Saydam iletken oksit tabakalarda yapısal özelliklerin araştırılması
Investigation of structural properties of transparent conductive oxides
- Tez No: 364239
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET EKERİM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Metalurji Mühendisliği, Metallurgical Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Üretim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 138
Özet
Saydam iletken oksit (SİO) tabakalar, yüksek elektrik iletkenliğine ve optik geçirgenliğe sahip olan fotovoltaik malzemelerdir. Bu özelliklerinden dolayı güneş pillerinde ön yüzey elektrotu olarak kullanılmalarının dışında düşük emisyona sahip camlarda ve dokunmatik uygulamalarda da kendisine kullanım alanı bulmuştur. Ticari uygulamalarda şimdiye kadar kalay oksit (SnO2), indiyum-kalay oksit (ITO) ve çinko oksit (ZnO) olmak üzere üç tip saydam iletken oksit tabaka kullanılmıştır. Çinko oksit filmlere alüminyum, galyum, magnezyum, indiyum gibi katkı elemanları ilave edilmektedir. Bu katkı elemanlarının ilavesiyle yapıdaki taşıyıcı konsantrasyonu artırılarak elektriksel özellikler iyileştirilmektedir. Saydam iletken oksit tabakaların optik, elektriksel ve yüzey özelliklerini iyileştirmek için büyütme sonrası bazı işlemler uygulanmaktadır. Bu işlemlerden başlıca olanlar ısıl işlem ve yüzey aşındırmadır. Isıl işlemler ile yapının tane boyutu ve bileşimi değiştirilerek, filmin optik ve elektriksel özellikleri iyileştirilmektedir. Yüzey aşındırma ile büyütme sonrası yüzey pürüzlülüğü istenen değerde olmayan filmlerin yüzey pürüzlülükleri arttırılarak ışık tuzaklama özellikleri geliştirilmektedir. Bu çalışmada saydam iletken oksit tabakalara büyütme sonrası işlemlerin etkisi incelenmiştir. Isıl işlemin elektriksel, yapısal ve optik özelliklere etkisinin belirlenmesine yönelik gerçekleştirilen işlemler farklı süre ve sıcaklıklarda atmosfere açık ortamda ısıtıcı tabla yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Deneyler 100 °C, 200 °C ve 300 °C'de her bir sıcaklık değeri için, 15 dakika, 30 dakika, 45 dakika ve 60 dakika sürelerince gerçekleştirilmiştir. Yüzey aşındırmanın etkisini incelemek amacıyla GZO filmler; 1 saniye, 2 saniye, 3 saniye, 4 saniye ve 5 saniye sürelerde % 0,1'lik HCl çözeltisine daldırılarak kimyasal aşındırma işlemi yapılmıştır. Büyütülen ince filmlerin karakterizasyonunda çok çeşitli teknikler kullanılmıştır. Film kalınlıkları taramalı elektron mikroskobisi (SEM) yöntemiyle ölçülürken, filmlerin öz direnç değerleri dört uçlu ölçüm probu ile hesaplanmıştır. Optik geçirgenlik değerleri optik geçirim (UV-VIS) yardımıyla ölçülürken, yüzey pürüzlülük değerleri atomik kuvvet mikroskobu (AFM) ile belirlenmiştir. Saydam iletken oksit tabakalarda verimlilik ölçütünü belirlemek için“figure of merrit”olarak adlandırılmış iletkenliğin ve optik emilimin birbirleri ile oranı hesaplanmıştır. Isıl işlem deneyleri sonucunda sadece ZnO filmlerin özdirenç değerleri >10-2 Ω.cm mertebelerine ulaşırken, % optik geçirim değerleri >% 83 değerlerinde ölçülmüştür. Bant aralığı 3,40 eV'den 3,30 eV değerlerine düşerken FOM değerleri 100 °C'de 45. dakikanın sonunda, 200 °C'de 15. dakika ve 30. dakikanın sonunda artışa uğramıştır. AZO filmlere uygulanan ısıl işlem deneylerinin sonucunda özdirenç değerleri en yüksek >10-2 Ω.cm mertebelerine ulaşırken % optik geçirim değerleri >% 87 değerlerinde ölçülmüştür. Bant aralığı değerleri 3,98 eV'den 3,71 eV değerlerine düşerken FOM değerleri FOM değerleri %40 oranında düşüş göstermiştir. GZO filmlerde ise elektriksel özdirenç değerleri genellikle >10-3 Ω.cm mertebesinin üstüne çıkmamış, % optik geçirgenlik değerleri >% 81 değerlerinde seyretmiştir. Bant aralığı değerleri 4,00 eV'den 3,80 eV değerlerine düşmüş, FOM değerleri ise en fazla % 31 oranında düşüş göstermiştir. Yüzey aşındırma işlemleri uygulanan GZO filmlerin 5. saniyenin sonucunda neredeyse 2 katına çıkarak 1,222 x10-3'den 2,2461 x10-3'ye ulaşmıştır. Filmlerin % optik geçirgenlik değerleri % 84-85 civarında değişmiştir. Bant aralığı değerleri 4,00 eV'den 3,85 eV'ye düşmüştür. FOM değerleri 5. saniyenin sonunda % 50 oranında azalmıştır. Yüzey pürüzlülük değerleri ise 5. saniyenin sonunda iki katına çıkarak 5,10 nm'den 9,35 nm değerlerine ulaşmaktadır.
Özet (Çeviri)
Transparent conductive oxide (TCO) films are photovoltaic materials which have high electrical conductivity and optical transmission features. Because of these properties, they are used in solar cells as front surface electrode and also in low-emission glasses and touch-operated applications. So far in commercial applications three types of transparent conductive oxide films are used which are Tin-Oxide (SnO2), Indium-Tin-Oxide (ITO) and Zinc-Oxide (ZnO). Aluminum, gallium, magnesium, indium are added as the doping elements to the Zinc-Oxide films. Electrical properties are improved by increasing carrier mobility in the structure with this addition of elements. Some post deposition techniques are used to the transparent conductive oxide films to improve optical, electrical and surface properties. The main ones of these techniques are annealing and surface etching. Post annealing change grain size and composition of the structure, thus optical and electrical properties of the film is improved. Films that are not at the desired values of surface roughness after the deposition are applied surface etching to improve to increase light trapping features. After deposition of transparent conductive oxide film in the present study examined the effect of the process. Processes of determining the effects of post-annealing on electrical, structural and optical features were performed in different durations and temperatures in atmosphere with the help of hot plate. Experiments carried out at 100 °C, 200 °C and 300 °C for each temperature value at 15 minutes, 30 minutes, 45 minutes and 60 minutes of durations. In order to examine the effect of surface etching; GZO films immerged into 0.1% of HCl solution for performing the chemical etching process at 1 second, 2 seconds, 3 seconds, 4 seconds and 5 seconds of periods. Wide variety of techniques used in characterization of grown thin films. Film thicknesses were measured by the method of scanning electron microscope (SEM). Resistivity values of films were calculated with four-point probe. Optical transmittance values have been measured with optical transmittance (UV-VIS). Surface roughness values were determined with atomic force microscope (AFM). To determine the efficiency criteria in the transparent conductive oxide layers, conductivity and optical absorption rate which is also called as“figure of merit”was calculated with each other. As a result of the post-annealing experiments resistivity values of only ZnO films are reached to >10-2 Ω.cm, optical transmission values were calculated > 83% amounts. Band gap decreased to 3.30 eV from 3.40 eV, FOM values increased at the end of 15th and 30th minutes at 200 °C. Resistivity values of AZO films are reached to maximum >10-2 Ω.cm and optical transmission values were calculated > 87% amounts after the heat treatment processes. Band gap values decreased to 3.71 eV from 3.98 and FOM values have undergone a decrease of 40%. Electrical resistivity values of GZO films generally have not overcome the >10-3 Ω.cm level, optical transmission values were measured at 81% amounts. Band gap decreased to 3.80 eV from 4.00 eV, FOM values decreased maximum 31% rate. Resistivity values of GZO films which were performed surface etching increased almost 2 times to 2.2461x10-3 from 1.222x10-3 after the 5th second. Optical transmission values of the films were changed 84-85% rate. Band gap values have undergone a decrease to 3.85 eV from 4.00 eV values. FOM values decrease 50% rate at the end of the 5 seconds and surface roughness amounts increased approximate 2 times to 9.35 nm from 5.10 nm.
Benzer Tezler
- Tio2 mesoporous/zno nanotel tabanlı tandem (katmanlı) nano yarıiletkenlerin üretilerek optoelektronik özelliklerinin incelenmesi ve boya ile duyarlı fotovoltaik hücrelerin üretilmesi
Investigation of optoelectronic properties by producing tio2 mesoporous / zno nanotel based tandem (layered) nano semiconductor and producing dye-sensi̇ti̇zed solar cell
VOLKAN ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
EnerjiYalova ÜniversitesiEnerji Sistemleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BAYRAM KILIÇ
- Zinc oxide based transparent conductive oxide thin films deposited by R.F. magnetron sputtering for photovoltaic applications
Çinko oksit alaşımlı saydam illetken oksit ince filmlerin fotovoltaik uygulamalar için R. F. manyetik sıçratma tekniğiyle biriktirilmesi
NİLÜFER DUYGULU
Doktora
İngilizce
2013
Metalurji MühendisliğiYıldız Teknik ÜniversitesiÜretim Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET EKERİM
DOÇ. DR. ALP OSMAN KODOLBAŞ
- Hidrojenlendirilmiş amorf silikon-kristal silikon heteroeklem güneş gözelerinin bilgisayar modellemesi
Computer modeling of hydrogenated amorphous silicon-crystal silicon heterojunction solar cells
MELİS BİLGİÇ AKSARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
EnerjiHacettepe ÜniversitesiTemiz Tükenmez Enerjiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYNUR ERAY
- Development of hole transport transparent conductive electrodes for n-type crystalline silicon solar cells
N-tipi kristal silisyum güneş gözeleri için deşik seçici iletken saydam elektrot üretilmesi
OZAN AKDEMİR
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Bilim ve TeknolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMikro ve Nanoteknoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALPAN BEK
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHSİNE BİLGE İMER
- Grafen temelli polianilin gümüş nanotanecik nanokompozitlerinin sentez ve karakterizasyonu
Synthesis and characterization of graphene based polyaniline, silver nanoparticle nanocomposites
ZAFER ÇIPLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Kimya MühendisliğiAnkara ÜniversitesiKimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAY YILDIZ