Güneydoğu Anadolu bölgesinde bazı durum buğday çeşit, yerel popülasyon ve hatlarının tane ve bulgur kalitesi yönünden değerlendirilmesi
Evaluation of some durum wheat varieties, landraces and lines for grain and bulgur quality in Southeastern Anatolian region
- Tez No: 418825
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET YILDIRIM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Bulgur, Durum Buğday, Yerel Popülasyon, Kalite, Makarna, Bulgur, Durum wheat, Landrace, Quality, Pasta
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 160
Özet
Durum buğday insan beslenmesinde özellikle makarna ve bulgur olarak geniş bir kullanıma sahiptir. Bu nedenle gerek sanayi gerekse de tüketici açısından kaliteli ürün elde edilmesine uygun genotiplerin geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu çalışma, bazı durum buğday çeşitleri, yerel popülasyonlar ve ileri kademede hatların makarnalık kalitesini gösteren tane kalite kriterleri ile bulgurluk kalite özelliklerini belirlemek amacıyla yürütülmüş ve makarnalık kalite kriterleri ile bulgurluk kalite özellikleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Ülkemizde tescilli 50 adet çeşit, 25 adet yerel popülasyon ve 75 adet ileri kademede hat olmak üzere üç grupta toplam 150 adet genotip çalışmanın ana materyalini oluşturmuştur. Çalışma, tarla denemeleri sonucunda elde edilen durum buğdayların tane kalite özellikleri ve sonrasında bulgur kalite özellikleri olmak üzere 2 aşamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ilk aşamasındaki tarla denemeleri 2012-2013 yetiştirme sezonunda Diyarbakır yağışa dayalı ve Kızıltepe takviye sulama koşulları olmak üzere iki lokasyonda ve iki tekerrürlü olarak yürütülmüştür. İncelenen genotiplerde durum buğdaylar için genel kabul gören tane kalite kriterleri araştırılmış ve farklı tane kalite özellikleri yönünden üstünlük gösteren 15 tescilli çeşit, 15 yerel popülasyon ve 20 adet ileri kademede hat bulgur kalite analizleri için seçilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında, seçilen 50 adet genotipin öncelikle bazı tane kalite özellikleri tespit edilmiş ve ardından bulgur kalite analizlerine tabi tutulmuştur. Böylece buğday tanesi ve bulgur aşamaları arasındaki değişim de gözlenmek suretiyle değerlendirme yapılmıştır. Son aşamada makarnalık ve bulgurluk kalite kriterleri karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda tane kalite özellikleri açısından Altıntaç-95, Eminbey, Güneyyıldızı, Svevo, Zenit ve Zühre çeşitlerinin makarnalık olarak; bulgur kalite özellikleri açısından Pitagora, Zühre, Svevo çeşitleri, Devedişi, Sorgül, Malatya-Kunduru genotipleri ile H12, H22, H27 ve H55 hatlarının ise bulgurluk olarak kullanılabileceği belirlenmiştir. Ayrıca durum buğday tane kalite özelliklerinden irmik rengi ve protein oranı ile bulgur kalite özellikleri arasında önemli ilişki olduğu belirlenmiş olup, bu özelliklerin bulgur açısından dolaylı seleksiyon kriteri olarak kullanılabileceği anlaşılmıştır. Ancak diğer tane kalite özellikleri olan camsılık oranı ve mini SDS değerlerinin bulgur kalite özellikleri ile ilişkili bulunmaması nedeniyle, bulgurluk buğday seçiminde söz konusu özelliklerin ihmal edilebileceği tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
Durum wheat has been widely used in human nutrition, especially as pasta and bulgur. Therefore, it is very important to develop new varieties that are appropriate to obtain high quality products for industry and consumer. This study was conducted to determine grain quality criteria related pasta quality and bulgur quality characteristics by using some durum wheat cultivars, landraces and advanced lines. And the relationships between pasta quality criteria and bulgur quality properties were investigated. In the research, 50 Turkish cultivars, 25 landraces and 75 advanced lines (total 3 groups and 150 genotypes) were used as main material. The study was performed in two phases including grain quality characteristics of durum wheats obtained from the field trials and bulgur quality properties. In the first phase of the study, field trials were carried out as two replications at two locations that are Diyarbakır based on rainfall and Kızıltepe supplement irrigation conditions in the 2012-2013 growing season. Genotypes have been researched for generally accepted grain quality properties which is suitable for durum wheats. According to this properties, superior 15 registered varieties, 15 landraces and 20 advanced lines were selected to use bulgur quality analysis. In the second phase of the study, firstly it have been identified some grain quality characteristics of selected 50 genotypes, then subjected to bulgur quality analysis. Later, it was observed the changes between grain and bulgur phase. At the last stage pasta and bulgur quality characteristics were compared. As a result of the study, it has been determined that Altıntaç-95, Eminbey, Güneyyıldızı, Svevo, Zenit and Zühre varieties can be used for pasta making in terms of grain quality properties and Pitagora, Zühre, Svevo, Devedişi, Sorgül, Malatya-Kunduru, H12, H22, H27 and H55 genotypes can be used for bulgur over bulgur quality properties. Also, semolina color and protein ratio that are durum wheat grain qualty traits were related with bulgur quality properties. Therefore both quality properties can be used indirect selection criterion to develop high quality bulgur genotypes. Due to not found any relationship between vitreousness ratio and mSDS value that are other grain quality traits and bulgur quality properties, it has been understood that mentioned properties can be neglected in the selection for bulgur wheat.
Benzer Tezler
- Makarnalık yerel buğday genotiplerinin (Tr. durum L.) bazı tarımsal özellikler bakımından karakterizasyonu
Characterization of durum wheat (Tr. durum L.) landraces regarding to some agronomic traits
ABDURRAHMAN DURMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
ZiraatMardin Artuklu ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSNÜ AKTAŞ
- Organik, düşük gübre girdili ve konvansiyonel koşullarda makarnalık buğday (Triticum durum L.) genotiplerinin morfolojik, fizyolojik ve moleküler karakterizasyonu
Morphological, physiological and molecular characterization of durum wheat (Triticum durum L.) genotypes under organic, low fertilizer input and conventional conditions
REMZİ ÖZKAN
Doktora
Türkçe
2021
ZiraatDicle ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CUMA AKINCI
DOÇ. DR. BEHCET İNAL
- Bazı yerel makarnalık buğdayların yüksek sıcaklık stresiyle ilişkili DNA markörlerinin ve seleksiyonda kullanılabilecek morfolojik ve fizyolojik karakterlerinin belirlenmesi
Identification of DNA markers associated with hightemperature stress and morphological and physilogical traits for selection in some local durum wheat varieties
MUSTAFA OKAN
Doktora
Türkçe
2024
ZiraatDicle ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN ALP
PROF. DR. KAMİL HALİLOĞLU
- Bazı makarnalık buğday çeşitlerinde genotip x çevre interaksiyonunun kalite ile verim özelliklerine etkisi
Effects of geneotype x environment interaction on yield and quality criteria of some durum wheat cultivars
ENVER KENDAL
- Makarnalık buğdayda kalite ve verim istikrarı
Quality and yield stability in durum wheat
MEMDUH SERDAR POLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
ZiraatHarran ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İRFAN ÖZBERK