Molla Salih Efendi'nin Kâmûs El-Ervâm Fî Nizâmü'l-Kelâm (1-116a): (İnceleme, metin, dizin, terim sözlüğü, tıpkıbasım)
Molla Salih Efendi'nin Kâmûs El-Ervâm Fî Nizâmü'l-Kelâm (1-116a): (Review-text-index-dictionary term-facsimile)
- Tez No: 592191
- Danışmanlar: PROF. DR. TANJU SEYHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1052
Özet
Türk dili ile ilgili bugüne kadar tarih boyunca muhtelif coğrafi sahalarda tek dilli, çok dilli; manzum mensur sözlükler yazılmış, bir sözlük bilim (lexikoloji) geleneği tesis etmiştir. Bunlar arasında Arapça-Türkçe, Türkçe-Arapça iki dilli sözlükler önemli bir yer tutar, önemli bir kısmı tespit edilip değerlendirilmiştir; ancak daha çalışılmayı bekleyenler de bulunmaktadır. Türkçe-Arapça iki dilli sözlükler arasında tespit ettiğimiz yüksek lisans tezimize konu olan yazma, 17. yüzyılın başlarında Memluk-Kıpçak sözlükçülük geleneğinin tesis ettiği ve pek çok Türkçe-Arapça telif eser ortaya konmuş çevrede yetişmiş Molla Salih Efendi tarafından Osmanlı Türkçesini öğretme ve öğrenme ihtiyacının kaçınılmaz bir gerçek halini alması sonucu yazılan Osmanlı Dönemi Türkçesi'nin söz varlığını tespit etmiş olan“Kâmûs El-ervâm fi Nizâmü'l-Kelâm”dır.“Kâmûs El-ervâm fi Nizâmü'l-Kelâm”116 varaktır; yaklaşık 5 sayfalık bir giriş kısmından sonra, (A2a/17- A115b/17)'ye kadar tutan Arapça-Türkçe sözlük ve Türkçe dilbilgisinden oluşmaktadır. Sözlükte 4549 madde başı olup 38 bâb ve 502 fasıl esasına göre üstün, kesre ve ötre sıralamasını esas alarak düzenlenmiştir. Madde başlarında ilgili kelimenin kökenine ve yer yer çok kullanılan kelime ailesine yer verilmiş, örnek cümlelerle pekiştirilmiştir. Arapça ve Türkçe kelimeler düzenli olmamakla birlikte harekelenmiştir. Eserde eksik kelimeler yokmuş gibi gözükse de Arapçadaki açıklamaya göre bağlantısızlık neticesi birkaç yerde eksik kelime bulunduğunu tespit ettik. Ayrıca bazı kısımlarda sehven yanlışlıklar olduğu şekilde yazılan fakat farklı anlamlara sahip kelimeler bulunmaktadır. Eserdeki bazı hatalı hususlarla birlikte bu eksiklere binaen müstensihin Arapçaya tam vakıf olmadığını düşünmekteyiz. Anlam kargaşasının önüne geçmek için metin kurarken diğer nüshaları da göz önünde bulundurduk ve karşılaştırdık. Molla Salih Efendi'nin“Kâmûs el-Ervâm fi Nizâmü'l-Kelâm”adlı eserini anlaşılır ve eserin yapısını tam olarak ortaya koyma düşüncesi ile ana metni tablo yaparak vermeyi tercih ettik. Tabloda bâb, fasıl, madde başları hem Latin harfli çeviri yazıyla hem de Osmanlı elifbası ile yazıldı; madde başlarının Arapça karşılıkları Türkiye Türkçesine çevrildi. Çalışmamızda ana metin bölümünden sonra eserin alfabe sıralama sistemi bugün Türkiye'de kullanılan sistemden farklı olduğu için madde başlarının Latin harfli ve hem okumaya katkıda bulunmak hem de dönemin imlasını göstermek amacıyla Arap harfli alfabetik dizini yapılarak eklendi. Araştırmanın hedefi ve araştırmanın ehemmiyetini içeren“Giriş”bölümünde kaynak metinde geçen bilgi ışığında hakkında bir makaledeki kısa bir bilgi dışında malumat bulunmayan, eserin müellifi Molla Salih'in hayatı, eserleri, kişi adları, eser adları, bulunduğu yerler değerlendirilerek, yazarın biyografisi literatüre kazandırılmıştır. Girişte yazarın biyografisi dışında“Kâmûs El-Ervâm fi Nizâmü'l-Kelâm”ın çalıştığımız nüshası ve tespit edilebilen nüshaları tanıtılmış; sözlükte kullanılan metod, eserdeki kişi adları ile ilgili dipnotlarda kısa bilgiler verilmiştir; ancak tezde daha ziyade eseri Türkçeye çevirmek esaslı hareket edilmiş sözlükçülük bilimi ışığında değerlendirilmemiştir. Türk dili ve leksikografisi açısından önem taşıyan bu sözlük üzerindeki bu çalışmayla her iki dil (Türkçe, Arapça) arasındaki dinî, coğrafî, tarihî, kültürel ve lisanî münasebet üzerinde yapılacak çalışmalara zemin hazırlanması hedeflenmiştir.
Özet (Çeviri)
Throughout history and until recently, in different geographical locations, many Turkish language dictionaries have been written. Some of these were monolingual, while others were multilingual. Among these, the bilingual Turkish-Arabic and Arabic-Turkish dictionaries hold an outstanding position. Some of these have been thoroughly studied, while others still need to be examined and researched. In my thesis I am going to focus on one of these dictionaries. The Turkish-Arabic dictionary entitled“Kâmûs El-ervâm fi Nizâmü'l-Kelâm”was written in the early 17th century B.C. by Molla Salih Efendi, who grew up among lexicographers who worked on the Memluki-Kabjakian language, an Ottoman Turkish dialect, at a time when teaching and learning that dialect was badly needed. The“Kâmûs El-ervâmfi Nizâmü'l-Kelâm”dictionary is a manuscript consisting of 116 pages. The introduction comprises of 5 pages, followed by a section of Turkish-Arabic grammar, (A2a/17- A115b/17). It includes 4549 headwords arranged in 38 babs (parts) and has 502 chapters. The writer observes the Arabic spelling rules of accented characters. He lists the roots and derivatives of words with sentence examples to illustrate the meaning and help the learner. However, the inflection of words is sometimes irregular. Although the manuscript seems to be complete with no parts missing, the meaning of words in Arabic and the incompleteness of meaning in some places shows that some words are missing, other words were misspelled (probably owing to oversight), still others were given the wrong meaning. Based on the presence of these misspellings, errors and missing words, we may conclude that the copyist was not sufficiently proficient in Arabic. In order to avoid confusion of meaning, I looked at several copies of the manuscript and compared them with the basic manuscript. In order to fully understand and elaborate Molla Salih Efendi's“Kâmûs El-ervâm fi Nizâmü'l-Kelâm”manuscript, I have opted for presenting the work in form of tables.
Benzer Tezler
- XVII. yüzyıl divan şairi Mantıki Ahmet Efendi ve Divançesi
Başlık çevirisi yok
BİLGE KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
1991
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. F. TULGA OCAK
- Rahmi Efendi ve el-'İkdu'n-Nâmî 'ale'l- Câmî adlı eseri
Rahmî Efendi and his work al-'İkdu'n-Nâmi 'ale'l-Câmî
YAŞAR ACAT
Doktora
Türkçe
2013
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M.REŞİT ÖZBALIKÇI
- Hatibzâde Muhyiddin Efendi'nin Hâşiyeʿalâ Ḥâşiyeti'l-Keşşâf adlı eserinin tahkiki (Fatiha Sûresi)
Başlık çevirisi yok
EBUBEKİR ARGUM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİnönü ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN ATEŞ
- Keçecizade İzzet Molla'nın Gülşen-i Aşk adlı mesnevîsindeki tasavvufî temalar
The sufi themes in Keçecizâde Izzet Molla's Work Called Gülşen-i Aşk
HATİCE İBİŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinPamukkale ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA SALİM GÜVEN
- Son dönem alimlerinden Molla Sadrettin Yüksel ve fetvâları
One of scholars of the last period Mullah Sadrettin Yüksel his fatwas
MEHMET SADIK ELÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
DinDicle ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PROF. DR. ABDÜLKERİM ÜNALAN