Divan edebiyatında İstanbul: 15. yüzyıl
İstanbul in Ottoman Literature: 15th century
- Tez No: 619544
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN HORATA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Divan şiiri, 15. yüzyıl, tarihî metinler, İstanbul, 15th century, divan poetry, historical texts, Istanbul
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 146
Özet
İstanbul, 1400 ile 1500 yılları arasında hem fetih amacıyla hem de fetihten sonraki elde edilen büyük başarı sonucuyla edebî ve tarihî eserlere konu edilmiştir. Bu tarih aralığında dikkatlerin bu şehre çevrilmesinin en önemli nedeni iki büyük imparatorluğa ev sahipliği yapmış olmasıdır. 324 ile 1453 arasında, 2000 yıllık miladi tarih sürecinde toplamda şehri 1123 yıl elinde tutan Bizans ile yeni bir çağı açan Osmanlı arasında el değiştiren şehir, doğal olarak edebî alanda da bu süreçte en önemli gündem olmuştur. Çalışmada, bu süreç içindeki İstanbul'un divan şiirine ve tarihî metinlere yansımaları, şair ve yazarların şehre bakışları, onunla ilgili duygu ve görüşleri çok yönlü olarak ele alınmış, değerlendirilmiş; İstanbul sanatsal, sosyolojik, mitolojik, coğrafi, mimari ve kültürel yönleriyle tahlil edilerek yorumlanmıştır. Çalışmanın 1. Bölümünde on dört eser taranmış, bu eserlerden İstanbul ile ilgili metinler ele alınarak incelenmiştir. Çalışmada esas alınan şiirler kaside, gazel, mesnevi, murabba nazım biçimlerinden oluşmaktadır. Kasidelerde daha öncede fetih girişiminde bulunulan ancak alınamayan İstanbul'un Fatih Sultan Mehmed tarafından alınması ve bu nedenle de fetih sultanının övgüsü, şehrin eşsiz güzelliği yer almaktadır. Bilhassa Cemâlî'nin ''feth ü zafer'' redifli kasidesi padişah övgüsünü anlatması yönünden önemlidir. Gazellerde İstanbul'un güzelleri, semtleri, doğal güzellikleri edebî bir zevkle anlatılmıştır. Mesnevi ve murabbalarda da daha çok İstanbul'un doğal güzellikleri, kültürel ve sosyal yapısı ele alınmıştır. Çalışmanın 2. Bölümünde on sekizeser taranmış, İstanbul'un anlatıldığı bölümler esas alınarak metinler incelenmiştir. Bu eserlerde bilhassa şehrin tarihsel değişimi, fetih öncesi ve sonrası, padişah övgüleri yer almaktadır. Batı seyahatnamelerinde seyyahların İstanbul'un tarihî yapıları, sosyal yaşantısı, doğal güzellikleri ile ilgili izlenimleri anlatılmaktadır. Batı seyahatnamelerinin sayıca çokluğu da Batılı seyyahların İstanbul'a yönelik ilgi ve hayranlığını göstermesi yönünden önemli bir husustur. Elde edilen veriler doğrultusunda, İstanbul'un inanç hayatı, sosyal ve siyasi yapı, coğrafi ve doğal yapı, sanat hayatı ile şiirde ve tarihî metinlerde anlatıldığı görülmüştür. Divan şairleri fetiften duydukları sevinçle İstanbul'u tarihî ve doğal güzellikleri ile överken Batılı seyyahlar Müslümanların eline geçen şehri üzüntülü bir hisle ve tarihî Ayasofya'sıyla anmışlardır.
Özet (Çeviri)
Between 1400 and 1500, Istanbul was subject to literary and historical literary works both for conquest and with the great success achieved after the conquest.The most important reason why Istanbul drew attention in those period of years was that it had hosted two big empires.The city which hosted Byzantium Empire, for 1123 years between 324 and 1453 and Ottoman Empire which opened a new era, became the spotlight in the literary field. In this study the reflection of Istanbul in poems and proses within this historical era as well as the perspectives and feelings of poets and writers regarding the city were discussed in detail. And the analysis was done taking into consideration the city's aesthetic, sociological, psychological, mythological, geographical, architectural and cultural aspects. In the first part of the study, fourteen works were scanned and texts related to Istanbul were examined. The poems, based on the study consist of poetry, gazel, mesnevi and verse forms. There is the acceptance of Istanbul, which others attempted conquering in the past but were unsuccessful until the coming of Fatih Sultan Mehmed.His victory earned him the accolude the sultan of conquest. Here, Cemâlî's“disqualified victory”is particularly important in terms of expressing the praise of the sultan.In the ghazels, the beauties and districts of Istanbul are described with a literary pleasure. The natural beauties and cultural structure of Istanbul were also addressed in mesnevi and murababa. In the second part of the study, eighteen works were scanned and the texts were examined based on the sections in which Istanbul was mentioned. In this study, the projection of Istanbul on poems and proses and its historical epoch; poets' and writers' perspectives and feelings on the city were discussed in utter detail and analysed from aesthetic, sociological, mythological, geographical, architectural and cultural aspects. The large number of western travel books is an important issue in terms of showing the Western travelers' interest and admiration for Istanbul. In line with the data obtained, it can be seen that the description of Istanbul in poetry and historical writings touches on its belief system, social and political structure as well as its natural and geographical form including its art life. Divan poets praised Istanbul with its historical and natural beauties with the joy they received from the master, mean while the Western travelers remembered the city which had fallen into the hands of Muslims, with sad feelings and with the historical Hagia Sophia.
Benzer Tezler
- Divan edebiyatında kalenderîlik ve kalenderîler (15.-16. yüzyıllar)
Kalenderism and kalenderis in divan literature (15.-16. centuries)
SİBEL ÜSTÜNYER
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜCAHİT KAÇAR
- 15. yüzyıl divan şairleri ile Hâfız-ı Şîrâzî'nin mukâyesesi
Comparison of 15th century divan poets and Hâfiz-i Şirâzî
ÖMER EFE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜNYAMİN AYÇİÇEĞİ
- 15. yüzyıl tekke şiirinde tasavvuf terimleri
The mysticism terms of 15th century Turkish tekke literature
BÜŞRA KARASU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH AZMİ BİLGİN
- Avnî ve Muhibbî divanlarında savaş ve savaş unsurlarının kullanım alanları
The area of usage of war and the elements of battle in divans of Avnî and Muhibbî
AYŞE YEŞİL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN BİLGİN
- Dünden bugüne rebab ve yeniden ele alınması
Başlık çevirisi yok
M. REFİK KAYA
Sanatta Yeterlik
Türkçe
1998
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Sanat Müziği Ana Sanat Dalı
DOÇ. M. CAHİT ATASOY