Kuzeybatı İran'da Urartu yerleşmeleri
Northwest Urartian settlements in Iran
- Tez No: 422613
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. AKIN BİNGÖL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kafkas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 490
Özet
Bir köprü biçiminde Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarını birbirine bağlayan İran'ın yüzölçümü 1.648.000 km.'dir. İran platosu kuzeybatı-güneydoğu yönlüdür. Ülkenin en alçak noktası Hazar Denizi (-28 m.), en yüksek noktası ise Demavend tepesidir (5671 m.). İran akarsu ve göller açısından çok zengin değildir. Ülkenin en büyük gölü Urmiye Gölü olup çok tuzludur. Ülkenin üçte ikisi çöl ve dağlarla çevrili olup, topraklarının %20'si tarıma uygundur. İran tarihinin Paleolitik döneme kadar uzandığı bilinmektedir. İlk Tunç Çağı'nda İran Platosun'da, Urmiye Gölü'nün doğusunda yer alan Yanıktepe, başlıca merkezdir. Dyson, bu dönem kültürü için“Yanık Kültürü”terimini kullanmıştır. İran'da Demir Çağı'nın başlangıcı yaklaşık M.Ö. 1250 yıllarına kadar uzanır. Demirçağı devletlerinden olan Urartu Krallığı'nın İran'daki varlığı, Kral İšpuini (M.Ö. 825-810) döneminde başlamıştır. Urartu Kralı İšpuini'nin Karagündüz Yazıtı'nda İran'a düzenlemiş olduğu sefer ayrıntıları ile anlatılmaktadır. Özellikle M.Ö. 8. yy.'ın ortalarından itibaren Kuzeybatı İran'da Urartuların çok sayıda kale ve yerleşme oluşturduklarını görmekteyiz. Urartular'ın bölgeyi ele geçirme arzusunun altında yatan temel sebep, bu bölgelerin hayvancılık için uygun olması ve zengin tarım alanlarına sahip olmasıdır. Ayrıca Urartular'ın çok ihtiyaç duydukları atların da burada fazla olması Urartular'ı bu bölgeye çekmiştir. Urartular, bölgeyi askeri ve idari açıdan daha kolay yönetebilmek için çeşitli yollar tesis etmişlerdir. Bu maksatla kurmuş oldukları kale ve garnizonlar Urartular'ın bölgede ne kadar sistemli bir imar girişiminde olduklarını göstermektedir. Bununla birlikte Urartular daha zor jeolojik şartlara sahip olan Kuzeybatı İran'ın coğrafyasını becerikli bir şekilde kullanmasını bilmişlerdir. Asur Kralı Sargon II, düzenlediği Sekizinci Seferi ile (M.Ö. 714) İran'daki Urartu varlığına son vermeyi amaçlamıştır. Kral Sargon, bu sefer ile Urartu Krallığı'na ağır bir darbe vurmuştur. Bu darbeden sonra Urartular Kuzeybatı İran'daki varlıklarını eskisi kadar kuvvetli bir şekilde sürdürememişlerdir. Bununla birlikte Urartu Kralı Rusa II, İran'da önemli bir kale olan Bastam Kalesi'ni yaptırmış, ancak bu tür çabalar yetersiz kalmıştır. M.Ö. 7. yy.'da İran'da güçlenen Medler ve İskitler'in Doğu Anadolu ve Kuzeybatı İran'daki baskıları sonuç vermiş ve Urartular, İran topraklarından çekilmişlerdir. Bu durumun sonucunda ise İran'daki Urartu kale, garnizon ve yerleşmeleri de terk edilmiştir.
Özet (Çeviri)
In a shape of bridge, Iran than joints Asia, Europe and Africa, has 1.648.000 km. square surface area. Iran plateau is in the direction of North West – South East. The lowest point of the country is Hazar Sea (-28 m) and the highest point is Demavend Hill (5671m). Iran does not have rich sources of streams and lakes. The biggest lake of the country is Urmiye Lake which is very salty. Two-thirds of the country is surrounded by desserts and mountains, 20 % of its land is available for agriculture. History of Iran is known to date back to Paleolithic Period. In the first Bronze Age on Iran Plateau on the east of Urmiye Lake placed Yanıktepe as a main centre. Dyson used“Yanık Culture”term for the culture of this period. In Iran, starting of iron age dates back to approximately 1250 B.C. Existance of Urartian Kingdom as an iron age State started in the period of King İšpuini (825 – 810 B.C.) the inscription Karagündüz of Urartian King İšpuini is told to have details of expedition that he made in Iran. Especially since the middle of eigth century B.C. we can see that Urartians built several castle and sites in Northwest Iran. The main reason of Urartian's wish to obtain this land was that its being suitable for livestock and rich cultivated area. Beside Urartus needed horses so much and in this lande there were plenty of them, so this attracted them. Urartians also built many ways to manage the region easier in terms of military and administrative. The castles and garrisons they built for this aim shows that Urartians were in an attempt to make a systematic reconstruction in the region. Beside, they knew using Northwest Iran in a better way that has more difficult geological conditions. Asur King Sargon II aimed to finish Urartian presence in Iran with the his Eighth Expedition (714 B.C.) King Sargon inflicted a heavy blow to Urartian Kingdom with this expedition. After this blow Urartians couldn't continue their presence in Northwest Iran as strong as it used to be. Beside, Urartians King Rusa II had the Bastam castle built which is an important castle in Iran but these kind of efforts were not sufficient. In seventh century B.C. Meds and İstiks got stronger and their pressure in East Anatolia and Northwest Iran resulted and Urartians left Iran lands. As a result, castles, garrisons and sites of Urartians were left also.
Benzer Tezler
- Aras Boyalıları kültürü yerleşim sistemi (Doğubayazıt-Iğdır)
Aras Painted culture setlement system
METİN YÜRÜK
- Hypostylos yapı geleneği ve apadana ilişkisi
Tradition of hypostyle structures and its relation to apadana
HATİCE DEĞİRMENCİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
ArkeolojiYüzüncü Yıl ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HATİCE KALKAN
- Urartu mimarisinde malzeme ve teknik
Material and technique in Urartian architecture
RIFAT KUVANÇ
Doktora
Türkçe
2017
ArkeolojiYüzüncü Yıl ÜniversitesiProtohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RAFET ÇAVUŞOĞLU
- Van Müzesinde bulunan Urartu fibulaları
Urartian fibulae in the Van Museum
SEVİM BOSTANCI ÖKTEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ArkeolojiIğdır ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RIFAT KUVANÇ