Alaca Havzası'nda erozyon risk değerlendirmesi ve planlaması
Erosion risk assessment and planning in Alaca Basin
- Tez No: 425481
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. MUHAMMET BAHADIR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Erozyon, Toprak Kaybı, RUSLE, Alaca Havzası, Erosion, Soil loss, RUSLE, Alaca Basin
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 230
Özet
Erozyon dünyanın oluşumundan beri var olan doğal bir süreçtir. İnsan tarafından bu sürece müdahale edilmesiyle hızlandırılmış erozyon kavramı ortaya çıkmıştır. Aşınan ve taşınan malzemelerden arta kalan alanlarda toprak organik madde bakımından yetersiz ve verimsiz hale gelmeye başlamıştır. Ülkemizde erozyonun etkili olduğu birçok saha mevcuttur. Özellikle bazı sahalarımız şiddetli kuraklığa maruz kalmakta ve rüzgâr erozyonu etkili olmaktadır. Ülkemizin ortalama yükseltisinin fazla ve genç oluşumlu bir ülke olması sebebiyle akarsu erozyonu daha belirgindir. Bu durumun ortaya çıkmasında yarı nemli iklim şartlarının etkisi büyüktür. Çalışmada farklı disiplinlerin ortak kullandığı farklı erozyon modelleri ve yöntemlerinden yararlanılmıştır. Temel olarak RUSLE yöntemine bağlı kalınmıştır. Elde edilen sonuçların daha sağlıklı olması için bazı sabit değerlerin yerine arazideki örneklerden elde edilen sonuç değerleri kullanılmıştır. Böylece sahaya ait özgün bir erozyon dağılış haritası hazırlanmıştır. Türkiye'de iç bölge havzalarında bitki örtüsünün cılız olması ve kapalılığın yetersiz kalması nedeni ile erozyonun etki boyutları yüksektir. Ülkemizde erozyonla ilgili kaynaklar incelendiğinde bir yılda kaybedilen toprak miktarı yaklaşık 1,4 milyar tondur. Sadece tarım alanlarından kaybedilen verimli toprak miktarı ise yaklaşık 500 milyon ton/yıl'dır. Bu topraklarla birlikte mineral ve organik madde de kaybedilmektedir. Erozyonla kaybedilen bir başka değer ise sudur. Kaybolan toprak yüzeyinde her yıl yaklaşık 50 milyar m³ yağış depolanamamaktadır. Çalışma alanı Alaca Havzası seçilmiştir. Havza Orta Karadeniz Bölümü'nde, Çorum ile Yozgat illeri içerisinde yer almaktadır. Havzanın toplam alanı 1656.4 km2'dir. Havzada jeolojik formasyonlar incelendiğinde yoğun olarak Mesozoyik dönemine ait ofiyolitler ve kireçtaşları ile Tersiyere ait serilerden oluşmaktadır. Havza'nın ortalama yükseltisi 1275 m'dir. En yüksek kesimini yaklaşık doğusundaki Toprakdede Tepesi (1765m) oluşturmaktadır. Saha iklimi Karadeniz ikliminden yağış rejimi ve yıllık ortalama sıcaklık değerleri ile farklılık göstermektedir. Yörede yazlar daha kurak, kışlar ise daha sert geçmektedir. Bitki örtüsü cılız olduğu için erozyon daha fazla etkili olmaktadır. Çalışma sahasında güneydeki dağlık alanlarda eğim ve yükselti değerlerinin fazla olması sebebiyle erozyon etki derecesi daha yüksektir. Bu durumu destekleyen diğer bileşenler ise jeolojik yapı, yarılma derecesi, aşırı otlatma ve yanlış tarım uygulamaları olarak tespit edilmiştir. Morfolojinin erozyon üzerine etkilerini kantitatif değerlerle ifade edebilmek için bazı morfometrik analiz tekniklerinden yararlanılmıştır. Bu teknikler son yıllarda coğrafya çalışmalarında ön plana çıkmıştır. Özellikle çalışmada kullanılan CBS teknikleri hem erozyon çalışmalarında hem de jeomorfoloji çalışmalarında kolaylık sağlamaktadır. Buna ek olarak ortaya çıkardığı sayısal sonuçlar ile daha gerçekçi değerlendirmelere zemin hazırlamıştır. Bu sonuçlara göre havza, oval görünümlü, yüzeysel akışın etkin olduğu, yarılma derecesi fazla, taşınımın yüksek olduğu bir karakter göstermiştir. Bu sonuçlara göre alaca havzası erozyon açısında yüksek risk grubuna girmektedir. Bu nedenle havzada erozyon etki derecesini azaltmak için kısa vadede planlama çalışmaları yapılması zorunlu hale gelmiştir. Sahada yer yer teraslama ve ağaçlandırma çalışmaları gözlemlenmiştir.
Özet (Çeviri)
Erosion is a natural process that existed since the formation of the World. Accelerated erosion concept has been emerged after human intervention in erosion process. Human intervention has caused in adequate and inefficient soils in terms of organic material on the eroded areas. There are many areas where has been affected by erosion in our country. Particularly some our lands have been exposed to severely drought condition leading to wind erosion. Because of high average elevation and young formation of our country runoff erosion is more significant. Particularly, subhumid climate condition has more affect in taking place of this case. In this study, different soil erosion models and methods benefited by different disciplines were used particularly based on RUSLE method. In order to produce correct data, results came from samples taken from field instead of some constant values were used in this model. Thus, soil erosion map was produced for the study area The effect of erosion is high due to weak plant cover and density in central area of Turkey. When investigated reports about erosion, it was detected that amount of soil losing for each year is about 1.4 billon ton. Moreover, amount of fertile soil losing from arable lands is also about 500 million ton for each year. In addition to that, not only mineral and organic matter but also water have been also losted with these soils due to erosion process. Surface of eroded soil can storage about 50 billon m3 water for per year. This study was carried out in Alaca Watershed. This watershed located at between Çorum and Yozgat provinces in Central Blacksea Region. Total area of the study area is 1656.4 km2. Geological formations in the watershed are generally dominated by offiolit and lime stone belong to Mesozoyik and Tersier ages. Average elevation of watershed is 1275 m from sea level. The highest elevation place is Toprakdede Tepesi (1765m) located at east part of the watershed. The climate of the study area shows differences from Blacksea climate in terms of average precipitation and annual average temperature values. In the study area, summer is more drought and winter is severely cold. Erosion effect is high in sought part of the study area due to high slope degree and covers weak vegetation density. It was detected that this case has been also supported by geological structure, overgrassing and unapproprate land managements. In order to determine morphological effect on erosion as quantitative, some morphometric analysis techniques were used. These techniques have been drawn attention in geographic studies in recently. Particularly, GIS techniques are more useful for both erosion and geomorphology studies. In addition to that, obtained digital results can be provide a basis for more realistic interpretation and evaluation. According to results, the watershed seems as oval and has high runoff characteristic properties. For that reason, this watershed has high erosion risk class. Therefore, in order to decrease high erosion effect in watershed it has to be make some land management plans in short term. Besides it was also observed some terracing and afforestation works in the study area.
Benzer Tezler
- Assessing the impacts of urban land use/land cover change on soil ecosystem services
Kentsel arazi kullanımı/arazi örtüsü değişiminin toprak ekosistem servisleri üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi
MELTEM DELİBAŞ
Doktora
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİME TEZER
- Karlıova havzası ve çevresinin (Bingöl) genel ve uygulamalı jeomorfolojisi
The general and applied geomorphology of Karliova basin and its environment
VEDAT AVCİ
- Borçka Barajı Yağış Havzası'nda meydana gelen toprak erozyonu ve sediment veriminin wepp erozyon tahmin modeli ve cbs teknikleri kullanılarak belirlenmesi
Determining soil loss and sediment yield in borçka dam watershed using wepp model and gis techniques
ESİN ERDOĞAN YÜKSEL
Doktora
Türkçe
2015
Ormancılık ve Orman MühendisliğiArtvin Çoruh ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET ÖZALP
- Güneydoğu Anadolu projesi (GAP) ve bölgeye etkileri
Başlık çevirisi yok
GÜLAY CEYLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
EkonomiDicle ÜniversitesiMaliye ve Ekonomi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİ SEZER
- Çoruh Nehri havzasına bağlı olur mikrohavzasındaki sediment üretiminin erozyon çubuk yöntemi, askıda katı madde ölçümü ve GeoWEPP tahmin modeli ile belirlenmesi
Determining sediment yield in olur sub-watershed within Çoruh River basin using erosion pin method, suspended solid measurement and GeoWEPP prediction model
CENGİZHAN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Ormancılık ve Orman MühendisliğiArtvin Çoruh ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA TÜFEKÇİOĞLU