Türk romanında mistisizm, 1923-1980
Mysticism in Turkish novel, 1923-1980
- Tez No: 354146
- Danışmanlar: PROF. DR. ENVER TÖRE
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: mistisizm, tasavvuf, roman, ruhçuluk, Mevlevîlik, aşk, tevhid, Mysticism, Sufism, Tasavvuf, Novel, Spiritualism, Mevlevi Order, Love, Unity
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 675
Özet
Mistisizm, bütün dinlerin özüdür. İslâm mistisizmi olan tasavvuf, Divan şiirinin ve Halk şiirinin başta gelen konularındandır. Dolayısıyla `?Türk Romanında Mistisizm?? denildiğinde akla önce `?tasavvuf?? gelmelidir. Buna rağmen, Tanzimat döneminde Batı edebiyatından yapılan tercümelerle edebiyatımıza giren ve sosyal fayda peşinde koşan romanlarda, tasavvuf konusuna pek rastlanmaz. Tasavvuf konusunun yer aldığı ilk roman, Filibeli Ahmed Hilmi?nin A?mâk-ı Hayal (1908) adlı eseridir. Cumhuriyet dönemi romanlarında, tasavvufun diğer mistisizmlere göre daha fazla işlendiği görülür. Bir kısım romanlarda da Hinduizm, Budizm ve Hristiyan mistisizmine yer verilmiştir. Tezimizde, mistisizmin kavramlarının 1923-1980 yılları arasında yayımlanan romanlara nasıl yansıtıldığını ortaya koymaya çalıştık. Buna göre; tasavvuf kültürü içinde yetişen Sâmiha Ayverdi, Safiye Erol, Bahaeddin Özkişi?nin romanlarında tasavvuf ıstılahlarının yoğun olarak işlendiği görülür. Mistisizmi, Matmazel Noralya?nın Koltuğu?nda adlı romanında işleyen Peyami Safa, ruhçuluk anlayışını materyalizme karşı bir kurtuluş yolu olarak ele alır. Doğu ve Batı kültürünü iyi bilen ve bu konuda kafası karışık olan Ahmet Hamdi Tanpınar, eserlerinde dile getirdiği gibi kendisini eşikte görmektedir. Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile Refik Halid Karay, tekkelerdeki bozulmaları konu edinirler. Halide Edib Adıvar, Mevlevîliği, İslâm dîninin müsâmaha yönü olarak benimser. Emine Işınsu, ilk romanı olan Küçük Dünya?da ve 1980 sonrası yazdığı romanlarında tasavvuf konusunu yoğun olarak ele alır. Çalışmamızda, incelemeye esas aldığımız yazarların mistik konu, kavram ve düşünceleri; kişiliklerine, hayat görüşlerine, içinde yetiştikleri kültür ve çevreye göre farklı şekillerde işlediklerini göstermeye çalıştık. Yazarlar, çoğunlukla `?aşk?? ve `?tevhid?? temalarını kullanmış, bunun dışında her biri farklı mistik konu ve ıstılahların peşine düşmüştür.
Özet (Çeviri)
Mysticism is the essence of all religions. Sufism (Tasavvuf) is the Islamic mysticism which is the most significant subject for both Classical (Divan) and Folk poetry. Hence Sufism is the first phenomenon to consider when ?Mysticism in Turkish Novel? is concerned. Western influenced Tanzimat Turkish Novel, is far from containing any elements of Sufism. First novel in which Sufism is discussed is ?A?mak?i Hayal? by Ahmed Hilmi (1908). In Republican time novels, Sufism is more of a subject than other mysticisms. Purpose of this thesis is to reveal how phenomenon of mysticism is reflected in the novels of 1923-1980 era. Wide usage of sufi terminology is quite evident in the novels of Samiha Ayverdi, Safiye Erol, Bahaeddin Ozkisi who were all raised in the Sufi culture. Peyami Safa takes the refuge from Materialism with Spiritualism especially in his book ?Matmazel Noralya?nin Koltugu?. Ahmet Hamdi Tanpinar, with his knowledge of Western and Oriental cultures and confusion about mysticism, perceives himself in arrears. Yakup Kadri Karaosmanoglu and Refik Halid Karay discuss the degeneration of ?Tekke?s. Halide Edip Adivar accepts Mevlevi order as the tolerant aspect of Islam. Emine Isinsu, in her first novel ?Kucuk Dunya? and her other novels after 1980, discusses Sufism in detail. In this study, authors are researched in terms of their differences in understanding and usage of Mystic terms, phenomenon and ideas in a wealth of perspectives. They mainly used the themes ?Love(Ask)? and ?Unity(Tevhid)?.
Benzer Tezler
- Mikro tarih yazımına bir örnek: Safiye Erol'un Ciğerdelen romanında tasavvuf anlayışı
An example of micro history analysis: The understanding of sufism in Safiye Erol's novel, Ciğerdelen
ÖZLEM ÖZAŞİR DERECİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihÜsküdar ÜniversitesiTasavvuf Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FEHİME CANGÜZEL GÜNER ZÜLFİKAR
- The theme of mysticism in literary reception: A comparative analysis of Aldous Huxley's Time Must Have a stop and Peyami Safa's Matmazel Noraliya'nin Koltuğu
Edebi alımlamada mistisizm teması: Aldous Huxley'nin Time Must Have a Stop ve Peyami Safa'nın Matmazel Noraliya'nın Koltuğu romanlarının karşılaştırmalı analizi
MEHMET CAN YILMAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2008
İngiliz Dili ve EdebiyatıDumlupınar Üniversitesiİngiliz Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. PETRU GOLBAN
- Türk romanında Paris, başlangıcından 1908'e kadar
The Paris at Turkish novels from the begining to 1908
MAKSUT YİĞİTBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. MEHMET TÖRENEK
- Türk romanında kronotop kavramı (1870-1928)
The chronotope in Turkish novel (1870-1928)
GÜLBEN SEVGİ
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SIDDIKA DİLEK YALÇIN ÇELİK
- Türk romanında başlangıçlar ve sonlar
Beginnings and endings in Turkish novel
ESENGÜL SAĞLAM CAN
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAYET ARSLAN