Gümüşhane yöresi erken-orta jura yaşlı kırıntılı kayaçların petrografik ve jeokimyasal özelliklerine bağlı provenans analizi
Provenance analysis of early-middle jurassic clastic rocks in the Gümüşhane area (ne Turkey) based on petrographic and geochemical properties
- Tez No: 515208
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÇİĞDEM SAYDAM EKER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gümüşhane Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 131
Özet
Bu çalışmada, Gümüşhane yöresi Erken–Orta Jura yaşlı kırıntılı kayaçların litolojik, petrografik ve jeokimyasal özellikleri incelenmiştir. Bu kapsamda, Akçakale, Bağlarbaşı, Gurbetyatağı ve Yukarıalıçtı civarlarından dört adet stratigrafik kesit ölçülmüş ve kırıntılı kayaçlardan örnekler toplanmıştır. Akçakale, Bağlarbaşı ve Gurbetyatağı Ölçülü Stratigrafik Kesitlerinin (ÖSK) litolojik özellikleri benzerlik göstermekte olup, genellikle kumtaşı, çamurtaşı, kireçtaşı ve çört ardalanmasından oluşmaktadır ve kalınlıkları sırasıyla, 95 m, 127 m ve 133 m olarak ölçülmüştür. Yukarıalıçtı ölçülü stratigrafik kesiti tabanda konglomeralar ile başlayıp yukarı doğru kumtaşı, marn, kireçtaşı ve volkanik kayaç ardalanması ile 375 m'ye kadar devam edip, bu seviyeden sonra tamamen volkanik kayaçlara geçmektedir. İncelenen kumtaşlarının tane boyu ortalaması -0.78-2.50 ɸ arasında değişmektedir. Wenthworth boyut sınıflamasına göre söz konusu kumtaşları çok iri-ince tanelidir. Modal mineralojik bileşenlerine göre, Akçakale ÖSK'ya ait kumtaşları arkozik arenit ve grovak, Bağlarbaşı ÖSK'ya ait kumtaşları grovak, Gurbetyatağı ÖSK'ya ait kumtaşları, litik arenit ve feldispatik vake-grovak, Yukarıalıçtı ÖSK'ya ait kumtaşları, litik arenit ve feldispatik vake-grovak olarak sınıflandırılmışlardır. Akçakale, Bağlarbaşı, Gurbetyatağı ve Yukarıalıçtı ÖSK'ya ait kırıntılı kayaçların ana element içerikleri yaklaşık benzer olup, ortalama en yüksek SiO2 içeriği % 57.67 ile Bağlarbaşı ÖSK'ya, en düşük SiO2 içeriği % 52.67 ile Akçakale ÖSK'ya aittir. Ana element içeriğine göre, Akçakale, Bağlarbaşı ve Gurbetyatağı ÖSK'ya ait kayaçların büyük çoğunluğunun vake, Yukarıalıçtı ÖSK'ya ait kayaçların ise bir kısmının vake, bir kısmının ise şeyl–Fe-şeyl olduğu belirlenmiştir. Dört kesite ait kırıntılı kayaçların iz element ve nadir toprak element (N.T.E.) içeriği ve dağılımları benzerlik göstermektedir. İncelenen kırıntılı kayaçların ana, iz ve N.T.E. jeokimyaları bazik/felsik–ortaç/felsik kaynaklardan beslendiğini göstermektedir. Karışık kaynak modeline göre ise bu kayaçlar, Karbonifer yaşlı Gümüşhane Plütonu (Granit ve Granodiyorit) ile Erken Jura yaşlı Gökçedere Plütonu (Gabro)'ndan beslenmiştir. Akçakale, Bağlarbaşı ve Gurbetyatağı ÖSK'ya ait kırıntılı kayaçların Kimyasal Ayrışma İndeks (CIA) değerleri sırasıyla 35-74, 39-84 ve 38-89 arasında değişerek, kaynak alanında düşük–yoğun kimyasal ayrışmanın olduğunu göstermektedir. Yukarıalıçtı ÖSK'ya ait kayaçların CIA değeri oldukça düşük olup 30-51 arasında değişmektedir ve kaynak alanının çok düşük kimyasal ayrışma ile karşı karşıya kaldığını işaret etmektedir. Ayrıca jeokimyasal veriler söz konusu kayaçların tekrar döngülenmeye maruz kalmadıklarını ve basit sedimanter döngü tarihçesine sahip olduklarını göstermektedir. Akçakale, Bağlarbaşı ve Gurbetyatağı ÖSK'ya ait örneklerin büyük çoğunluğu“Pasif kenar”, Yukarıalıçtı ÖSK'ya ait örneklerin çoğunluğu ise“Ark”bölgesinde yer almışlardır ve söz konusu kırıntılı kayaçların yay gerisi rift havzalarında çökeldiği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
In this study, Early–Middle Jurassic sedimentary rocks in the Gümüşhane area have been investigated in terms of their lithological, petrographical and geochemical features. In this contex, four stratigraphic section were measured around the Akçakale, Bağlarbaşı, Gurbetyatağı and Yukarıalıçtı, and sampled especially in terms of clastic rocks. The lithologic features of the Measured Stratigraphic Sections (MSS) of Akçakale, Bağlarbaşı and Gurbetyatağı are similar, they are usually composed of sandstone, mudstone, limestone and chert intercalated and their thicknesses were measured as 95 m, 127 m and 133 m, respectively. Yukarıalıçtı MSS is conglomerate at the base continuing upwards into sandstones, marl, limestones and volcanic rocks. This series continues until 375 meters and then it passes to volcanic rocks. Grain size average of the investigated sandstones range from -0.78 – 2.50 ɸ and the sandstones are very coarse–fine-grained according to Wenthworth scale. Sandstones of the Akçakale MSS are arkozoic arenite, greywacke, the Bağlarbaşı MSS are greywacke, the Gurbetyatağı MSS are litarenite and feldispathic wacke-greywacke, the Yukarıalıçtı MSS are lithic arenite and feldispathic wacke-greywacke in mineralogical composition. Major element contents of the sedimentary rocks of the Akçakale, Bağlarbaşı, Gurbetyatağı and Yukarıalıçtı MSS are nearly similar. The highest average SiO2 content with 57.67 % belong to samples from the Bağlarbaşı MSS, the lowest average SiO2 content with 52.67 % at Akçakale. Based on their chemical composition, most of the samples of the Akçakale, Bağlarbaşı, Gurbetyatağı MSSs are classified as wacke, some of samples of Yukarıalıçtı MSS are wacke, others are shale-Fe shale. The trace and rare earth element (REE) contents and their distributions in the sedimentary rocks from all the sections are nearly similar. Basic/felsic–intermediate/felsic provenance for the investigated sedimentary rocks deduced from their major, trace and rare earth element geochemistry. These rocks are probably derived from Carboniferous Gümüşhane pluton (granite and granodiorite) and early Jurassic Gokcedere pluton (gabbro) according to mixed source composition model. Chemical Index of Alteration (CIA) values vary between 35-74, 39-84 and 38-89 for Akçakale, Bağlarbaşı and Gurbetyatağı MSS, respectively. These CIA values indicate a low-an intensive chemical alteration, in the source areas of the investigated rocks. The CIA values for Yukarıalıçtı MSS range from 30 to 51, and suggest a low chemical alteration in the source areas of the Yukarıalıçtı MSS sandstones and marl. In addition, geochemical data suggest a relatively simple cycling history for the studied rocks. Akçakale, Bağlarbaşı and Gurbetyatağı rocks are similar to those deposited in passive margin setting, whereas Yukarıalıçtı MSS are typical for arc setting and they were likely deposited in a back-arc setting.
Benzer Tezler
- Gümüşhane yöresi erken-orta Jura yaşlı Şenköy formasyonu'nda gelişen K-bentonitlerin mineralojisi, jeokimyası ve jenezi
Mineralogy, geochemistry and genesis of K-bentonites in Şenköy formation from the Gümüşhane area
İREM BAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Jeoloji MühendisliğiKaradeniz Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMEL ABDİOĞLU YAZAR
- Kurtoğlu meta-graniti'nin (Gümüşhane) jeokimyasal ve izotopik özellikleri
Geochemical and isotopic signatures of the KurtogluMeta-Granite (Gümüshane)
CENGİZ UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Jeoloji MühendisliğiGümüşhane ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN DOKUZ
- Canca-Aktutan ve Leriköy (Yitirmez)–Dölek (Gümüşhane, KD Türkiye) yöresi eosen yaşlı volkanitlerin hidrotermal alterasyonu ve altın potansiyelinin belirlenmesi
Hydrothermal alteration and gold potential assessment of eocene-age volcanites in Canca-Aktutan and Lerikoy (Yitirmez)-Dolek Regions (Gumushane-NE Turkey)
FURKAN KEMAL AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Jeoloji MühendisliğiGümüşhane ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENVER AKARYALI
- Gümüşhane-Bayburt yörelerinde kretase-tersiyer geçişinin foraminifer ve sedimantoloji kayıtları (KD Türkiye)
Foraminifers and sedimantology records cretaceous-tertiary boundary in the Gümüşhane-Bayburt area (NE Turkey)
NEŞE KILIÇ
Doktora
Türkçe
2009
Jeoloji MühendisliğiSüleyman Demirel ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMİL YILMAZ
PROF. DR. MUHİTTİN GÖRMÜŞ
- Gümüşhane ve yöresi ağızları (İnceleme-metinler-sözlük)
The dialects of Gümüşhane and its region (Analysis-texts-lexicon)
SAMET CANTÜRK
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıGiresun ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERİDUN TEKİN