Geri Dön

Samsun-Çarşamba'da çantı tekniğinde inşa edilmiş ahşap camilerin belgelenmesi ve vernaküler mimari miras bağlamında incelenmesi

Documentation of wooden mosques constructed with canti structure in Samsun–Carsamba and investigation in the context of vernacular architectural heritage

PDF İndir

  1. Tez No: 490166
  2. Yazar: ÇİĞDEM FURTUNA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. DEMET BİNAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Restorasyon-Tarihi Çevre Değerlendirilmesi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 329

Özet

Karadeniz Bölgesinde yoğun olarak bulunan ahşap; çağlar boyunca insanların yaşamsal ihtiyaçlarına yönelik inşa ettikleri yapılarda geleneksel yapı malzemesi olarak kullanılmıştır. Ahşap yapı malzemesi karkas, yığma ve karma sistemlerle uygulanmıştır. Bu yapılar yalnız konut işlevli olmayıp; sosyal ve ekonomik faaliyetlerin yarattığı mekansal ihtiyaçlara göre çeşitlenerek farklılaşan türde inşa edilmişlerdir. Yapının işlevini önceliğe alarak, yöreye özgü doğal yapı malzemesini kullanan, kendine has yapım tekniği ile inşa edilen, yapıldığı yöreye doğası, sosyoekonomik şartları, kültürü gibi çevresel faktörlerin tümüne uyum sağlayarak yerleşen ve bu özellikleriyle de nesiller boyu yapı bilgi ve tekniğini aktararak gelişen yapılar“vernaküler mimari miras”olarak değerlendirilmektedir. Özellikle Karadeniz'de yaygın olarak kullanılan“ahşap çantı”sistem“ yapım tekniği Samsun'da da farklı yapı türlerinde kullanılmıştır. Bu yapıların en özgün örneklerini çantı tekniği ile inşa edilmiş cami yapıları vermektedir. Samsun ilinde 100'ün üzerinde, Çarşamba ilçesinde ise 16 adet ”ahşap çantı“ tekniği ile inşa edilmiş Cuma Cami bulunur. En eski cami, Çarşamba İlçe merkezinde yer alan Göğceli (1206) Cami'dir. İlk örneği 1206 yılında görülen ”ahşap çantı“ sistem caminin bölgede varlığını Cumhuriyet sonrası dönemde de devam etmiştir. İkiztepe kazılarında ortaya çıkarılan ve Tunç Çağı'nın sonlarına ait olan kalıntıdan, yöreye ait ahşap yığma yapım tekniğinin çok eskilere dayandığı anlaşılmaktadır. Yörede 7000 yıllık geçmişi bulunan ahşap yapım sisteminin, incelenecek olan ”ahşap çantı“ camilerde varlığını sürdürmüş olması bunların gerek kamu gerekse dini yapı olmaları doğrultusunda korunmasını ve günümüze ulaşmasını sağlamıştır. Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde; Samsun'un coğrafi ve fiziksel durumu, sosyokültürel yapısı ve tarihsel gelişim süreci aktarılmıştır. İkinci bölümde; ”ahşap çantı“ tekniğini oluşturan duvar, dikme, tavan, temel sistemi gibi tüm yapı birimlerinin teknik detayları paylaşılarak açıklanmıştır. Çarşamba ilçesinde bulunan 16 adet ”ahşap çantı“ caminin plan rölöveleri ve fotoğraf albümleriyle detaylı raporları oluşturulmuş; konum, mimari ve teknik özellikleriyle paylaşılmıştır. Üçüncü bölümde; ”ahşap çantı“ camilerin korunmasına yönelik belgeleme çalışması esas alınarak alanda bulunan 16 adet ”ahşap çantı“ cami için yapıların tüm özelliklerini kapsayan envanter sistemi geliştirilmiştir. Belgeleme çalışmasının devamı olarak yapıların plan özelliklerine göre farklılaşan, pencere, kapı, mihrap, minber ve vaaz kürsüsü yapı elemanlarını da kapsayan çözümleme çalışması yapılmıştır. ”ahşap çantı“ camilerinin özgün olan yapı öğeleri rölöveleri ve plan rölöveleri ayrıca çalışılarak paylaşılmıştır. Dördüncü bölümde; çalışma alanı olarak seçilen Samsun'un Çarşamba ilçesinde ”ahşap çantı“ tekniği ile inşa edilmiş cuma camileri; vernaküler mimari miras kavramı ve örnekleri incelendikten sonra, yöresel malzeme ve özgün yapım tekniği ile yerli halk tarafından yapılmış olması, uzun bir yapı geleneğinin özel bir örneğini teşkil etmesi nedeniyle vernaküler mimari miras bağlamında değerlendirilmişlerdir. ”ahşap çantı" camilerin bulunduğu yörede benzer yapım teknikleri araştırılmış ve belgelenmiştir.

Özet (Çeviri)

Wood which has been found intensely in Black Sea Region, has been used as a traditional construction material that people have built for their needs throughout the ages. Wooden building material was applied with carcass, masonry and mixed systems. These buildings are not only built for residential needs but also diversifyingly differentiated for the spatial needs of social and economic activities. The buildings that are not made by the“expert”,which is built by the local material, is transmitted the local material, the socio-economical situation, the living culture prevail and the structure technique from generation to generation are remarkable as“vernacular architectural heritage”. The wooden Çantı structure, which is widely used in Samsun, has been used in different building types especially in Black Sea Region. The most interesting examples of these buildings are the mosques that built with the çantı structure. There are over the number of hundred Cuma Mosques in Samsun province and 16 wooden çantı structured are build in Çarşamba district. The oldest mosque is Göçceli (1206) Mosque located in the center of Çarşamba District. The first example of çantı structured wooden mosque can be seen in 1206 and continues to be built in the region after the Republic. The wooden masonry construction system belonging to the locality was based on very old ones. It is well understood from the archeological remains that belonged to the end of the Bronze Age that it was unearthed in the excavations of Ikiztepe. It is very important that the wooden structure system, which is known to have 7000 years of history in the region, has continued its existence in wooden çantı structured mosques to be examined. After the physical, social and historical data of Samsun province were given in the study, the technical details of all the building units that generate the çantı structure technique were examined. Detailed reports were prepared location, architecture and technical features of the archives of 16 mosque relief structure plan drawings and photography albums that located in the province of Çarşamba are shared. This study is based on the documentation of wooden çantı structure mosques. Specific inventory system has been developed for the mosques which aimed to include the buildings with all features. The developed inventory system was applied to 16 mosques in the field and the buildings were documented.As a continuation of the documentation work typology work has been done. In order to make the constructions in the plane of the plan, different typologies were created according to each specific features of the buildings.The mihrab, minbar, sermon, door and window construction items, which are unique to the wooden çantı structured mosques, are detailed and drawings are made and the typologies are documented. As the focused study area, Samsun's Çarşamba district is the important representatives of vernacular architectural heritage because the fountains built by wooden çantı structure are made by the people with local materials and system, constitute a special example of a long tradition. For this reason, wooden mosques, the concept of vernacular architecture, examples of vernacular architectural heritage in Turkey and in the world have been examined and evaluated in the context of vernacular architectural heritage. It is aimed that the inventory system and typological approach which can be a guide for documentation of the study, which is the first step of conservation, can be used for documentation of other wooden structure systems. It has been stated that the çantı structure technique used in mosque structures is applied in many different types of structures and this construction system is based on a rather old roots. Surveys of the area, which is determined as a study area, have been made and the surviving structures have been identified and mapped. Protection recommendations for all of the constructions are included. The aim of the study was to provide a comprehensive study of wooden çantı structured mosques located in Çarşamba district of Samsun province .

Benzer Tezler

  1. Tez No

    163055

    Samsun ve ilçelerinde Türk mimari eserleri

    Turkish architectural works in Samsun and its districts

    MEHMET SAMİ BAYRAKTAR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    Sanat TarihiAtatürk Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAMZA GÜNDOĞDU

  2. Tez No

    607585

    Dünden bugüne Samsun-Çarşamba ilçesinde geçiş dönemleri(Doğum- evlenme- ölüm, sünnet-askerlik- hac)

    Transitional period in Samsun-Çarşamba district (Birth - marriage - death, circumcision - military - pilgrimage)

    ZEYNEP YILDIRIM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Halk Bilimi (Folklor)Sivas Cumhuriyet Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM DEMREN

  3. Tez No

    694390

    Hava mânia planlarının bilgi teknolojileri ile oluşturulması: Samsun Çarşamba Havalimanı örneği

    Creation of obstacle plans with information technologies: Samsun Çarşamba airport example

    ÖMER FARUK UZUN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Jeodezi ve FotogrametriOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Harita Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FAİK AHMET SESLİ

  4. Tez No

    573771

    Çarşamba ovasında doğal yayılış gösteren Sedum pallidum türünün çatı bahçesinde kullanım olanaklarının araştırılması

    A study on growing techniques of Sedum pallidum species from flora of Çarşamba plain for roof gardens

    OKTAY KARA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    ZiraatOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FİSUN GÜRSEL ÇELİKEL

  5. Tez No

    874202

    Tarihi ahşap yapıların onarımı için kural tabanlı yaklaşım: Göğceli Cami örneği

    Rule based approach for historical timber structure: case of Göğceli Mosque

    MEHMET SALİH ÖZALP

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Bilişim Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MİNE ÖZKAR KABAKÇIOĞLU

Geri Dön