Geri Dön

Molla Muhammed Zaferbek Muhammed oğlı 'nur-name' (İnceleme-metin- dizin)

Нур-намa чыгармасы (Анализ-Текст-Сөздүк көрсөткүч)

  1. Tez No: 614643
  2. Yazar: ABİDİN ÖZER
  3. Danışmanlar: ÖĞR. GÖR. MİRZAT RAKIMBEK UULU
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Nur-name, Risale, Dua, Metin, İnceleme, Dizin. vi
  7. Yıl: 2014
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 214

Özet

Yüksek Lisans tezi olarak aldığımız bu çalışmamızda hicri 1324(1902) yılında yazılan ve Orta Asya'da bulunan Çağatay Türkçesi ile Molla Muhammed Zafer Bek Muhammed Oğlu'nun yazdığı Nur-name isimli eserin dil özelliklerini çıkardık, eseri Latin harfleriyle transkribe ettik ve eserde geçen kelimelerin dizinini yaptık. Bu eser dini bir kitap olmakla beraber çiftçilik, hayvancılık, tarım gibi işlerle alakalı bilgiler vermektedir. Sadece çiftçilik, hayvancılık, tarım hakkında bilgi vermekle kalmayıp eserde alemin yaratılışı, alemdeki mahlukların yaratılması gibi bir çok konu hakkında bilgiler mevcuttur. Eser fihrist bölümüyle başlamaktadır. Fihrist bölümünde eserdeki dualar ve risaleler sırasıyla sayfa numaraları verilerek gösterilmiştir. Fihrist bölümünde on yedi adet risale ve duanın isimleri zikredilmiştir. Bu risaleler sırasıyla: 1. ''Nur-name''; 2. ''Kadeh-name''; 3. ''Mahlukat-name''; 4. ''Vefḳ-ı Besmele-yi Şerif''; 5. ''Cin, Peri ve Def'-i Belā''; 3 6. ''Nazar,Nefs ve Halāṣ-ı Düşmen''; 7. ''Du'a-yı Farsi''; 8. ''Du'a-yı Türki''; 9. ''Risale-yi Çarvadar''; 10. ''Risale-yi Dehkāni''; 11. ''Tefesat-ı Bed-nazar'' ; 12. ''Du'a-yı İsmi A'ẓam''; 13. ''Ṣalāten Tuncinā''; 14. ''Du'a-yı Ḳarınca''; 15. ''Du'a-yı Baz u Bend''; 16. ''Risale-yi Dürūdgerlik''; 17. ''Bibi Seşenbe Anani Risaleleri'dir. Bu risaleler ve duaların büyük çoğunluğu besmeleyle başlamaktadır. Besmeleden sonra ise bu duaların ve risalelerin faziletleri, faydaları ve mükafatları anlatılarak bu risalelerin önemi vurgulanmış ve bu eseri okumaya teşvik edilmiştir. Özellikle çiftçilerin, hayvancılıkla uğraşanların, tüccarların bu risaleleri ve duaları okumalarının kendilerine bir çok faydası dokunacağı dile getirilmiştir. Örneğin çifçilerin bu duaları ve risaleleri okuyup bu dualara ehemmiyet verdikleri takdirde mahsullerinin berketleneceği, tüccarların bu duaları okumasıyla işlerinin rast gidip çok karlar elde edecekleri anlatılmıştır. Tüccar, çiftçi hayvancılıkla uğraşanların dışında; belalardan, düşmanlardan, kötü sözlerden, kötü nazarlardan kurtulmak isteyen herkesin bu duaları okuduklarında düşmanların şerrinden, cinlerin musallat olmasından, her türlü kaza ve belalardan emin olacakları çok güzel bir şekilde belirtilmiştir. Ayrıca bu risaleleri ve duaları okuyanların sadece bu dünyada değil, hem bu dünyada hem öbür dünyada bir çok kazanç ve mükafat elde edebilecekleri anlatılmış, bu dualara önem verenlerin diğer alemde mertebelerinin çok yüksek olacağından bahsedilmiştir. Bu eserde bir çok peyğamberin, bir çok Allah dostunun ve çiftçilik yapmış bazı zatların isimleri de verilmiştir. v 4 Bu çalışmamızda uyguladığımız yöntemler Türkiye'de Türk Dili ve Edebiyatı alanında eski metinlerin metin-inceleme-dizin incelemelerinde kullanılan yöntemlerdir. Bu yöntemler ise hazır bir metini okuyup transkribe etmek, dilbilgisi özelliklerini (ses ve şekil bilgisi) tespit etmek, metindeki kelimelerin dizinini yapmak, bu alanda yapılmış çalışmaları taramak, çeşitli sözlüklerden faydanmaktır. Bu çalışmamızın amacı ise Nur-name isimli eser üzerinde daha önceden herhangi bir çalışma yapılmadığından bu eseri inceleyip tanıtımını yapmak, ileride bu tarzda çalışma yapmak isteyenlere katkıda bulunmaktır.

Özet (Çeviri)

Магистрлик ишибиздин темасы катары изилдөөгө алынган бул эмгегибизде 1324(1902)- хижра жылында жазылган жана Орто Азиядагы Чагатай тили менен Молдо Мухаммед Зафер Бек Мухаммед уулу тарабынан жазылган“Нур-нама”деген аталыштагы чыгармасынын тилдик өзгөчөлүктөрүн карап чыгып, чыгарманы латын тамгалары менен транскрипциясын жасадык жана чыгармада орун алган сөздөрдүн сөздүк-көрсөткүчүн түздүк. Бул эмгек диний китеп болгону менен катар дыйкандарга, малчыларга, талаа иштери менен алектенгендерге тиешелүү көптөгөн маалыматтарды берет. Жалгыз гана дыйкандарга, малчыларга, талаа иштери менен алектенгендерге тиешелүү маалыматтарды берүү менен чектелбестен, эмгекте ааламдын жаратылышы, ааламдагы макулуктардын жаратылуусу сыяктуу бир нече темалар тууралуу маалыматтар бар. Эмгек мазмун бөлүгүнөн башталат. Мазмунунда чыгармадагы дубалар жана трактаттар тартиби жана беттеринин номери менен көрсөтүлгөн. Мазмунунда он жети трактат жана дубалардын аттары аталган. Ал трактаттар төмөнкүлөр: 6 1.“Нур-нама”(Nurname); 2.“Кадех-нама”(Kadeh-name); 3.“Махлукат-нама”(Mahlukat-name); 4.“Веф-и биссмилла-йи шериф”(Vefḳ-ı Besmele-yi Şerif); 5.“Жин, пери жана деф-и балаа”(Cin, Peri ve Def'-i Belā); 6.“Назар, нафс жана халасы душман”(Nazar, Nefs ve Halāṣ-ı Düşman); 7.“Фарсча дубалар”(Du'a-yı Farsi); 8.“Түркчө дубалар”(Dua-yı Türki); 9.“Рисале-йи чарвадар”(Risale-yi Çarvadar); 10.“Рисале-йи дехкани”(Risale-yi Dehkāni); 11.“Тефесат-ы бед-назар”(Tefesat-ı Bed-nazar) ; 12.“Дуа-и исми азам”(Du'a-yı İsmi A'ẓam); 13. ''Салатен тунжина'' 14. ''Дуа-йы карынжа;'' 15.“Дуа-йы баз у бенд”(Du'a-yı Bāz u Bend); 16.“Рисале-йи дүрүдгерлик”(Risale-yi Dürūdgerlik); 17.“Биби Cешенбе Анани pисалелери”(Bibi SeşenbeAnani Risaleleri). Аталган трактаттар жана дубалардын басымдуу көпчүлүгү биссмилла менен башталат. Биссмилладан кийин бул дуба жана трактаттардын пазилеттери (жакшылыгы), пайдасы жана сыйлыктары баяндалган, ошондой эле автор аталган трактаттардын маанисине басым жасоо менен бул чыгарманы окууга үндөгөн. Өзгөчө дыйкандар, малчылар жана соодагерлер бул чыгарманы окуса, өздөрүнө көптөгөн пайда таба ала тургандыгы айтылган. Мисалы, дыйкандар бул дуба жана трактаттарды окуп, бул дубаларга маани берсе, түшүмү берекеттүү боло тургандыгы, соодаргерлер бул дубаларды окугандан кийин иштери шыдыр жүрүп, көптөгөн киреше таба тургандыгы баяндалган. Соодагерлерден, дыйкандардан, мал менен алектенгендерден башка, балаа-балакеттерден, душмандардан, жаман көздөрдөн кутулууну каалаган ар бир адам бул дубаларды окуса, душмандардын кара санатайлыгынан, жиндердин асылуусунан, ар кандай viii 7 жамандык, кырсыктардан коопсуз боло тургандыгын эң мыкты түшүндүрүлүп берилген. Айрыкча бул трактаттарды жана дубаларды окугандар жалгыз гана бул дүйнөдө эмес, бул дүйнөдө дагы, тигил дүйнөдө дагы көптөгөн пайда жана сыйлыктарга ээ боло тургандыгы айтылган, бул дубаларга маани бергендердин тигил дүйнөдө мартабалары көтөрүлө тургандыгы тууралуу баяндалган. Бул чыгармада бир нече пайгамбардын, бир канча Алланын досторунун жана дыйканчылык менен алектенген улуу адамдардын аттары аталган. Эмгегибизде колдонулган методдор Түркияда Түрк тили жана адабияты багытында эски тексттердин текст, изилдөө, сөздүк-көрсөткүч иштеринде колдонулган методдор болуп эсептелет. Бул методдорго даяр текстти окуп, анын транскрипциясын жазуу, тилдик өзгөчөлүктөрүн (фонетика жана морфология) аныктоо, тексттеги сөздөрдүн сөздүк-көрсөткүчүн түзүү, бул багытта аткарылган эмгектерди карап чыгуу, ар кандай сөздүктөрдөн пайдалануу ж.б. кирет. Бул эмгегибиздин максаты –“Нур-нама”деп аталган чыгарма боюнча мындан мурда бул сияктуу кандайдыр бир эмгек жазылбагандыктан, аталган чыгарманы изилден чыгып, таанытуу, мындан кийин бул багытта эмгектенүүнү каалагандарга чыйыр салуу жана аз болсо да салым кошуу болуп эсептелет. Ачкыч Сөздөр: Нур-нама, Трактат, Дуба, Текст, Изилдөө, Сөздүк-көрсөткүч. ix

Benzer Tezler

  1. Tez No

    469534

    Molla Muhammed Kavarî Dîvânı'nda din ve tasavvuf

    The religion and islamic mysticism in Mollah Muhammed Kavarî's Dîvân

    AHMET GİDER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimBingöl Üniversitesi

    Zaza Dili Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. MUHAMMED ÇETKİN

  2. Tez No

    347918

    Molla Muhammed Şirin ve Tefsîrâ Şirîn'in tahlili

    Mulla Muhammad Şirin and analysis of the Tefsîrâ Şirîn

    MEHMET SAİT ÖZERVARLI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    DinŞırnak Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. MEHMET NURULLAH AKTAŞ

  3. Tez No

    608172

    Molla Muhammed Emin Efendizâde'nin Lâhika li'ş-Şârihi'l-Bâisi'l-Fakir fi İzahi Bâbi'l-İdğâmi'l-Kebir adlı eserinin tahkiki

    Tahqiq of Mullah Muhammed Emin Efendizâde's book named Lâhika li'ş-Şârihi'l-Bâisi'l-Fakir fi İzahi Bâbi'l-İdğâmi'l-Kebir

    ORHAN JASIME

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    DinSakarya Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ KARATAŞ

  4. Tez No

    681358

    Molla Muhammed Said Tahıkî ve Şiîlik ile Vehhâbîliğe yönelttiği eleştiriler

    Molla Muhammed Said Tahıki and his criticism on Shi'is and Wahhâbism

    İSA AKYÜZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinDicle Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. METİN BOZAN

  5. Tez No

    670055

    Molla Muhammed el-Geredî'nin Yusuf b. İbrahim el-Erdebîlî'nin Envar kitabına yazdığı haşiyenin tahkiki (Taharet ve cenazeler bölümü)

    Entourage of Mulla Muhammad al-Gerdi

    MOHSIN HASAN MAJEED

    Yüksek Lisans

    Arapça

    Arapça

    2021

    DinBingöl Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN KORKUT

Geri Dön