşı tedbirler alınarak silah sanayii geliştirilmiş, Balkan Devletleri ile dostluk ilişkileri sağlanarak, Edirne'nin askersiz vaziyetine son verilmiş ve Türk Ordusu Edirne'ye girmiştir. 10 Kasım 1938'de, Atatürk'ün vefatının ertesi günü 11 Kasım 1938'de İsmet İnönü Cumhurbaşkanı seçilmiş, İnönü Dönemi'ne geçiş aşamasının yaşandığı bu dönemde, Bayar, rejimin tehlikeye girmemesi ve Atatürk'ün cenaze merasiminin gerektiği ilgi ile yapılabilmesi için, Cumhurbaşkanı İnönü'nün teklifini kabûl ederek, üç ay Başbakanlık vazifesi yapmış, Atatürk Dönemi kadrolarının tasfiye edilmeye başlanması üzerine istifa etmiştir. 1945'te, II. Dünya Savaşı'nın bitmesinden sonra, CHP içinde yaptığı muhalefet neticesinde Parti'den istifa etmek zorunda kalan Celâl Bayar, ülkede gelişen muhalefet hareketinin siyasete demokratik yollar ile yansıması ve iktidarın demokratik yollar ile değişmesi için 1946'da, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile, Demokrat Parti'yi kurmuştur. Genel Başkan seçilen Bayar, kendisine yapılan darbe teklifini reddederek, 1946'dan 1950'ye kadar yaptığı siyasî mücadele neticesinde, seçimlerin gizli oy ve açık tasnif usûlü ile ve hâkim teminatı altında yapılmasını sağlayan Seçim Kanunu'nun yapılmasını temin ederek, 14 Mayıs 1950 Genel Seçimi ile, Türkiye Cumhuriyeti'nde iktidarın demokratik yolar ile değişmesinde önemli rôl oynamıştır. 14 Mayıs 1950'de, iktidara Demokrat Parti'nin gelmesi ile 22 Mayıs'ta Cumhurbaşkanı seçilen Bayar, DP'nin kuruluşundan îtibaren vaat ettiği gibi Parti Genel Başkanlığı'nı Adnan Menderes'e bırakmış ve Menderes'i Başbakanlığa getirmiştir. Cumhurbaşkanlığı döneminde, Bayar, dış politika ve Atatürk'ün manevi varlığının korunması ile yakından ilgilenmiş, Atatürk'ü Koruma Kanunu'nun çıkarılmasını sağlamıştır. Anıtkabir inşaatı tamamlanarak, 10 Kasım 1953'te yapılan törenle, Atatürk'ün naaşı Anıtkabir'e tevdi edilmiştir. Kore'ye asker gönderilerek, Türkiye'nin NATO'ya üye olması sağlanmış, Türkiye'nin Kıbrıs üzerindeki hakları dış politikada korunmaya başlanmıştır. 1960'ta, Türkiye, İngiltere ve Yunanistan'ın imzaladığı Londra Anlaşması ile Kıbrıs'taki haklarımız korunmuş, yapılan Garanti Anlaşması ile Kıbrıs Türklerinin haklarının korunması için Türkiye'nin garantör devlet olması kabûl edilmiş, ilk Türk Askerî Birliği, Kıbrıs'a gönderilmiştir. 27 Mayıs 1960'ta, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne mensup, alt kademedeki bir kısım subayın, emir komuta zincirini bozarak yaptığı hükümet darbesi neticesinde, Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, görevinden alınmıştır.
Özet (Çeviri)
Türkiye?s third President Celâl Bayar had been inside Atatürk Revolution from the begining of National Resistance. Mahmut Celâl Bey had been Responsible Secretary of İzmir in the years of 1st World War. He had understood that, Greece will make an occupation. He had understood the occupation before the occupation. So, He had started to work for preparing the gun fight. He had worked under diffrent name Gâlip Hoca to assemble Kuva-i Milliye. Celâl Bey had elected a member of the Last Osmanlı Assembly from Saruhan. Osmanlı Assembly had came together in İstanbul. The Coalition States had occupied İstanbul, after the Last Osmanlı Assembly had accepted Misak-ı Millî Law. So, Celâl Bey had joined TBMM wich had been assambled by Mustafa Kemâl Paşa at 23 April 1920 in Ankara. Celâl Bey had worked as Miniter of Ekonomy and Minister of Foreign Affairs in the time of İndependence War. When the İndependence War had been finished by the 30 August Victory, Celâl Bey had gone to Lausanne with the Turkish Delegation as consultant. They had gone there for discussion of peace. Celâl Bey had work as Minister of Exchange after the Revolution of Republic. He had resigned from Ministery to faund İş Bankası for request of President Mustafa Kemâl Paşa. Celâl Bey had faunded İş Bankası in 1924. İn General Director Celâl Bey?s time, İş Bankası had opened many branch offices in the country and it had placed the national bank concept. İş Bankası had got an important role in the founding of Merkez Bankası. İn this term, İş Bankası had provided the development of exportation by opening branch offices out side the country. İş Bankası General Director Celâl Bey had provided economic and industrial development in the country until 1932. So, Celâl Bey had been appointed Minister of Economy by President Mustafa Kemâl Paşa. Celâl Bey had worked as Minister of Economy until 1937. İn Economy Ministery time, Celâl Bayar had provided great devlopment on industry and economy. He had provided profit on exportation. Celâl Bayar had faunded glas factory, paper factory, meni factory of textile, chemical industry, coal industry by etatism prinsiple. He had started the faunding of Karabük İron and Steel factory. He had provided the structure of the first ship in the country and He had got the ship yards which can make ship. Bayar had faunded Sümerbank for development on industry and Etibank for mining. Economy Minister Bayar had made laws for banks and insurans agents. He had prepared the law for workers and he had provided the acception of this law by TBMM (Türkiye Grand National Assembly). This law had forbided the working of childs and working more than 9 hours. So, the workers rights had been protected by this law. İn 1937, President Atatürk had appointed Celâl Bayar to Prime Minister. İn the time of Prime Minister Celâl Bayar; Hatay Problem had been solved, Denizbank had been faunded for maritime business, difence industry had been developed for the 2nd Worl War threat, the relation ship had been developed between Türkiye and Balkan States. From this way, Edirne?s non-military stutation had been finished and Turkish Army had entered Edirne. Atatürk had died in 10 November 1938. İsmet İnönü had been elected President. The Term of İnönü had been starting. President İnönü had asked Bayar for Prime Minister. Celâl Bayar had accepted to be Prime Minister for protecting the regime from the threats. Three moths later, Prime Minister Celâl Bayar had resigned. İn 1945, after the 2nd World War?s end; Celâl Bayar had started opposition. So, He had to resigned from His Party (CHP). Than, Celâl Bayar had faunded Demokrat Party with Adnan Menderes, Ref ik Koraltan and Fuat Köprülü for provide to take opposition movements on legal politic ways. He had aimed to provide the change of administration by democratic ways. Celâl Bayar had been elected the Leader of the Party. DP Leader Bayar had refused the suggestion of coup d?etat. His politic contention (1946-1950) had provided the democratic Election Law. The administration had changed by democratic way at 14 May 1950 Election. DP had got the power. So, Celâl Bayar had been elected President in 22 May. Bayar had made his promise and He had gave the leader-ship to Adnan Menderes. President Bayar had appointed Menderes to Prime Minister. İn His President years, Bayar had interested about exterior politics and makin a law of protection for Atatürk. Bayar had provided the acception of the protection law for Atatürk. Anıtkabir had been built and Atatürk?s funeral had been put in Anıtkabir in 10 November 1953. Türkiye had been a member of NATO by sending soldiers to Kore War. Kıbrıs had been started to protect on exterior politics by Türkiye. İn London, İn 1960, Türkiye had made an agreement with England and Greece about Kıbrıs. This agreement had been protected the rights of Turkish People Living on Kıbrıs and Türkiye?s rights about Kıbrıs. According to this agreement; Türkiye had sent soldier Kıbrıs for protection the rights of Turkish People living on the island and the peace. Türkiye became guarantier of them. İn 27 May 1960 some officers of under rank from Turkish Army who had been made a coup d?etat and they took Celâl Bayar from his work.
Benzer Tezler
- Demokrat Parti Döneminde iktidar-sivil toplum kuruluşları ilişkileri: 1950-1960
Relations with non-governmental organizations Period ruling Democratic Party: 1950-1960
ALİ ŞAĞAN
Doktora
Türkçe
2013
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMİL ÖZTÜRK
- Türk basınına göre Atatürk'ün İstanbul'daki faaliyetleri (01 Temmuz 1927-10 Kasım 1938)
Atatürk's activities in Istanbul, according to the Turkish media (1 July 1927-10 November 1938)
HALUK ÇAĞLAR
Doktora
Türkçe
2011
Türk İnkılap TarihiMarmara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VAHDETTİN ENGİN
- Ahmet Hamdi Başar'ın kalkınma ve devletçilik anlayışı
The perception of progres and estatism of Ahmet Hamdi Başar
YÜKSEL BAHÇECİ
- 27 Mayıs darbesi sonrası ekonomik politika, uygulama ve kurumlar (1960-1965)
Economic policy, implementation and institutions after the coup of May 27
KÜBRA ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Siyasal BilimlerManisa Celal Bayar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İBRAHİM İNCİ