Osmanlı sarayında mûsikînin himâyesi (III. Selim ve II. Mahmud Dönemi)
The patronage of music in the ottoman palace (Selim III and Mahmud II Period)
- Tez No: 464373
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. NURİ ÖZCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Tarih, Music, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 269
Özet
Egemenlik, mülk ve tebaanın hânedâna ait sayıldığı patrimonyal yapıdaki Osmanlı İmparatorluğu'nda patronaj, sanatçılar için geçim temininde en önemli yollardan biridir. Her ne kadar Osmanlı dönemi mûsikî hayatı“şehir”müziği kimliğiyle örtüşse de saray eğitim, icrâ ve istihdam gibi konularda destekçi olmuştur. Bu çalışmada geleneksel anlayışın yerini modernleşmeye devrettiği süreçte kritik bir nokta olarak III. Selim ve II. Mahmud dönemleri merkeze alınarak Osmanlı sarayının mûsikî hâmîliği ele alınmıştır. Giriş bölümünde himâye kavramı ele alınmış, ardından Osmanlı müzik patronajıyla mukâyese imkânı sağlamak adına Emevî ve Abbâsî sarayları, Timurlu gelenek ve Baykara meclisleri ve Batı'daki müzik himâye merkezleri olarak kilise, saray ve aristokrasinin nasıl faaliyet gösterdiği aktarılmıştır.“Osmanlı'da Mûsikînin Himâyesi”başlıklı ikinci bölüm, Osmanlı mûsikî hâmîliğinin köklerini ve himâye merkezlerini tespit etmeye yöneliktir. Evvelâ Doğulu ve Batılı uygulamalarla Osmanlı'daki durumun mukâyesesi yapılarak Osmanlı'daki mûsikî hâmîliğinin dayanakları saptanmıştır. Sonraki kısımda ise Osmanlı mûsikî himâye merkezleri olarak belirlenen“saray”,“şehir”ve“tekke”kategorileri altında bu merkezlerin müzik patronajındaki rolleri değerlendirilmiştir.“Bir Dinleyici Olarak III. Selim ve II. Mahmud”başlıklı üçüncü bölümde mezkûr padişahların huzurunda yapılan meclisler çeşitli yönleriyle analiz edilmiştir. Bu bölümün başında devrin siyâsî, askerî ve ekonomik olayları kısaca aktarılmıştır. İkinci kısımda III. Selim'in Sırkâtibi Ahmed Efendi tarafından tutulan Ruznâme'sinden hareketle tespit edilen mûsikî meclisleri, icrâ edildiği mekâna ve yıl, ay ve gün bazında tarihe göre hazırlanan tablolarla değerlendirilmiştir. Hızır İlyas Ağa'nın Letâif'ine göre II. Mahmud'un huzurunda düzenlenen meclislerin ele alındığı üçüncü kısımda ise icrâ edilen eserler“fasıllar”,“yeni besteler”ve“dinî mûsikî”başlıkları altında sınıflandırılarak güfteleriyle beraber aktarılmış, zaman, mekân ve icrâ edilen eserlerin özelliklerine göre tahlil edilmiştir.“Müzisyenlerin Sarayda İstihdamı”başlıklı dördüncü bölüm III. Selim ve II. Mahmud döneminde sarayın kurumsal olarak mûsikîşinaslara sağladığı imkân ve destekleri konu edinmektedir. Bu bölümün ilk kısmında devrin müzisyenleri tespit edilerek daha evvel çerçevesi çizilen saray, şehir ve tekke kategorilerine göre sınıflandırılmıştır. Bu sâyede devrin sanatkârları arasında saraydan destek görenlerin oranı belirlenmiştir. Sonraki kısımlarda sarayda görevli müzisyenlerin saraya alınma yolları ve sebepleri, terfilerinde gözetilen hususlar, görevlerinin sonlanması ve çerağ [emekli] edilmeleriyle ilgili konular örnekler üzerinden saptanmıştır. Bu bölümün son kısmı saray patronajının somut göstergesi olan ihsanlara ayrılmış, müzisyenlere verilen ihsanların miktarları ve çeşitleri kadar hangi sebeplerle verildiği de bu kısımda değerlendirilmiştir.“Hâmî-Mûsikîşinas İlişkisi”başlıklı beşinci bölüm III. Selim ve II. Mahmud'un çevresindeki müzisyenlerle müzik üzerinden veya kişisel olarak kurdukları ilişkiye dâirdir. İlk kısımda bu iki padişahın müzisyenlere yaklaşımında öne çıkan hususlar tespit edilmiştir. İkinci kısmında bestecilerin hâmîlerine duydukları şükran duygusunun yansıması olarak vücut bulan medhiye besteler üzerinde durulmuştur. III. Selim ve II. Mahmud için bestelenen medhiyeler tespit edilerek biçimsel özelliklerine ve güfte içeriklerine göre analiz edilmiştir. Son kısımda ise III. Selim'in -icâdı olan ya da ona atfedilen- makamları ve onun devrinde bu makamlardan yapılan eserler patronaj bağlamında konu edilmiştir. Anahtar Kelimeler : Osmanlı müziği, Patronaj, Hâmî-mûsikîşinas ilişkisi, III. Selim ve II. Mahmud, Mûsikî meclisleri, Medhiye besteler.
Özet (Çeviri)
Patronage in Ottoman Empire is one of the most important subsistence for the artists in which the sovereignty, property, and community belong to the patrimonial government. Although the Ottoman musical existence coincided with the definition of“urban”music, the palace became supportive in, education, execution and employment of music. As a critical point in the process of transferring traditional understanding to modernization, in this study it has been approached the patronage of music in the Ottoman Palace during the periods of Selim III and Mahmud II. In the introduction, the concept of patronage was handled and then the Umayyad and Abbasid palaces, the Timurid tradition and the Baykara assemblies and the churches, palaces and aristocracy as the music patronage centers of the West have been examined in order to provide an opportunity to compare with Ottoman music patronage. The second chapter, titled“Patronage of Music in the Ottoman Empire”, aims to identify the roots of Ottoman patronage and the music patronage centers of Ottoman music. Firstly, with the comparison of Eastern and Western practices, the base of the patronage in the Ottoman music was determined. In the next section, the roles of patronage centers in music were evaluated under the categories of“palace”,“city”and“tekke”, which were determined as Ottoman music patronage centers.“As a Listener, Selim III and Mahmud II”, the assemblies (meclis) made in the presence of the mentioned sultans was analyzed in various ways in the third chapter. At the beginning of this chapter, political, military and economic events of the period were briefly mentioned. In the second part, the music assemblies were determined from Ruznâme, which was held by Sırkâtibi Ahmed Efendi, were evaluated with the tables prepared according to the place where they were performed and the year, month and day. The assemblies from Hızır Ilyas Aga's Letâif that held in the presence of Mahmud II, was discussed in the third part. The works performed were classified according to the chapters“fasıl”,“new compositions”and“religious music”and they were analyzed with the parameters of time, place and performed works. The fourth chapter titled“Employment of Musicians in the Palace”focuses on the supports provided to the musicians by the palace in the period of Selim III and Mahmud II. In the first part of this chapter, the musicians of the period were identified and classified according to the palace, city and tekke categories which were drawn before. Thus, the proportion of those who received support from the palace among the artists of the period was determined. In the following sections, the ways and reasons for the arrival of musicians to the court, the reasons for advancement, the termination of their duties and retirement have been analyzed by samples. The last part of this chapter is devoted to ihsan, which is a concrete indication of patronage of the palace, and the quantities, types and reasons of gifts given to musicians were evaluated in this section. The fifth chapter titled“The Relationship between Musician and Patron”is about the personal or musical relationship between the two sultans and the musicians. In the first part, the prominent features of the approach of these two sultans to the musicians were identified. The second part focuses on the composed eulogies (medhiye) that are found as a reflection of gratitude to the patrons of composers. The medhiyes composed for Selim III and Mahmud II were identified and analyzed according to their formal characteristics and lyrics content. In the last part, the modes (makam) which were invented by or were attributed to Selim III and the works made from these modes in his era were discussed in the context of patronage. Keywords : Ottoman music, Patronage, Patron-musician relationship, Selim III, Mahmud II, Music meetings, Composed eulogies.
Benzer Tezler
- Osmanlı sarayında mûsikîşinâs İmâm-ı Sultânîler
Musician Imams of the Sultan in the Ottoman palace
METİN GÜNDOĞDU
Doktora
Türkçe
2022
MüzikSivas Cumhuriyet Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TIRAŞCI
- Dolmabahçe Sarayı Harem'inde müzik hayatı
Music life in the Harem of Dolmabahçe Palace
TÜLİN BAŞDERİCİ
- Mûzikâ-yı Hümâyun
Mûzikâ-yı Hümâyun
MURAT CAN DİLBER
Doktora
Türkçe
2023
MüzikMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE BAŞAK İLHAN HARMANCI
- Kaptanzade Ali Rıza Bey'in hayatı, eserleri, müziğimizde ve eserlerinde batı müziği etkileri
The life of Kaptanzade Ali Riza, his works, the effects of western musicon our music and his works
ÖMER FARUK CAHİTOĞLU
- Leyla Saz'ın hayatı ve bestelemiş olduğu eserlerin makamsal analizi
The life of Leyla Saz and the maqam analysis of works composed by her
DİLAN PERÇİN