Mimarlık tarihi açısından Filarete'nin risalesi
Filarete's treatise in terms of history of architecture
- Tez No: 486590
- Danışmanlar: PROF. DR. AYGÜL AĞIR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 228
Özet
On beşinci yüzyılda Avrupa'da, özellikle de İtalya'da, Antik dönem mimarlığı ve felsefesine yeniden ilgi duyulmaya başlanmıştır. Antik dönem el yazmalarının erişilebilir kılınması ile ideal mimarlık, ideal toplum ve ideal yaşam arayışı odak noktası olmuştur. Mimaride ise, uyum, matematiksel oran, simetri ve insan ölçülerini temel alan arayışlara gidilmiştir. İtalyan Rönesans dönemi mimarları,“ideal kent”arayışlarını hem kuramsal anlatımlarda hem de mimari uygulamalarda sürdürmüşlerdir. Bu çalışmada amaç, Floransalı mimar- heykeltıraş Filarete'nin bir“İdeal Kent”tasarımı yaptığı, uzun yıllar işvereni olan Milano Dükü Francesco Sforza'ya ithaf ettiği“Libro Architettonico”başlıklı mimarlık risalesini otobiyografik bir kurgu üzerinden inceleyerek kapsamlı ve çok katmanlı bir okuma yapmaktır. Filarete'nin risalesi, kendisinden önce ve sonra yazılan mimarlık risaleleri ile kurgu, anlatım dili ve içerik açısından karşılaştırarak temel özelliklerini ortaya koymak, gerçekleştirmiş olduğu eserler ile risalesindeki eserleri karşılaştırmak ve Filarete'nin risalesindeki“İdeal Kent”arayışını irdelemek amaçlanmaktadır. Filarete'nin risalesi, öncülleri olan antik Roma dönemi'nde yazılan Vitruvius'un risalesi ve Filarete'nin çağdaşı Alberti'nin risalesi ile kurgu, anlatım dili ve içerik açısından karşılaştırılarak incelenmektedir. Filarete risalesinde Vitruvius ve Alberti'ye referans verse de, risalesi öncülleri gibi sistematik bir kurguya sahip olmayıp, yaratıcı ve edebi bir kurgu içermektedir. Filarete'nin risalesi incelendikten sonra, kendisinden sonra yazılan kimi kavramsal kimi daha çok mimarlığın uygulama boyutuna odaklanmış olan başlıca mimarlık risaleleri (Francesco di Giorgio, Serlio, Palladio) ile karşılaştırılmıştır. Filarete'nin uygulama açısından yetersiz kabul edilebilecek açıklamalar ve çizimleri ve zaman zaman ütopik bir karaktere sahip olan tasarımları ile döneminin mimarları için bir el kitabı olmaktan uzak bulunmuştur. Ancak, Filarete'nin geliştirdiği ideal kentin geometrik planı başta Francesco di Giorgio ve Serlio olmak üzere Rönesans dönemi mimarlarını etkilemiştir. Çalışma kapsamında, Rönesans döneminde“İdeal Kent”, hem kavramsal hem de uygulama açısından incelenmektedir. İdeal kent tasavvuru, başka Rönesans dönemi mimarlık risaleleri olmak üzere birçok farklı sanat dalında kendisini göstermiştir. Alberti'nin“De re Aedificatoria”isimli risalesinde ideal kent, mimar aracılığı ile ulaşılan, medeni ve ideal bir yaşam için gereken mükemmel bir organizmadır. İdeal kent teması, Leonarda da Vinci'nin de ilgi alanına girmiş, külliyatı“Codex Atlanticus”'ta“ideal kent”tasavvuru ile ilgili çizimleri bulunmaktadır. Bu dönemde, kent meydanları da,“Urbino Panoramaları”nda görüldüğü gibi, ideal kentin bir ifade biçimi olarak tasavvur edilmiştir. xxii İdeal kent tasavvurunun gerçeğe dönüştüğü ideal kent örneği, askeri savunma amacıyla yapılan, dokuz uçlu bir yıldız biçimine sahip olan Palmanova'dır. Rönesans döneminde ortaya çıkan, zenginleşen burjuvazi, yönetici elitin hem ekonomik hem entelektüel desteği ile Pienza, Urbino, Mantova ve Ferrara gibi küçük kentlerde meydanlar, ideal kent algısı ile düzenlenmiştir. Filarete'nin risalesinin, hem doğrudan hem de dolaylı yoldan hayat hikayesi ile ilgili bilgileri içermesi sebebiyle, Filarete'nin hayatı ve eserlerine yer verilmektedir. Çalışma kapsamında Filarete'nin hem kabartma sanatçısı olarak yaptığı hem de mimari eserler kronolojik bir kurgu ile ele alınmıştır. Risalesinde takma isim olarak erdem seven anlamına gelen Filarete'yi kullanan Floransalı heykeltıraş-mimar Antonio di Pietro Averlino, Floransa'da başladığı kariyerine, daha sonra Roma'da kabartma sanatçısı olarak çalışarak devam etmiştir. Milano Dük'ü Francesco Sforza'nın himayesi altında çalışmıştır. Ancak, geç Ortaçağ üslubunun hakim olduğu başta Milano olmak üzere Kuzey İtalya'da Filarete'nin kullandığı Floransa üslubu kabul görmemiştir. Filarete'nin eserlerinin ardından, Filarete ile ilgisi tartışılan yapılar, İtalya ve İstanbul olarak ikiye ayrılarak incelenmiştir. Kariyerinin son döneminde, Filarete'nin İstanbul'a gelip, Osmanlı Sarayı'nda çalışma arzusu içinde olduğu bilinmektedir, ancak bu seyahat planını gerçekleştirip gerçekleştirmediği bilinmemektedir. İstanbul'da bulunan, Filarete'nin kavramsal fikirlerinin izlerinin araştırılabileceği yapılar türlerine göre ayrılarak tartışılmaktadır. Kariyerinin son yıllarında kaleme aldığı ve ilk baskısını uzun yıllar işvereni olan Francesco Sforza'ya atfettiği, bir ideal kent -Sforzinda- tasarımı yaptığı mimarlık risalesi, anlatım dili, kurgusu ve içeriği temel alınarak incelenmektedir. Filarete'nin risalesi, İtalyanca diyalog formunda yazılmıştır. Filarete, risalesine Rönesans döneminin arayışı olan ideal düzen, oran ve ölçüleri açıklamaları ile başlamaktadır. İdeal kent Sforzinda'nın inşaatı sürerken ideal mimar, ideal mimari üslup ve ideal mimari düzenler de belirlenmektedir. İdeal mimari üslup konusunda, Filarete risalesinde farklı kısımlarda diyaloglar aracılığı ile kullandığı Floransa üslubu ile Milano'da yaygın olarak kullanılan Gotik üslubunu (Modern üslup) kıyaslamakta, bu kıyaslamalar aracılığı ile kendi kullandığı Floransa üslubunu (Antik üslup) gerekçelendirmektedir. Sforzinda ideal kenti, öncelikli olarak ana plan şeması, kent meydanları ile ortaya koyulmuştur. Sforzinda, birbiri üzerine köşeleri çakışmadan oturan iki karenin oluşturduğu bir yıldız ve onu çevreleyen daireden oluşan bir plan şemasına sahiptir. Rönesans döneminde idealize edilen daire ve kare biçimlerinin üst üste kullanılması ile oluşan kent, savunma işlevini öne çıkarmaktadır. Çalışma kapsamında, Sforzinda'nın plan şemasının ardından kentteki farklı yapı tipleri (savunma, dini, kamusal ve farklı sosyal sınıflara ait konutlar) incelenmektedir. Bu yapı tipleri haricinde Erdem ve Kötülük Evi ve Döner Kule gibi Filarete'nin yaratıcılığının hakim olduğu, daha ütopik tasarımlar üzerinde de durulmaktadır. Sforzinda'nın mimarisi ile iç içe geçmiş durumda olan kentin yönetimi ve genel kuralları da incelenmektedir. Sonuç olarak, Filarete'nin risalesinde, Filarete'nin“mimar”kimliğini ortaya koyma çabası önce çıkmaktadır. Mimarlık aracılığı ile ortaya konulan ideal kent, ideal yönetici, ideal toplum ve ideal yönetim algısını da yansıtmaktadır. Dönemin kültürü ile paralellik gösteren bir yaklaşım sergileyen Filarete, toplumsal bir hiyerarşi yaratarak yaşamı da biçimlendirmektedir.
Özet (Çeviri)
In the fifteenth century Europe, especially in Italy, a deep interest in antique architecture and philosophy began to emerge. A search for ideal architecture, ideal society and ideal life was the focus with the accessibility of the ancient manuscripts. In the case of architecture, the search for an“ideal”was based on harmony, mathematical proportions, symmetry and human proportions. Italian Renaissance period architects, pursued their search for the“ideal city”both in theoretical narratives and in architectural practice. The main focus in this research is to make an extensive and multi-layered reading of the architectural treatise,“Libro Architettonico”, of Florentine sculptor-architect Filarete, dedicated to his long-term employer Francesco Sforza, Duke of Milan, through an autobiographical setup. Putting forward the main aspects of Filarete's treatise by comparing it to the treatises written before and after him, comparing the realized projects with the fictive projects of the treatise and finally analyzing the quest for an“ideal city”are intended. Filarete's treatise is examined by comparing Vitruvius's treatise from ancient Rome and his contemporary Alberti's treatises in terms of structure, narrative language and content. Although Filarete gives several references to Vitruvius and Alberti in his treatise, his book does not have a systematic structure like its predecessors, but rather a creative and literary structure. After examining Filarete's treatise, it is compared with the major architectural treatises (Francesco di Giorgio, Serlio, Palladio) written after him. With the descriptions and drawings that can be considered insufficient for the practice of architecture and its time to time utopian character, Filarete's treatise has been found far from being a“handbook”for the architects of his period. However, the geometric plan of the“Ideal City”Sforzinda influenced and inspired many Renaissance architects such as Francesco di Giorgio and Serlio. Within the scope of the research, the“Ideal City”in the Renaissance period is analyzed in both conceptual and practical aspects. Ideal city concept has shown itself in many form of art including architectural treatises. In Alberti's“De re Aedificatoria”, the ideal city is a perfect organism for a civilized, ideal life achieved by the architect. Leonardo da Vinci has also dealt with the“Ideal City”theme in his set of books - Codex Atlanticus. In Renaissance period, ideal squares, as presented in“Urbino Panoramas”, are conceptualized as a representation of an ideal city. Architectural practice of“ideal city”has been less plentiful than the concept of“Ideal City”. The ideal city example which turned into physical reality is Palmanova - a nine-pointed star-city planned for military defense. Besides, the squares in small cities such as Pienza, Urbino, Mantua and Ferrara are designed according to the“Ideal city”concept with the intellectual and financial support of the ruling elite- the newly-emerged wealthy bourgeois in the Renaissance period. xxiv Filarete's professional life and his works are included in the research since his treatise contains information about his life both in a direct and indirect way. Filarete's professional life as a relief artist and his architectural works are discussed within a chronological structure. Florentine sculptor-architect Antonio di Pietro Averlino who later called himself Filarete, meaning“a lover of virtue”, started working in Florence in the and later in Rome as a relief artist. Filarete exhibits his innovative style in the prestigious commission of the bronze doors of old St. Peter's Basilica. After accomplishing his works, such as the doors of St. Peter's Basilica, metal medals and plaquettes, as a relief artist, he worked under the patronage of the Duke of Milan Francesco Sforza for long years participating in the major projects (Sforza Castle, Cathedral of Milan and Milan Hospital), by which the Duke intended to consolidate his power. However, his Florentine architectural style did not gain widespread acceptance neither in Milan, nor in Northern Italy where late Medieval style still dominated. Following the works of Filarete, the works considered to be linked with Filarete are studied under two distinct regional contexts: Istanbul and Italy. Filarete's planned journey to Istanbul and his desire to work under the patronage of Sultan Mehmet II in his later career are known, however there are no evidence of his presence in Istanbul. The structures in Istanbul where the traces of the conceptual ideas of Filarete can be explored are discussed according to their types (defense, religious and palace). Filarete's treatise whose first edition was dedicated to his long-time employer Francesco Sforza, is studied on the basis of narrative language, structure and content. Filarete's treatise is written in the form of Italian dialogue. The construction of Sforzinda with its harbour city - Plusiapolis - continues throughout the dialogues which take part mostly between Filarete, his employer and his son. The secondary activities such as tours within the neighborhoods of the city, hunting tours, dinners with local people take place within the structure of the treatise. The treatise starts with the ideal order, proportions and measures, which were in the focus in the Renaissance period. While the construction of the ideal city Sforzinda is going on, the definitions of an“ideal architect”,“ideal architectural style”and“ideal architectural orders”are also determined. Filarete's ideal architect has expertise in both seven liberal arts and as a crafsman. His definition of the ideal architect has 'virtu' ' owing to his knowledge about so many subjects and his talents. Exploring new forms and ideas become the core of the role of the architect. Regarding the“ideal architectural style”, Filarete often compares his Florentine architectural style expressed as“ancient”with the Gothic style widely used in Milan expressed as“modern”in his treatise within his creatively organized dialogues. He explicitly expresses his architectural style as ancient style and claims that Sforzinda's buildings are built in the architectural style in which antiquity is reborn. The ideal city of Sforzinda is initially put forward with its main plan and its urban squares. Sforzinda's plan consists of a star formed by two squares on top of each other without overlapping, and a circle surrounding it. The layout of the city, which includes both circle and square – idealized geometrical forms in the Renaissance period -, brings forward the defense function. The main square of Sforzinda is surrounded by the Cathedral, the Ducal Palace, the Episcopal Palace and two merchants' squares. Within the scope of the study, Sforzinda's different types of buildings (defense, religious, public, private houses for different social classes) are examined. Generally, xxv functionality stand out in all the buildings of Sforzinda in the narrative of the treatise. Although the defense structures are said to be functional in many different ways, they are inherently utopian in nature. The religious buildings with their layouts inspired the following Renaissance architects, and with their elevations including minaret like bell towers reflect Filarete's interest in the Eastern cultures. Filarete's Sforzinda's public buildings (Sforzinda Hospital, Schools and Prison) which function as charity institutions stand out within the explanations and the quantity of drawings in the treatise. With the design of“Ideal School”, the students have the possibility of gaining“virtue”by the established education. Filarete's innovative education system which includes both liberal arts and crafts, allows the students to study and construct their path by following the area in which they are talented.“Commerce”plays an important role in the above-mentioned public buildings as it plays in the daily life in that period of time. Private houses belonging to different social classes are organized by a“specific”architectural style that is appropriate for the relevant class. In addition to the explained types of structures, utopian designs reflecting the creativity of Filarete such as House of Virtue and Vice and Revolving Tower are also emphasized. The general rules and regulations of Sforzinda which are correlated with Filarete's architecture are studied as well. Sforzinda, portrayed by Filarete, reflects the culture, socio-economic status and dynamics of Renaissance period. Moreover, throughout the treatise, Filarete's previous works as a relief artist and architect, his area of interests, his circle of friends, his resources for the treatise are noticable. In conclusion, Filarete's accented efforts to portray himself as“the architect of the ideal city”in his treatise are obvious. The ideal city theorized and executed in Sforzinda by means of architecture, reflects the idea of an ideal leader, society, and ideal management as well. Staying in line with the culture of that period, Filarete also shapes life by creating a social hierarchy.
Benzer Tezler
- Manisa Soma Darkale mahallesi geleneksel konutları
Manisa Soma Darkale neighborhood traditional houses
GÜLŞAH UÇARKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiTrakya ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLAY APA KURTİŞOĞLU
- Erken Osmanlı köprüleri
Early Ottoman bridges
ERKAN ATAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Sanat TarihiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ OSMAN UYSAL
- Sveti Stefan Kilisesi'nin kentsel koruma ilkeleri bağlamında incelenmesi
Investigation of Sveti Stefan Church in context of urban conservation principles
BEGÜM KÜBRA NAS AHİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Bilgi ÜniversitesiMimarlık Tarihi, Teorisi ve Eleştirisi Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EMRAH ALTINOK
- Sur-kent ilişkisinin çevre düzenleme kriterleri açısından değerlendirilmesi
The evaluation of the relation between the city and its walls as a matter of environmental organization criteria
FERİDE PINAR ARABACIOĞLU
- Sanat ve mimarlık tarihi açısından Bomonti semtinin gelişimi
The development of Bomonti district in terms of art and arthitectural history
OZAN ER
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞÜKRÜ SÖNMEZER