Neolitik dönemde Çukurova ve Orta Toroslar: Yeni araştırmalar ve çevre bölgelerle ilişkiler
Neolithic period in the Çukurova plain and Middle Taurus region: New research and relationship wi̇th the surrounding regions
- Tez No: 571087
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ERHAN BIÇAKÇI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Orta Toroslar, Çukurova, Neolitik Dönem, obsidiyen, çanak - çömlek, Çukurova, Middle Taurus, Neolithic, Obsidian, Pottery
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Öncesi Arkeolojisi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 493
Özet
Yakındoğu genelinde Neolitik Dönem ile ilgili yapılan son araştırmalar, Neolitik Dönemin ilk ortaya çıktığı bölge olarak, Güneydoğu Anadolu'dan ve Orta Fırat Vadisi'ne kadar uzanmış bir çekirdek bölgeyi gösterir. Söz konusu bölgede bitki ve hayvan evcilleştirilmesinden önce, uzman ustaların bilgi birikimi ile yapılmış, önemli sosyal organizasyon öğelerini gösteren mimari, ölü gömme, yontmataş, heykeltıraşlık vb gibi birçok öge ortaya çıkar. Bu oluşum sürecinden sonra aynı bölgede bitki ve hayvan evcilleştirmenin gerçekleştirildiği PPNB'den Halaf Dönemi'nin sonuna kadar, Neolitik Dönem'in tüm aşamaları eksiksiz olarak izlenir. Bununla beraber, Orta Anadolu'da da, Epi – Paleolitik'ten Neolitik Dönem'in sonuna kadar kültürel bir sürekliliğin varlığı bilinir. Neolitik oluşumun öncesinde ve özellikle oluşum başladığında oldukça yoğunlaşan ve bölgeler arası iletişimi ve bilgi aktarımını işaret eden obsidiyenin varlığı oldukça önemlidir. Toros Dağ sırasının kuzeyinde yer alan Kapadokya ve Doğu Anadolu obsidiyenden yapılmış yontmataş ürünleri, tüm Yakındoğu genelinde Toros Dağ eşiğinden başlayarak, ilerleyen zaman içerisinde güneye doğru ilerlemiş ve 6000 yıl boyunca, tüm Yakındoğu genelinde varlığını devam ettirmiştir. Özellikle Orta Toroslar'ın kuzeyinde yer alan Orta Anadolu obsidiyenin, günümüzden 15.000 yıl öncesinde Epi – Paleolitik Dönem'de Levant Bölgesi'nde ve batıda Batı Toroslardaki mağaralarda görülmesi, söz konusu iletişimin Doğu Akdeniz boyunca var olduğuna işaret eder. İletişimin tek yönlü olmadığını, Orta Anadolu'da Epi – Paleolitik Dönem'de süs eşyası olarak kullanılan, Doğu Akdeniz kökenli deniz kabukçalarının varlığı ile bilinir. Bununla birlikte, MÖ 10. bin yıldan sonra, iletişimin Kıbrıs Adası gibi deniz aşırı bölgelere ulaştığı, Kıbrıs'ın Neolitik Dönem merkezlerinden elde edilen obsidiyen başta olmak üzere yerleşim düzeni, mimari ve evcilleştirilmiş fauna ve floradan anlaşılmaktadır. v Yukarıda bahsedilen coğrafyanın, merkezinde kalan Orta Toroslar ve Çukurova Bölgesi'nde ise Neolitik Dönem ile ilgili bugüne kadar bildiğimiz veri sadece, Çukurova'nın batısında konumlanmış Yumuktepe ve Tarsus – Gözlükule kazılarından takip edilebilir. Yumuktepe verileri Çanak Çömlekli Neolitik Dönemi yani MÖ 7000 – 5800 zaman aralığını kesintisiz olarak gösterir. Yapılan çalışmalar, Amuk ile benzer yapıda bir topluluğu işaret eder. Orta Toroslar'da ise Neolitik Dönem ile ilgili herhangi bir veri bulunmamaktadır. Tüm bu genel çerçevede, Çukurova ve Orta Toroslar'a komşu olan bölgelerde Neolitik Dönem'in oluşum süreci ve birbirleriyle olan kesintisiz iletişimin varlığı kanıtlanmasına karşılık; komşu bölgelerin ortasında kalan bu coğrafi bölgede, Neolitik Dönem'in oluşumu ve komşu bölgelerin iletişim sürecinde nasıl bir rol üstlendiği aydınlatılması gereken ana sorulardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ele alınan bölgenin bu bilinmezliği, tarihöncesi araştırmaların eksikliği ve bölgenin oldukça hareketli jeomorfolojik yapısından kaynaklanır. Yukarıda vurgulandığı gibi bu güne kadar yapılan çalışmaların bu bilgi eksiğini kapatabilecek veriyi üretmemesi“Neolitik Dönem'de Çukurova ve Orta Toroslar: Yeni Araştırmalar ve Çevre Bölgelerle İlişkiler”başlıklı bu tez çalışmasının yapılmasını zorunlu kılmıştır. Bu nedenle tez şu temel konuları ele almayı hedefler; a) bölgenin doğal çevre koşulları ile yerleşim ilişkisini daha iyi anlayabilmek b) araştırma eksikliğinden kaynaklanan kronolojik boşlukları açığa çıkarmak. Bunlar yapılırken kullanılan metodolojik çerçevede ele alınan sorunsalı daha iyi çözümleyebilmek için, öncelikle bölgede beş yıl boyunca arazi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Buradan elde edilen verilere ek olarak, bölgede daha önceki yıllarda yapılan kazılardan ve yüzey araştırmalarından elde edilmiş arkeolojik malzeme genel bir bütün halinde yeniden incelenmiş ve her iki veri kaynağı karşılaştırılmıştır. Ayrıca daha sonraki yıllarda bölgenin tarihöncesi sorunsalına yönelik yapılacak olan araştırmalar için, bu tezin bir altlık oluşturması amaçlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Recent archaeological researches regarding Neolithic Age in the Near East, indicate that Neolithic Age was emerged mainly in the area starting from South Eastern Anatolia to Middle Euphrates Valley. Many important social organisation components were emerged, such as architecture, burial practice, paleo-lithic sculpture made by specialists, who had accumulation of knowledge handled down, right before the domestication of plant and animals in the region. After this formation process, all stages of Neolithic Age from PPNB, in which plant and animal domestication were carried out, to the end of Half Period can well be tracked. Therefore, it is clearly understood the presence of a cultural continuity from Epi-Palaeolithic to the end of Neolithic in Central Anatolia. One of the components of the Neolithic Age was obsidian. Its existence in various places demonstrate that there were an information transfer and interregional connection through networks. In fact, obsidian was an important raw material of strategical tools and developing its production technology, before the Neolithic Age and its formation process. The existence of Palaeolithic products made in Cappadocia in North of Taurus Ranges and Eastern Anatolia continued nearly all Near East over the 6000 years, beginning with Taurus mountain edge and gradually proceeded to the south. The fact that Central Anatolian obsidian has been discovered in Levant region in caves at West Taurus during the Epi-Palaeolithic period, 15000 BP, points out the connection through the East Mediterranean. Mediterranean originated sea shellfishes that were using for ornaments, proves that the contacts were dual. In addition, the connection was reached to overseas destination such as Cypriot Island after the 10th millennium BC. thanks to evidence of obsidian, settlement system, architecture, domesticated fauna and flora in the Neolithic sites of Cypriot. The only data about the Neolithic Age of Middle Taurus and Çukurova region, located centre of the above-mentioned geography, come from Yumuktepe, located to the west of Çukurova, Tarsus- Gözlükule excavations. Yumuktepe data shows Neolithic with pottery without interruption which can be dated to 7000 - 5800 BC. The researches shows that it has a similar structural assemblage with Amuq. In the Middle Taurus, however, there is no data about Neolithic Age. In this general framework, although formation process and presence of uninterrupted connection in the Neolithic Age at neighbouring areas of Çukurova and Middle Taurus has been proven, it should be lightened that how this region played a role during the connection process and the formation of the Neolithic Age. The unidentified status of the region originates from the lack of prehistoric studies and movable geomorphological nature of the region. As stated above, the absence of information on Neolitization of the region necessitate to initiate of this dissertation entitled“Neolithic Age in the Çukurova and Middle Taurus: Recent Researches and relationship with the Surrounding Regions”. Thus, the dissertation aims to examine the following subjects: a) to be able to relationship between natural geographical settings and settlement system b) to fill the chronological gap resulted from paucity of research. With these targets surface surveys were carried out in the region in order to better understand and analyze the current problems to be solved. In addition to the data derived from surveys, materials obtained from former and ongoing excavations as well as surveys were examined and two sets of data were compared. Furthermore, this study designated to be basement for further studies to be realized regarding prehistory in the region.
Benzer Tezler
- Tarsus Berdan Ovasında paleocoğrafya ve jeoarkeoloji araştırmaları
Paleogeographical and geoarchaeological research in the Tarsus Berdan Plain
SABAH KIRALLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
CoğrafyaEge ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERTUĞ ÖNER
PROF. DR. BERND ZOLITSCHKA
- Tatarlı Höyük black on red grubu seramikleri ve mikromorfolojik özellikleri
Tatarli Höyuk black on red pottery and red group pottery and micromorphological features
MEHMET FURKAN TUFAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiÇukurova ÜniversitesiArkeometri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KAZIM SERDAR GİRGİNER
- Anadolu'da Erken Neolitik Dönem çanak çömlek kültürleri ve Çatalhöyük örneği
The Early Neolithic Pottery cultures in Anatolia and the example of Çatalhöyük
SERAP ÖZDÖL
- Tarsus Arkeoloji Müzesi'nden bir grup pişmiş toprak kandil
A group of terracotta lamps from the tarsus Archaeological Museum
İSMAİL ÖZCİHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ArkeolojiAtatürk ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN ÖZTÜRK
- Adana Arkeoloji Müzesi'ndeki Helenistik ve Roma dönemleri, Terrecotta figürlerinin yapım tekniklerinin araştırılması ve uygulanması
A research on the construction technique of the Hellenistic and Roman terracottas in the Adana Museum and the application of the technique
SELMA TAHBERER