Geri Dön

Tuzbaşı-Kanatburun-Ayazpınar (pertek-Tunceli) yöresindeki demir cevherleşmelerinin jeolojisi ve kökeni

Geology and origin of the iron mineralizations of Tuzbaşı-Kanatburun-Ayazpınar (Pertek-Tunceli) area

  1. Tez No: 50913
  2. Yazar: MEHMET ALTUNBEY
  3. Danışmanlar: DOÇ.DR. HÜSEYİN ÇELEBİ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 1996
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Fırat Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 176

Özet

I ÖZET Doktora Tezi TUZBAŞI - KANATBURUN - AYAZPINAR (PERTEK - TUNCELİ) YÖRESİNDEKİ DEMİR CEVHERLEŞMELERİNİN JEOLOJİSİ VE KÖKENİ Mehmet ALTÜNBEY Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı 19%, Sayfa: 176 İnceleme alanı Tunceli İli' ne bağlı Pertek İlçesinin yaklaşık 30 km, kuzeybatısında yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında sabadaki demir cevherleşmeleri ile yankayaçları jeolojik, mineralojik ve jeokimyasal yönden incelenerek, cevherleşmelerin kökeni ve ekonomik potansiyeli ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla öncelikle bölgede yüzeyleyen litolojik birimlerin stratigrafik ve jeolojik özellikleri irdelenmiştir. Çalışma alanında altı jeolojik birim bulunmaktadır. Bunlar yaşlıdan gence doğru, Keban Metamorfitleri (Permo - Karbonifer), Yüksekova Karmaşığı - skarn kayaç ve cevherleşmeleri (Senoniyen). Kırkgeçit (Lütesiyen - Üst Oligosen), Alibonca (Alt Miyosen) ve Karabakır (Üst Miyosen) formasyonlarıdır. Çoğunlukla mermer, yer yer de amfibolit şistlerden oluşan Keban Metamorfitleri, Yüksekova Karmaşığı ile intruzif dokanaklıdır. Bu birim Kırkgeçit, Alibonca ve Karabakır formasyonları tarafından da açılı uyumsuzlukla örtülmektedir, Mermerlerde yapılan mineralojik ve jeokimyasal incelemelerle bunların kalsitik ve dolomitik bileşimlerde oldukları saptanmıştır. Alibonca ve Karabakır formasyonları tarafından açılı uyumsuzlukla örtülen Yüksekova Karmaşığı, diyoritik kayaçlardan (diyorit, kuvars diyorit, ± gabro) ve bunları kesen granitik (alkali granit ve tonalit) kayaçlardan meydana gelmiştir. Yapılan kimyasal analizler bunların düşük - K toleyit karakterli ada yayı magmatizması ürünleri olduklarını göstermiştir. Farklı jeotektonik ortamlarda oluşan granitoy idlerle karşılaştırılan bu kayaçların, manyetit serisi I - Tipi granitoyid özelliğinde oldukları saptanmıştır. Diyoritik ve granitik kayaçlar, aynı kaynaktan türeme, farklı evrelerde ve farklı derecede kısmi ergimeyle oluşmuş magmaların katılaşması sonucu oluşmuşlardır.II Kırkgeçit Formasyonu, sahada sadece marnlarla temsil edilmektedir. Karabakır Formasyonu tarafından uyumsuzlukla örtülen Alibonca Formasyonu, altta taban konglomerasıyla başlamakta ve üste doğru kumlu kireçtaşı, kireçtaşı ve marn litolojisine geçmektedir. Tabanda çoğunlukla aglomera, yer yer de lav akıntılarıyla başlayan Karabakır Formasyonu, üste doğru lav akıntıları (andezit, bazaltik andezit, bazalt) - piroklastit (aglomera, tüf) ardalanmaları şeklinde devam etmekte ve lav akıntıları ile son bulmaktadır. Yüksekova Karmaşığı'nın diyoritik kayaçları, Keban Metamorfitlerine ait mermerleri intrüzif olarak kesmiştir. Buna bağlı olarak mermerler dokanak zonları boyunca yoğun olarak metamorfizmaya uğramıştır, îki kayaç grubu arasındaki metazomatik olaylarla dokanak zonları boyunca Ca, Fe, Mg, Al ve Si'ca zengin skarn kayaçları ve demir cevherleşmeleri meydana gelmiştir. Skarn kayaçları. dokanağında geliştiği mermer bileşimine göre kalsitik ve dolomitik endoskarnlaria ekzoskarnlar olarak sınıflandırılmışlardır. Skarn kayaç ve cevherleşmelerinin konumu, şekli ve boyutları, litolojiye ve jeolojik yapıya bağlı olarak değişmektedir, întruzif kayacın amfibolit şistlerle oluşturdukları dokanaklarda skarn ve cevherleşmelerine rastlanmazken, mermerlerle oluşturduğu dokanaklarda büyük boyutlara ulaşmaktadır. Keban Metamorfitleri'nde ve Yüksekova Karmaşığı'nda gelişen kırıklı yapılar, skarnlaşma ve cevherleşmeler için iyi bir kanal vazifesi gördükleri ve morfolojik özelliklerini belirledikleri görülmüştür. Tabaka düzlemleri ve çatlak sistemlerine yerleşen skarn kayaç ve cevherleşmeleri tabaka ve mercek, boşluklara yerleşenler ise, kafalar şeklinde yapılar sunmaktadırlar. Diyoritik kayaç - mermer dokanağında alınan seri örneklerin mineralojik incelenmeleriyle skarnların, diyoritik kayaçlardan mermerlere doğru zonlanmalar gösterdiği tespit edilmiştir. Kalsitik skarnlar: piroksen endoskarn, piroksen, piroksen - granat, granat - piroksen ve granat ekzoskarnlardan maydana gelmişlerdir. Dolomitik skarnlar İki farklı zonlanma gösterirler. Bunlardan ilki piroksen, piroksen - granat endoskarnlar ve dolomitik ekzoskarnlar (olivin - spinel) şeklinde zonlanırken ikincisi, epidot, piroksen - epidot endoskarnlar ve dolomitik ekzoskarnlar (olivin - spinel) şeklinde zonlanmaktadır. Ekzoskarnlara yer yer demir cevherleşmeleri eşlik etmektedir. Cevherleşmeler, genellikle manyetitin baskın olduğu demir cevherleşmeleri şeklindedir. Ancak yer yer ilmenit konsantrasyonları da görülür. Manyetit cevherleşmeleri, masif ve saçınımlı cevher tipleri sunmaktadır. Masif cevher tipi, genellikle kalsitik ve dolomitik mermerlerin kırık, çatlak ve tabaka duzlemleriyie, boşluklarında, yer yer de komşu skarn kayacının kırık ve çatlak sistemlerinde yer alırlar. Masif cevher, yankayaçlara doğru saçınımiı cevhere geçmektedir. Saçınımlı cevher, endoskarn ve ekzoskarnlarda skarn mineralleriyle birlikte bulunmaktadır.III Tuzbaşı - Kanatburun - Ayazpmar arasındaki üçgende yer alan manyetit cevherleşmeleri 20 ayrı masif cevher kütlesinden oluşmaktadır. Masif cevherin kalınlığı 0,05 - 5 m., uzunluğu ise l - 30 m. arasında değişmektedir. Eğim yönündeki uzanımları da yer yer 5 m.'ye varmaktadır. Bu verilere göre, masif cevherin jeolojik rezervi 5670 ton olarak hesaplanmıştır. Manyetit cevherleşmelerinin esas bileşeni manyetittir. Bunun yanında az oranda hematit, limonit, spekülarit, pirit ve kalkopirite de rastlanmaktadır. Bu mineraller, manyetit cevherleşmelerinde mozayik, keçemsi yüzey, ayrılım, ornatma ve kuş gözü dokularının gelişimine neden olmuşlardır Manyetitin skarn kavaslarında yoğun olarak piroksen ve granatları zayıf zonlan boyunca ornatması, demir cevherleşmelerinin skarn kayaçlarından sonra geliştiğini göstermektedir. Masif cevher, baskın olarak demiroksit bileşimindedir. îlmenit cevherleşmeleri, yaygın olarak Tuzbaşı Tepe'nin KD'sunda ve az olarak da Tuzbaşı Tepe'nin GB'sında kalsitik ekzoskarnların piroksen - granat skarn kayaçları içinde saçınımlı olarak bulunmaktadır. Cevherleşmeler, dokanak yüzeyine parelel dalımı olan yığışımlar şeklindedir ve mermerlerin eğimleri yönünde (K 70 D, 50° GD) dalmaktadır. Cevherli kütleler, uç kısımlara doğru incelerek merceksi bir şekil sunarlar. Cevherli zonların kalınlığı l - 10 m. arasında değişmektedir. Uzunlulukları 50 m.'ye eğim yönündeki uzanımları da 5 m.'ye varmaktadır, îlmenit cevherleşmelerinin jeolojik rezervi saha verilerine göre, yaklaşık 5500 ton dolayında olduğu tahmin edilmektedir, îlmenit cevherleşmeleri, çoğunlukla ilmenitten ve az olarak da hematit, limonit, pirit ve kalkopiritten oluşmaktadır. Mozayik, keçemsi yüzey ve ayrılım dokusu yaygın olarak gözlenmektedir. Kimyasal olarak % 11,59 Ti(^ ve % 34,63'de toplam FeO içermektedirler. Sahadaki incelemelerin sentezi, skarn kayaç ve demir cevherleşmelerinin mermer ve diyoritik kayaç dokanağında gelişen kontak metazomatik oluşuklar olduğunu göstermiştir. Skarn kayaçlarının oluşumunda etkili olan Ca ve Mg'un mermerlerden Si, Al ve Fe'in ise diyoritik magmadan kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Benzer şekilde demir cevherleşmelerindeki Fe ve Ti kaynağını da diyoritik magma oluşturmaktadır. Elde edilen veriler bu cevherleşmelerin şimdilik ekonomik işletilmesinin mümkün olmadığını göstermektedir. Olası bir işletme ancak yapılacak sondaj ve galerilerle yeni rezervlerin bulunması ve çevrede ekonomik değer taşıyan diğer oluşuklarla işletilmesi durumunda sağlanabilir. ANAHTAR KELiMELER: Skarn, endoskarn, ekzoskarn, kalsitik ve dolomitik skarn, metazomatizma, intrüzif kütle, skarn kayaç ve cevherleşmeleri, skarn oluşukları, manyetit ve ilmenit cevherleşmeleri. Kanatburun - Pertek cevherleşmeleri.

Özet (Çeviri)

IV ABSTRACT (Ph. D. Thesis) GEOLOGY AND ORÎGÎN OF THE IRON MINERALIZATIONS OF TUZBAŞI - KANATBURUN - AYAZPINAR (PERTEK - TUNCELİ) AREA Mehmet ALTUNBEY Fırat Uaiversity Gradute School of Science and Technology Department of Geological Engineering 19%, Page: 176 The studied area is located in 30 kms NW of Pertek township in Tunceli province. This study deals with the geology, mineralogy and geochemistry of the mineralizations and country rocks and investigates the origin and the economic potential of the mineralizations. For this aim the stratigraphic and geological features of the area are interpreted. Six geological units are present in the study area. These are (from the oldest to the youngest); Keban Metamorphites (Permo - Carboniferous), Yüksekova Complex - skarn formations and mineralizations (Senonian), Kırkgeçit Formation (Lutetien - Upper Oligocene), Alibonca Formation (Lower Miocene) and Karabakir Formation (Upper Miocene). Keban Metamorphites are dominantly marble and amphibolite schists in places and have intrusive type contacts with Yüksekova Complex. The metamorphites are overlain by Kırkgeçit. Alibonca and Karabakir formations with angular uncomformities. Mineralogical and geochemical studies show that the marbles are in both types; dolomitic and calcitic marbles. Yüksekova Complex is covered by Alibonca and Karabakir formations with angular discomformity. The complex is composed of dioritic rocks (diorite, quartz diorite, + gabbro) and granitic rocks (alkali granite and tonalite) cutting through these. Geochemistry of these rocks indicate that the rocks are products of low - K tholeiitic island arc magmatism and of I - Type magnetite series. Both of the granitic and dioritic rocks have the same origin and they are the products of partial meltings from the same material but in different phases. Kırkgeçit Formation is represented by marls in the studied area.V Alibonca Formation starts with a basal conglomerate and this is followed upwards by sandy limestone, limestone and marl. The formation is overlain by Karabakir Formation with an angular discomformity. Karabakir Formation starts with agglomerate and lava flows at the base and upwards alternating levels of lava flows (andesitic, basaltic andesitic and basaltic) and pyroclastics (agglomerate, tuff) and at the top lava flows are present. The dioritic rocks of Yüksekova Complex cut Keban Metamorphites and as a consequence Ca, Fe, Mg, Al ve Si - rich skarn rocks are quite common along the contacts. The skarn formations are classified as calcitic and dolomitic according to the composition of the marbles they were derived from. The nature of the skarn rocks shows varieties in accordance with the structures and the lithologies. Skarn formations are absent along the contact between amphibolite schist - dioritic rocks. Along marble - diorite contacts, on the other hand, quite large skarn formations occur. The fractures in Keban Metamorphites and Yüksekova Complex served as channel ways for skarnization and mineralizations and shaped the morphologies of ore bodies. The skarnizations and mineralizations placed in bedding planes and fractures have stratiforms and lens shapes and the ones placed in cavities in have bulge shapes. The mineralogical studies on the samples collected systematically from dioritic rocks towards marble, indicate that skarn formations have a zonation. The zonation in the calcic skarns is as follows; pyroxene endoskarn, exoskarns of pyroxene, pyroxene - garnet, garnet - pyroxene and garnet. In the dolomitic skarns the zonation occurs as; either pyroxene, pyroxene - garnet endoskarns and olivine - spinel exoskarns or epidote, pyroxene - epidote endoskarns and dolomitic exoskarns (olivine - spinel). The Fe - mineralizations placed in exoskarns. The mineralizations are generally magnetite dominant Fe - mineralizations but in places ilmenite concentrations also occur. The magnetite mineralizations are either massive or disseminated. The massive ore placed in the fracture zones, and bedding planes of skarn formations. The massive ore grades into disseminated ore towards country rocks. The disseminated mineralizations are accompanied by endo and exoskarn minerals. In Tüzbaşı - Kanatburun - Ayazpmar triangle about 20 massive magnetite ore bodies are present. The thicknesses of the ore bodies are in the order of 0,05 -5 m. and lenghts vary between i m. and 30 m. The extensions along dip of bodies can be followed about 5 m. The geologic reserves are approximately 5670 tons. In the light of these findings. The dominant ore mineral of the massive ore is magnetite and hematite, limonite, specuiarite, pyrite and chalcopyrite are present. These minerals caused the development of mosaic, exsolution,“bird eye”and feathery textures within the magnetite mineralizations. The magnetites replace pyroxene and garnets in skarn formations and therefore the magnetite mineralizations are the latest phase.VI The massive ore is dominantly composed of Fe - oxides. The ilmenite mineralizations are generally placed in NE of Tuzbaşı Tepe (Hill) and a few occurances present along the calcitic pyroxene - garnet exoskarns in SW of Tuzbaşı Tepe. The ore bodies occur as dipping parallel to dips of marble (N 70 E. 50° SE) and of lense shaped. The thicknesses vary between 1-10 m.. the lenghts are up to 50 m. and extensions along dips can be followed up to 5 m. The geologic reserves of ilmenite bodies 5300 tons. The mineral asssemblage is as follows; ilmenite. hematite, limonite, pyrite and chalcopyrite. Analysis indicate % 1 1.59 TiC^ and % 34.63 FeO. Evaluation of the findings indicate that the Fe mineralizations and skarns are contact metasomatic formations. Ca and Mg of skarns were derived from the marbles Si, Al and Fe from dioritic rocks. Similarly, Fe and Ti were also derived from the dioritic magma. Available data show that the known parts of the mineralizations are not economical for actual market demands. However, new reserves can be found by drillings and galleries. KEY WORDS: Skarn, endoskarn. exoskarn, calcitic and dolomitic skarns. metasomatism, intrusive body, skarn rocks and mineralizations, skarn formations, magnetite and ilmenite mineralizations, Kanatburun - Pertek mineralizations.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    648897

    Elazığ magmatitleri-Keban metamorfitleri dokanaklarında bulunan demir cevherleşmelerinin cevher mineralojisi

    Ore mineralogy of the iron mineralizations in the contacts between Elaziğ magmatites and Keban metamorphic rocks

    GÖKÇE PUSAT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Jeoloji MühendisliğiFırat Üniversitesi

    Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET SAĞIROĞLU

  2. Tez No

    817156

    Tuztaşı (Çanakkale) altın cevherleşmesini oluşturan çözeltilerin kökeni ve karakteristikleri

    Characteristics and origin of ore-forming fluids of the Tuztaşi (Çanakkale) gold mineralization

    FATİH ÖZBAŞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Jeoloji Mühendisliğiİstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa

    Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURULLAH HANİLÇİ

  3. Tez No

    770960

    Ayvalık Tuzlası'ndaki prokaryotik topluluk profillerinin 16s rRNA amplikon dizilemesi ile incelenmesi

    Examination of prokaryotic community profiles in Ayvalık saltern using 16s rRNA amplicon sequencing

    ECEM SAYĞAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    BiyolojiMarmara Üniversitesi

    Biyoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MERAL BİRBİR

  4. Tez No

    535821

    Ayvalık tuzlası (Balıkesir)'ndan halofilik bakterilerin izolasyonu ve biyoteknolojik enzim potansiyellerinin araştırılması

    Isolation of halophilic bacteria from Balıkesir/Ayvalık saltern and determination theirs biotechnological enzyme potential

    MEVLÜT MERT YILMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    BiyolojiManisa Celal Bayar Üniversitesi

    Biyoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA OSKAY

  5. Tez No

    256589

    Koruma ve tarihsel açıdan idealleş[-tiril-]miş 'Türk evi'nin arkeolojisi: Osmanlı evinin fragmanları ve tipolojik elemanları

    Archaeology of the idealized turkish house: Fragments and typlogical elements of the Ottoman house an evaluation from the perspective of conservation and history

    UĞUR TUZTAŞI

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2009

    MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İLGİ YÜCE AŞKUN

Geri Dön