Açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemleri
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 27330
- Danışmanlar: PROF. DR. HAYRİ ERDOĞAN ALKİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1994
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sermaye Piyasası ve Borsa Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 121
Özet
ÖZET Menkul kıymet piyasaları gelişmiş ülkelerde olduğu gibi son yıllarda Türkiye'de de giderek artan bir oranda menkul kıymet alımlarında nakdin yanında kredilerin de kullanıldığı, diğer taraftan uygun koşulların oluştuğu durumlarda yatırımcıların çeşitli saiklerle menkul kıymetleri ödünç alarak satış yaptıkları görülmektedir. Al im- s atım işlemlerinde kredi veya menkul kıymet ödüncü alınmasının temel nedeni, yatırımcıların işlem yapacakları zamanda gerekli nakit veya menkul kıymete sahip olmamaları ve/veya finansal kaldıraç etkisinden yararlanmak istemelerinden kaynaklanmaktadır. Menkul kıymet piyasaları son derece gelişmiş bir ülke olan Amerika Birleşik Devletleri 'nde nakit ve menkul kıymet şeklindeki kredi uygulamaları 60 yılı aşkın bir süredir yapılmaktadır. Bu tür menkul kıymet alımları kredi hesapları (Margin Accounts) yoluyla yapılmakta ve bu işlemlere“Margin Trading”denilmektedir.“Margin”kelimesi; yatırımcıların kredi ile menkul kıymet satın almak istemeleri halinde, aracı kuruluşlarda açtıracakları kredi hesabında bulundurmaları gereken minimum özkaynak tutarını ifade etmektedir. Herhangi bir kuralın olmadığı piyasalarda, genel fiyat seviyesinin yükselmesi durumunda kredili menkul kıymet alımlarının sınırsız bir şekilde artması genel fiyat seviyesini büyük bir ivmeyle artırırken ardından gelen çöküşü de aynı oranda hızlandırmakta ve piyasalara büyük zararlar verebilmektedir. Bu acı tecrübeleri yaşayanülkelerde kamu otoriteleri, kredili menkul kıymet işlemlerini düzenlemek zorunda kalmışlardır. Satıcının sahip olmadığı bir menkul kıymeti borçlanarak satması olarak kısaca tanımlanabilecek olan, açığa satış işlemlerinin de kredi ile hisse senedi alımlarında olduğu gibi, kredi hesapları kapsamında yapılması gerekmektedir. Ülkemizde Sermaye Piyasasını düzenleyen temel mevzuat olan 28.07.1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu, bankerlik krizi yıllarında çıkarılmış olması nedeniyle de kredili menkul kıymet işlemleri ve açığa satış da dahil olmak üzere pek çok konuda sınırlamalar ve yasaklar içermekteydi. Borsa ile ilgili düzenlemeler de aynı paralellikte olmuş ve menkul kıymetlerin alım satımında peşin esası öngörülmüştür. Ancak Borsa mevzuatında, borsa üyelerinin müşterilerine kredi açmalarına ilişkin koşulların SPK tarafından düzenlenebileceği hükme bağlanmış olmasına rağmen, bugüne kadar herhangi bir düzenleme yapılmadığından peşin esası korunmuştur. Yasal açıdan 1992 yılına kadar durum böyle olmakla birlikte, Borsa 'da aracı kuruluşların müşterilerine kendi kaynaklarından veya bankalardan kredi almak suretiyle, hisse senedi alımlarında kredi sağladıkları bilinmektedir. Aynı şekilde, yasal olmamakla birlikte aracı kuruluşların hem kendi portföylerine hem de müşterilerine açığa satış yapma imkanı sağladıkları da bilinmektedir. Özellikle açığa satış işlemlerinde, kendilerine emanet olarak bırakılmış diğer müşterilerinin hisse senetlerinin kullanılması- nedeniyle önemli riskler yaratılmış ve pek çok ihtilafa sebebiyet verilmiştir.Î.M.K.B'nin işlemlere başladığı Ocak 1986 ile 1992 yılları arasında menkul kıymetler piyasalarında yaşanan olağanüstü gelişmeler ve piyasada kullanılan yöntem ve araçlarda çeşitliliğin artmasıyla birlikte, Sermaye Piyasası Kanunu' nda değişiklik yapılması ihtiyacı gündeme gelmiştir. 13.05.1992 tarihinde Kanunda reform niteliğine sahip önemli değişikliklerin yapıldığını görüyoruz. Yeni Kanun' da bir taraftan, yatırım danışmanlığı, portföy işletmeciliği ve yöneticiliği, vadeli işlem sözleşmesi yapılmasına aracılık, repo ve ters repo işlemleri, takas ve saklama faaliyetleri, menkul kıymetlerin derecelendirilmesi, genel finans ortaklıkları, risk sermayesi yatırım fonları ve ortaklıkları, ipoteğe dayalı menkul kıymetler ve borsa dışı teşkilatlanmış piyasalar ile kambiyo ve kıymetli madenler borsaları gibi yeni faaliyet alanları ve kurumları gündeme getirilirken, diğer taraftan da kredili menkul kıymet işlemleri ile açığa satış işlemleri Kanun 'da yerini almıştır. Yeni Kanun' a göre, menkul kıymet ödünç alma ve verme işlemleri ile açığa satış işlemlerine ilişkin kuralları belirlemek ve T.C. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı ile T.C. Merkez Bankası 'nm görüşünü almak suretiyle kredili menkul kıymet işlemleri ile ilgili düzenlemeleri yapmak konusunda SPK görevlendirilmiş ve yetkilendirilmiştir. Kredili Menkul Kıymet İşlemleri ve Açığa Satış Konusunda SPK tarafından üzerinde çalışılan bir tebliğ taslağı bulunmaktadır. (Tebliğ için Bkz. Ek:l) Ancak sözkonusu tebliğ henüz yayımlanmamış olduğundan durum belirsizliğini korumaktadır.Piyasa katılımcıları özellikle 1994 Ocak ayında yaşanan krizin de etkisiyle bu konuda bir an önce düzenleme yapılmasını sistemin ve yatırımcıların korunması açısından zaruri görmektedirler. Ancak kredili menkul kıymet işlemlerinin ve açığa satış işlemlerinin düzenlenmesinde ekonominin genel ve piyasanın alt yapı sorunlarından kaynaklanan bazı kısıtlar da sözkonusudur. Ekonomik istikrarın olmayışı, hisse senetleri fiyatlarındaki aşırı dalgalanmalar, yüksek enflasyon oranı ve buna bağlı olarak faiz oranlarının çok yüksek ve değişken olması nedenleriyle çok yüksek faizlerle alman krediler yoluyla finanse edilecek menkul kıymet yatırımlarından kar elde etmek çok zor görünmektedir. Bunun dışında tek borsa olan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası ' nm da alt yapı sorunları henüz çözümlenebilmiş değildir. Özellikle takas ve saklama hizmetlerinin otomasyonu ile alım-satım sisteminin tüm hisse senetlerinde otomasyona geçmesi henüz sağlanamamıştır. Bunlara, ilave olarak hisse senetlerinin tamamına yakın bölümünün hamiline olması nedeniyle de açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemlerinde etkin bir kontrolün sağlanması son derece zor olacaktır. Kısaca belirttiğimiz nedenlerle, Türkiye'de kredili işlemler ile açığa satış işlemleri için gerekli ortamın henüz tam olarak sağlanmamış olduğu sonucuna varılabilir. Özellikle fiyat hareketlerinin büyük ve ani dalgalanmalar gösterebilmesi sebebiyle, kredili işlem yapanların önemli zararlarla karşılaşması olasılığı çok yüksek görünmektedir.Bu yapısal duruma rağmen, Türkiye'de hisse senedi alımlarında kredi kullanıldığı ve açığa satış işlemlerinin yapıldığı bir gerçektir. Bu nedenle, hukuki düzenlemelerin bir an önce hayata geçirilmesi sisteme duyulan güven ve istikrarın korunması açısından zaruri görülmektedir. Ancak daha önce de sözünü ettiğimiz gibi, ekonomik durum ve sistemin alt yapı sorunları nedeniyle bu tür işlemlerin derhal uygulamaya geçirilmesi halinde yatırımcıların korunması açısından bazı sıkıntılar yaşanabileceğini gözardı etmemek gerekir. Bu nedenle düzenleyici kamu otoritesinin etkin bir gözetim-denetim sistemi oluşturması zorunlu görülmektedir. Kamu otoritesince piyasadaki gelişmelere ve gözetim-denetim- de elde edilen verilere göre gerekli önlemlerin ivedilikle alınması ve yasal değişikliklerin süratle yapılması yerinde olacaktır.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Kredili menkul kıymet, açığa satış ve ödünç menkul kıymet işlemleri ve Türkiye örneği
Credit and short selling and security lending transactions and Turkey
ÖZGÜR UYSAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
EkonomiMarmara ÜniversitesiSermaye Piyasası ve Borsa Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ÖZLEM KOÇ
- Sermaye piyasasında kredili menkul kıymet alımları,açığa satış ve menkul kıymet ödünç işlemleri: Teori ve Türkiye uygulaması
Margin trading, short selling and securuities lending: Theory and practice in Turkey
CELALİ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
EkonomiMarmara ÜniversitesiSermaye Piyasaları ve Finans Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. A. OSMAN GÜRBÜZ
- Türkiye'de ve gelişmiş ülkelerde sermaye piyasalarını düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar
Başlık çevirisi yok
HAKAN TUNAHAN
- Attitudes and decision making characteristics of investors at İstanbul Stock Exchange Market
Başlık çevirisi yok
RÜŞTÜ ÇAKIN
- Sosyo-ekonomik açıdan konut problemi ve çözüm önerileri
Soscio-economic aspects of habitation -question and suggestions for solution
MUSTAFA HAKKI ERTAN
