Diyarbakır vilayetinde Ermeniler ve Ermeni olayları: 1878-1920
Armanians of Diyarbakır province and Armenian events: 1878-1920
- Tez No: 314262
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. ERGÜNÖZ AKÇORA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, Ermeniler, Vali Enis Paşa, Mehmet Reşid Şahingiray, Diyarbakır, Armenian, relocation Enis Pasha, Mehmet Reshid Shahingiray
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 469
Özet
Ermeniler XV. yüzyıldan itibaren Osmanlı idaresi altında bulunan bir toplumdu. Osmanlı Devleti tarafından ?teba-i sadıka? olarak adlandırılan Ermeniler, sonraki dönemlerde misyonerlik faaliyetleri, Fransız ihtilalının getirdiği milliyetçilik akımın etkisi ve büyük devletlerin politikaları nedeniyle XIX. yüzyılın sonlarında devlete karşı isyan etmeye başladı. Doğu Vilayetleri başta olmak üzere Anadolu'nun birçok yerinde ve İstanbul'da olaylar meydana geldi.Bu süreçte Osmanlı Devleti'nden ayrılıp bağımsız bir devlet kurmayı amaçlayan Ermenilerin isyan ettiği yerlerden birisi de Diyarbakır idi. Nitekim 1 Kasım 1895 Cuma günü Müslümanlar namazda iken Ermeni komiteleri camilere saldırarak birçok Müslüman'ın ölümüne sebep oldu. Olay eş zamanlı olarak vilayete bağlı bazı kaza, nahiye ve köylerde de yaşandı. Vilayet merkezinde başlayan ve yoğun devam eden Ermeni olayları üç gün içerisinde kontrol altına alındı. Ancak vilayete bağlı Mardin ve Ergani Sancaklarında Ermeni isyan olayları bir hafta sonra kontrol altına alınabildi.Ermenilerin neden olduğu olaylar yer yer halklar arası bazı çatışmalara dönüştü. Bunun neticesinde Ermenilerin de arasında bulunduğu Hıristiyanlardan ve Müslümanlardan çok sayıda insan maddi zarar uğradı, yaralandı ve yaşamını kaybetti. 1 Kasım 1895 günü Ermeni isyan olaylarının başladığı gün Diyarbakır vilayet merkezinde meydana gelen yangında ise 878 dükkân, işyeri ve atölye yandı. Osmanlı Devleti ve vilayet yöneticileri gerekli tedbirleri alarak mağduriyetleri gidermeye ve toplumsal barışı tesis etmeye çalıştı.Ancak Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasını ve Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesini kendileri için fırsat gören Ermeni komiteleri ihtilal planları hazırlanmaya başladı. Bu dönemde vilayete vali olarak atanan Mehmet Reşit Bey, almış olduğu sıkı ve etkin tedbirler neticesinde binlerce Ermeni firariyi ve silahı açığa çıkararak Ermeni komiteleri tarafından hazırlanan planların uygulanmaya konulmasına engel oldu. Osmanlı Devleti'nin birçok cephede savaş halinde olduğu bu dönemde Ermeni komitelerinin Birinci Dünya Savaşı'nda cephe gerisini tehdit etmesi, askeri konvoyları vurması, Müslümanlara yönelik katliamlara girişmesi Osmanlı Devleti'ni Ermenilere karşı tedbir almaya mecbur bıraktı. Bunun neticesinde Sevk ve İskân Kanunu çıkarıldı. Bu kanun gereğince Ermenilerin büyük bir kısmı Suriye ve Musul'a tehcir edildi. Diyarbakır vilayetinde Ermeni komitelerinin faaliyetlerine şahit olan ve dolayısıyla tehcirin haklılığına inanan Vali Reşit Bey, tavizsiz bir şekilde tehciri uygulamaya çalıştı.Reşit Bey, tehcirin haklılığına inanmakla birlikte, tehcirin en iyi şekilde yapılması için mücadele etti. Ancak bu dönemde vilayetteki nizami birliklerin yetersizliği ve bazı idarecilerin dirayetsizliği nedeniyle bir takım suiistimaller meydana geldi. Bu durum Reşit Bey'in daha sonra suçlanmasına ve hatta Divan-ı Harb-i Örfi'de sorgulanmasına neden oldu. Tehcire tabi tutulmayan ve vilayete geri dönen Ermeniler Mütareke döneminde ve Kurtuluş Savaşı esnasında Fransızların Diyarbakır'ı işgali için bir takım teşebbüslerde bulundular. Ancak alınan gerekli tedbirler nedeniyle buna engel olundu.
Özet (Çeviri)
Armenians had been a society under Ottoman State rule since 15th century. Armenians, called for ?loyal rulers? by Ottoman State, had rebelled against Ottoman State because of missionary activities, current nationalism affected by French Revolution and the policy of the Great States in the following periods. Due to the so called Armenian?s rebellion, many events had been occured in many parts of Anatolia, especially Eastern Anatolia and İstanbul.During this period, one of the city in which Armanian rebelled in order to create an independance Armanian State by sperating from Ottoman State was Diyarbakır. Thus, Armanian attached to the mosques and caused to death of many Muslims in holly Friday on the first day of November in 1895. The Armanian attack simultaneously occured in the other village, small and big towns of Diyarbakır Province. The Armanian rebellion events, started in the centre of Diyarbakır Province and continued very extensively had been controlled within three days. The Armanian rebellion events in Mardin and Ergani County, belonging to Diyarbakır Province, had been taken in the control after a week.The events of Armenian occasionally caused some conflicts between two Peoples/Populations. As a result of this, a lot of Muslims. And Christians (including Armanians) incured losses, got wounded and lost their lives.878 shops, offices and workshops were burned on the fire owing to the event occured in the centre of the province of Diyarbakır on November 1, 1895 when Armanian rebellion event started. Ottoman State and the governor of Diyarbakır Province tried to set up peace among people by taking necassary precautions.However, when the First World War began and Ottoman State participated in this war, Armanian saw this condition as a wonderful opportunity for them. So the Armanian?s Committees began preparing the war plans for revolutions. It was Mehmet Resit Pasha(being assigned to the governor of Diyarbakır Province) who hampered/obstructed the plan prepared by the Armanian?s Committees into action by taking very serious and effective precautions in this period. While the Ottoman State was in many front-lines in the First World War, the threating to the area behind the front lines, ambushing the military convoys, massacres of Muslims by the armanian Committees forced to adopt measures against the Armanians in the Ottoman State left to do. Law was issued as a result of this relocation. According to this law, a large part of the Armenians were deported to Syria and Mosul. The Governor Reshid Bey, who witnessed the activities of deportion of the Armenian Committees in the province of Diyarbakır and therefore believed in the rightfullness of relocation, tried to implement deportation of an uncompromising manner.Reshid Bey, believing that the rightfulness of the relocations are reasonable, struggled to make the most out of the relocation. However, someof the abuses occured in the county during this period because of inadequacy/insufficiency of the number of regullar troops and the imperceptiveness of some administrative people. This case had Reshid Bey led to question and being interrogated in the court martial. Armenians not subjected to relocation and returned to the county made a number of attempts for the sake of French invasion of Diyarbakır Province during the War of Independance and the Armistice Period. But this was prevented due to the precautions which were taken necessarily.
Benzer Tezler
- Arşiv belgeleri ışığında Diyarbakır vilayetinde 1895 Ermeni olayları
Under the light of the decoments of archieves 1895 Armenian events in Diyarbakır province
OKTAY BOZAN
- Arşiv belgelerine göre I. Dünya Savaşı'nda Van ve çevresinde asayiş problemleri
The security problems in Van and arround according to the archives documents
DİLEK AKGÜMÜŞ
- 1915 Diyarbekir vilayetinde Ermeni tehciri
1915 Armenian relocation in Diyarbekir province
HÜSEYİN KURT
Doktora
Türkçe
2019
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE SILA ÇEHRELİ
- XIX. Yüzyılda Elazığ Vilayetinde Teba-i Şahanenin dini ve sosyal yapısı
The Religion and social structure of the Armenians in The City Elazığ during the 19th century
ZAFER ŞEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
DinFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. DAVUT KILIÇ
- Anadolu ıslahatı umumi müfettişi Ahmed Şakir Paşa ve icraati (1838-1899)
Başlık çevirisi yok
ALİ KARACA