Şanizade Mehmet Ataullah Efendi'nin tarih anlayışı
Şanizade Mehmet Ataullah Efendi?s perception of history
- Tez No: 264908
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ALİ BEYHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Bölümü
- Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 127
Özet
Her medeniyet ve kültür, kendine has bir tarih anlayışı ve tarihyazım geleneği geliştirmiştir. Bu anlamda Osmanlı Devleti de uzun soluklu bir tarih yazıcılığı geçmişine sahip olagelmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nda neredeyse kuruluşundan itibaren, bir şekilde hadiselerin kayıt altına alınması söz konusu olmuştur. Gazavatnâme, menâkıbnâme ve şehnâme türünde müstakil birçok eser kaleme alınmıştır. Kanuni devriyle birlikte şehnâme tarzındaki yazım türü, kurumsallaştırılmıştır. Bir müddet devam eden şehnamecilik yerini, XVIII. asrın başlarında vak´anüvislik müessesesine bırakmıştır. Bu kurumun çatısı altında görev alan vak´anüvisler ile Osmanlı'daki tarih yazımı, imparatorluğun sonuna kadar devam etmiştir. İki yüzyıllık bir maziye sahip olan bu müessesede, daima bir vak´anüvis görevde bulunmuştur. Mustafa Na´îmâ ile başlayan vekâyi`nâme tarzındaki tarih yazıcılığı Abdurrahman Şeref'le sona ermiştir.Arap ve İran tarihçiliğinden belirli ölçüde etkilenen Osmanlı tarih yazıcılığı nihai anlamda kendine özgü bir gelenek meydana getirmiştir. Vak´anüvisler, genel itibariyle birçok noktada bu yazım kültürüne bağlı kalsalar da, kendilerini belirli ölçüde ortaya koyma imkânı bulabilmişlerdir. Muhteviyat ve üslup açısından temelde muayyen bir seyir takip edilse de netice itibariyle vak´anüvisin kendi bakış açısına ve üslubuna göre birtakım farklılıklar ortaya çıkagelmiştir.Bu çalışmada, vak´anüvis olarak II. Mahmut döneminde görevde bulunan Şanizade Mehmet Ataullah Efendi ve eseri Tarih-i Şanizade ele alınacaktır. Bu çalışmada, tarih yazım geleneğinin kökenlerini ve izlediği seyri görmek açısından genel bir giriş yapılacaktır. Şehname geleneği, tarihsel arka planıyla tasvir edilmeye çalışılacaktır. Sonrasında ise vak´anüvislik müessesesi incelenecek ve her iki gelenek arasındaki farklılıklar ifade edilmeye gayret edilecektir. Vak´anüvis olarak görev yapanlar da kendi aralarında eserleri temel alınarak kıyaslanacaktır. Özellikle birbirine halef ve selef olanlar veyahut aynı dönemi yazmış bulunanlar üzerinden etraflı bir mukayeseye gidilecektir. Yapılan karşılaştırmalar üzerinden geleneğin sabit kalan özellikleri ve değişime uğrayan yönleri tespit edilmeye gayret edilecektir. İki yüz senelik seyrin orta dönemine tekabül eden Şanizade ve eseri ise, yapılan karşılaştırmalarda merkezî konumda olacak ve kendisine bir nevi sabit değişken olarak müracaat edilecektir.
Özet (Çeviri)
Each civilization and culture has developed a view of history and a tradition of history writing which are unique theirs. The Ottoman Empire too, in this regard, had a long-lasting record of History writing. Almost from its very foundation, the Ottoman Empire employed several ways of keeping events under record, thus institutionalizing Gavazatname and Menakibname to that end. At the turn of the 18th century, Şehnamecilik was replaced with Vak´anüvislik, an institution whose members, called vakanuvis, maintain the Ottoman history writing tradition till the very end of the empire. The institution of vakanuvislik, which spanned two centuries, always had a vakanuvis in charge of history writing, beginning with Mustafa Na´îmâ and ending with Abdurrahman Şeref.Being originally inspired from Arabic and Iranian record keeping traditions to a certain extent, the Ottoman historians eventually created a tradition uniquely theirs. Although vakanuvises adhered to this history writing tradition in general, in many respects, they had the opportunity to express themselves within this tradition. Despite relatively regular methods of record keeping in terms of content and style, vakanuvises contributed their points of view and style to the overall Ottoman history writing tradition.This paper studies Şanizade Ataullah Efendi, who lived during the reign of Mahmut II, as a vakanuvis and his work Tarih-i Şanizade (Şanizade's History), with a broad introduction for the purpose of tracing the roots of history writing tradition and and its course thoroughout history. First, the Şehname tradition is depicted within its historical background, followed by a description of vakanuvislik and a comparison of both, stressing their differences. Vakanuvises are then compared among themselves on the basis of their own works. Detailed and comprehensive comparison is made among the works of those who were predecessors and successors to one another, or those who wrote about the same period. Thus, from these comparisons, conclusion is drawn about what changed and what remained relatively constant in that tradition. Şanizade, who lived right in the middle of the two-century long period, and his work, Tarih-i Şanizade [Şanizade's History], occupies a central position in the comparisons, and is referred to as a constant variable.
Benzer Tezler
- Osmanlı tarih anlayışında vakanüvislik ve Vakanüvis Şânizâde Mehmed Atâullah Efendi'nin hayatı
Historiographism and historiographer in the Ottoman history life of master Şânizâde Mehmed Atâullah
DİLAYDAN AYDIN
- Şanizade Mehmet Ataullah Efendi'nin Kanunü'l-Cerrahin adlı kitabının incelenmesi
A Study of Şanizade Ataullah's book surgery: Kanunü'l-Cerrahin
NAMIK KEMAL KURT
Doktora
Türkçe
1999
Deontoloji ve Tıp Tarihiİstanbul ÜniversitesiDeontoloji ve Tıp Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYTEN ALTINTAŞ
- An idiosyncratic Ottoman alim encounters European science, enlightenment and modern warfare: Şanizade Mehmed Ataullah Efendi (d. 1826) and his Vesâyânâme-i Seferiyye ve Müfredât-ı Külliyye Fî Sevâhili'l-Bahriyye
Sıradışı bir Osmanlı alimi nazarından Avrupa bilim, askeri devrim ve aydınlanması: Şanizade Mehmed Ataullah Efendi'nin (v. 1826) Vesâyânâme-i Seferiyye ve Müfredât-ı Külliyye Fî Sevâhili'l-Bahriyye adlı eserleri
AHMET TARIK ÇAŞKURLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Coğrafyaİbn Haldun ÜniversitesiMedeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SURAIJA ROSCHAN NADIRA ERIKA FAROQHI
- Şânîzâde Mehmed Atâullah ve divanı
Şânîzâde Mehmed Atâullah and his divan
ADVİYE RABİA ÇİPİLOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıBoğaziçi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNAY KUT
- Şâni-Zâde Mehmed Ataullah Efendi- hayatı, kişiliği, eserleri, etkileri
Şâni-Zâde Mehmed Ataullah Efendi - his life, personality, works and i̇nfluences
MEHMET ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
BiyografiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERAL BAYRAK