Cumhuriyet Dönemi endüstri yapılarının kültürel miras bağlamında incelenmesi: Antalya örneği
Period of the Republic of industrial buildings as cultural historical heritage consultation pattern of Antalya
- Tez No: 470752
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SIDIKA ÇETİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Endüstriyel miras, Cumhuriyet dönemi, Sanayi yapıları, Antalya'da bulunan endüstri yapıları
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bina Bilgisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 121
Özet
Bu tez çalışmasında endüstriyel miras kavramı Cumhuriyet dönemi içerisinde incelenmiştir. Antalya kenti ölçeğinde yapılan araştırmalar ile kentte bulunan endüstri yapıları tespit edilmiştir. Eski çağlardan beri var olan Antalya kenti Selçuklu ve Osmanlı devletleri zamanında da varlığını ve önemini korumuştur. Bir dönem İtalyanlar tarafından işgal edilmiş, 1. Dünya Savaşı sırasında Rumların da etkisiyle oldukça yıpranmış ancak milli mücadele döneminde canla başla herşeyini ortaya koymuştur. Cumhuriyet dönemi ideolojisi ile var olan ulusallık kavramı doğrultusunda Antalya'da da bir takım batılılaşma hareketleri görülmüştür. Eğitim, sağlık ve kamusal alanlarda girişilen modernleşme hareketlerini ilerleyen zamanlarda endüstri de takip etmiştir. Batılılaşma ve modernizm anlamında benimsenen akımların uygulandığı yapılar birer birer varlık göstermeye başlamıştır. Bu yapıların bir dili olmasından kaynaklı zaman içerisinde tarihsel özellik kazanıp kültürel miras kavramını oluşturmuşlardır. Kent belleği ve kültürel miras bağlamında birçok yapı bulunmasına rağmen endüstri yapıları bu kapsama alınmakta epey geç kalmıştır. Sanayi hareketleri yeni kurulan devlette erken Cumhuriyet döneminden sonraki 10 yılda artış göstermiştir. Endüstriyel yapıların bünyesinde belirli işlevleri barındırması, diğer kültürel miras niteliği kazanmış yapılara nazaran farklı algılanmasına neden olmuştur. Sadece işleve yönelik hantal hacimler gibi görülen bu yapı gruplarının çoğu aslında dönemin özelliklerini yansıtan ve kendi içlerinde tutarlı bir bütünü teşkil etmektedir. Geç Osmanlı, 1923-1950 arası dönem ve 1950'den günümüze kadar olan dönemler incelendiğinde, geç Osmanlı dönemine ve 1923-1950 arası döneme nazaran 1950 den sonra endüstri yapılarında ciddi artış olduğu gözlemlenmiştir. Ancak günümüze kadar ulaşanlar sınırlı sayıdadır. Antalya kenti incelendiğinde erken cumhuriyet döneminden itibaren birçok küçük ölçekli sanayi yapısının varlığından bahsetmek mümkündür. Bunlardan; fümigatuvar fabrikası, kauçuklu eşya imal sanayi, konserve fabrikası, yağ sanayi, zeytinyağı fabrikası, orman ürünleri sanayinin yıkılmış olduğu, değirmenler ve elektrik fabrikasının kısmen var olduğu saptanmıştır. İpekböcekçiliği fabrikası, pamuklu dokuma fabrikası, pil fabrikası ve ferro krom fabrikası yerleşke düzeyinde varlığını sürdüren büyük ölçekli sanayi yapılarıdır. Tez kapsamında ele alınan bu tesisler çalışmada detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Erken Cumhuriyet dönemi eğitim yapısı kapsamına da alınabilen ipekböcekçiliği mektebi günümüzde Fen işleri birimi olarak hizmet vermektedir. Endüstriyel miras kavramının öneminin artmasıyla beraber Antalya kentinde de bir uyanış ve direniş meydana gelmiştir. Kepez ilçesinde yer alan fabrikalar bölgesinde atıl durumda olan ve yerine başka işlevler getirilmeye çalışılan Dokuma fabrikası için çeşitli sivil toplum kuruluşlarının da baskısıyla bir kent müzesi kurulmuştur. Tez kapsamında incelenen pil fabrikası yerleşkesi de dokuma fabrikasının hemen yanında yer almaktadır. MKEK 'e ait olan fabrika 2000'li yılların başından beri kapalıdır. Bünyesinde birçok yapı bulunan yerleşke özgün dili ile dikkat çekmektedir. Halen mahkemesi devam ettiği söylenen yapının geleceği hakkında bir fikir yürütmek şimdilik mümkün değildir. Bir diğer yerleşke ise ferrokrom ve karpit tesisleri olmuştur. Yine fabrikalar bölgesinde yer alan yapı gurubu sanayi sitesi içerisinde kalmış olmasından kaynaklı ve halen çalışır durumda olduğu için birçok eklemeler ve tadilatlar nedeniyle özgünlüğünü yitirmiştir. Dünyada birkaç örneği bulunan Türkiye'de tek olduğu bilinen tesis bu açıdan stratejik öneme sahiptir. Yerleşkeler endüstriyel miras kavramı açısından tek tek ele alınmış ve görsellerle desteklenerek anlatılmıştır. Antalya kent belleği açısından önemli bir yere sahip olan sanayi yapıları Cumhuriyet ideolojisi ile ilişkilendirilerek yorumlanmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis studies the period of Republic. The industry structures in a city on scale of Antalya is detected. City of Antalya, which has existed since ancient times, maintained it's importance at Seljuk and ottoman times, as well. Occupied by Italians, worn due to the Rums during World War I, it still gave everything and kept the spirits during Independence War. With the ideology of republican period and consept at the nationality, there has been some westernizing movements. Modernizing movements in education, health and public areas has been followed by industry in later times. Structures where trends in terms of westernizing and modernising adopted and applied has started to Show up one by one. These structures having a language, they formed the cultural heritage concept by gaining historical features in time. Although there are many structures in the context of city memory and cultural heritage, industrial structures are quite late to be included. Industrial moves in the newly founded republic increased in the following ten years early Republic Era. Industrial structures having spesific functions has caused them to be percieved differently than other structures that gained cultural heritage qualifications. Most of these mass structures that look like only functional and bulky volumes actually reflect the period anda re consistend constitutes. When late-Ottoman period, period between 1923 and 1950 and up-to-date stages studied, it is observed that after 1950s there has been a great increase in industrial structures compared to late-Ottoman era and 1923-1950. However, limited number of those made it up to the present day.
Benzer Tezler
- Turhal şeker fabrikası'nın kültürel ve endüstriyel miras olarak irdelenmesi
Investigation of Turhal sugar factory as a cultural and industrial heritage
NUR AHSEN IŞILDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkYozgat Bozok ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE SAKA AKIN
- Modern endüstri mirası alanlarının yeniden kullanımı üzerine bir araştırma ve öneri: Bursa ipek iş fabrika alanının yeniden işlevlendirilmesi
A research and recommendation on the modern industrial heritage areas reuse: Re-use of Bursa ipek iş textile mill area
HALİL İBRAHİM CAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAYAHAN TÜRKANTOZ
- Yeniden işlevlendirme kapsamında bir endüstriyel miras örneği olan Seka Kâğıt Müzesi'nin iç mekân analizi
An industrial heritage example within the scope of re-functionalization: Seka Paper Museum interior design analysis
NİHAN KONAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İç Mimari ve DekorasyonKocaeli Üniversitesiİç Mimarlık Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. DİDEM ERTEN BİLGİÇ
- Liman kentlerinde koruma ve yaşatma prensipleriyle değerlendirilen gemi inşa endüstrisi yapıları: Tersane-i Amire üzerine yeni bir senaryo 'Haliç tersanesi bilinç platformu'
Buildings of shipyard industry evaluated with conservation and preservation principles in port cities: New scenario about Tersane-i Amire- Haliç shipyard awareness platform
ESİN SARIMAN ÖZEN
Doktora
Türkçe
2014
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SAADET AYTIS
- İstanbul'da endüstri yapılarında gerçekleşen dönüşümlerin mekânsal açıdan irdelenmesi
Evaluation of spatial transformations in industrial buildings in Istanbul
DUYGU NART
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLÇİN PULAT GÖKMEN