İngiltere'nin Irak siyaseti (1798-1876)
British policy on Iraq (1798-1876)
- Tez No: 425610
- Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, Uluslararası İlişkiler, History, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Irak, Britanya İmparatorluğu, İngiltere, Hindistan Ticaret Yolu, Basra Körfezi, Iraq, The British Empire, England, Indian Trade Route, Persian Gulf
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Bu çalışmada, başta Başbakanlık Osmanlı Arşivi ve İngiliz Ulusal Arşivleri olmak üzere çeşitli arşivler ve araştırma merkezlerinde bulunan belgelerden istifade edilerek 1798-1876 yılları arasında Britanya İmparatorluğunun Irak bölgesinde yürüttüğü siyasî faaliyetler hakkında bilgi verilmeye çalışıldı. Bilindiği gibi söz konusu dönemde Irak, Osmanlı Devletine bağlı başta jeopolitik ve jeostratejik olmak üzere dinî, içtimaî ve kültürel açıdan oldukça önemli bir bölge idi. Bu özelliklerine ilave olarak farklı etnik unsurların ve semavi dinlerin bir arada yaşaması Irak'ın önemini daha da arttırmakta idi. İşte bu öneminden dolayı Osmanlı Devleti Irak'ı muhafaza ve yabancı devletlerin müdahalesini bertaraf etmek için hem kendisini temsilen hem İstanbul'da hem de Irak'ta görev yapan temsilcilerinin eliyle çeşitli politikalar yürüttü. Lakin 1789 yılında Fransız İhtilali ile başlayan ve kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına alan milliyetçi ayaklanmalar Osmanlı Devleti dahilinde de meydana geldi. Bu ayaklanmaların bir türlü kontrol altına alınamayıp farklı bölgelerde ve bazen birkaç yerde aynı anda ortaya çıkması devleti XIX. yüzyıl boyunca bir hayli yıprattı. Bu ihtilal ortamında Irak bölgesi adeta kendi kaderine terk edildi. Hindistan Ticaret Yolunu güvenlik altına almak ve bu bölgeden Hindistan'a alternatif yollara sahip olmak isteyen İngiltere'nin; buraya sahip olarak İngilizleri buradan uzak tutmak isteyen ve İstanbul'a kadar sarkmak niyetinde olan Rusya'nın; İngilizlere kaptırdığı sömürgesi Hindistan'ı tekrar ele geçirmek ve İngilizlere burada darbe indirmek isteyen Fransa'nın; Şiî Mezhebi mensupları için Mekke ve Medine'den sonra en kutsal yerler olan Kerbela ve Necef gibi şehirlere sahip olmak ve Basra Körfezini tamamen ele geçirerek hem Osmanlı Devleti hem de diğer devletleri buradan uzaklaştırmak isteyen İran Devleti'nin çıkar çatışması içerisine girdikleri bir bölge haline geldi. Osmanlı Devletinin içinde bulunduğu çıkmaz durum, adı geçen bu devletlerin hem Irak hem de farklı coğrafyalarda kendi aralarındaki mücadelelerden istifade ile yalnızca Irak'taki menfaatlerini korumasının önünde bir engel olmakla kalmayıp aynı zamanda toprakları dahilindeki bölgelerde cereyan eden yıkıcı faaliyetleri bertaraf etmesine de mani oldu. Britanya İmparatorluğu Dünyanın muhtelif yerlerinde elde ettiği siyasî, dinî, kültürel ve ekonomik başarılarına paralel olarak Irak'ta da aynı kazanımlar elde etti. Bundan sonra Irak'ta İngiliz etkisini kırmak mümkün olmadı hatta tam aksine bu etki artarak devam etti. Burası I. Dünya Savaşı sırasında İngilizler tarafından işgal edildi ve manda devleti haline getirildi. 1921'de Monarşik Krallık kuruldu. Böylece manda rejimi yerini Krallığa bıraktı lakin İngilizlerin Irak üzerindeki kontrolü devam etti. 1958'de Irak Devleti kuruldu ve ilk Başbakan Abdülkerim Kasım oldu. Bu tarihten itibaren resmen bağımsız bir Irak Devletinden söz edilse de Irak üzerinde İngiliz tahakkümünün hiçbir zaman kalkmadığını söylemek mümkündür.
Özet (Çeviri)
This study sheds light on the political activities carried out by the British Empire in the Iraqi region over the period 1798-1876, through an exhaustive analysis on the archive documents obtained from various archive offices, mainly from the Ottoman Archives of the Turkish Prime Minister's Office and also from the British National Archives. In that period, Iraq was a key region in the Ottoman State mainly due to its geopolitical and geostrategic importance and also in terms of its religious, social, and cultural features. In addition to these key features, the cohabitation of different ethnic groups and celestial religions in Iraq was another factor that added to its importance. For these reasons, the Ottoman State, in an attempt to protect Iraq and neutralize the foreign interventions, carried out various political acts both by itself and through the agents recruited in Istanbul and Iraq. However, the revolts triggered by the French Revolution, which broke out in 1789 and was quickly disseminated to the whole world, influenced the Ottoman State as well. Because the revolts were uncontrollable and some of them simultaneously broke out in several locations, the Ottoman State was significantly weakened throughout the 19th century. Amidst these adverse events, Iraq was virtually left to its fate. The country turned to a region of conflict of interest where the British Empire was aspiring to control the Indian Trade Route and to dominate the alternative routes stretching from that region to India, where the Russians were intending to keep the British Empire away from that region and to outreach to Istanbul, where the French desired to recapture its former colony, India, from the British Empire and to deal a big blow to the British Empire, and where the Persians aimed to recapture the second holiest cities for the Shiites after Mecca and Medina, such as Karbala and Najaf, and to remove the Ottoman State and other states from the region by seizing full control of the Basra Region. This predicament of the Ottoman State not only barred the State to preserve its interests in Iraq due to the battles occurring between the states above mentioned both in Iraq and other territories but also prevented the State to neutralize the destructive events looming around its territory. The British Empire acquired political, religious, cultural, and economic gains in Iraq parallel to those it did in other locations around the world. With these achievements, it became impossible to break down the British force in Iraq and this force became gradually stronger. The region was invaded by the British Empire during the World War I and became a British Mandate. The monarchic state was founded in 1921 and thus it replaced the mandate regime. Nevertheless, the British Control over Iraq persisted despite the regime change. The Iraqi State was established in 1958 and Abdülkerim Kasım became the first Prime Minister of the State. From that date on, although Iraq has officially been recognized as an independent state, it is wise to assert that the British Rule over Iraq has never been abolished.
Benzer Tezler
- İngiltere'nin Ortadoğu politikaları (1914-1922)
Middle Eastern policies of Britain ( 1914-1922 )
CAN DEVECİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
TarihSüleyman Demirel ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN SEYDİ
- Türk-İngiliz ilişkilerinin kopuş sürecinde son aşama (1911-1914)
The last phase in the collapse of Turco-British relations (1911-1914)
ÖNDER KOCATÜRK
Doktora
Türkçe
2010
Tarihİstanbul ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABAHATTİN ÖZEL
- Turkey's role in Afghanistan in the post 9/11 era
11 Eylül'den günümüze Türkiye'nin Afganistan'daki rolü
CANAN BAYRAM ÇUBUK
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. IŞIL ANIL
- Atatürk Dönemi dış politikası çerçevesinde Türkiye'yi ziyaret eden devlet başkanları ve heyetler
At Presidents and delegations which visited to Turkey during Atatürk Period as new Turkish foreign policy
KADRİYE BULUT
- 2003 sonrası Irak Cumhuriyeti'nin yeniden inşa süreci
The reconstruction process of the Republic of Iraq after 2003
ABDULQADER HADDAD HADI AL-LUHAIBI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Siyasal Bilimlerİstanbul Gelişim ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMRE GÜNDOĞDU