Haber okuryazarlığı programı: İçerik tasarımı ve etkililiğinin değerlendirilmesi
News literacy curriculum: Content design and evaluation of its effectiveness
- Tez No: 637029
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İREM SOYDAL ÖZTÜRK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 245
Özet
Teknolojik imkânlar sayesinde, sıradan insanlar bile içerik üreticisi haline gelmiş, böylece dolaşımda olan bilgi miktarı hızla artmıştır. Son derece kolay bir şekilde ulaşılan bilginin hızlı yayılımı, sahte haberlerin de hızla çoğalmasına elverişli bir zemin hazırlamıştır. Bu durumun, çoğu zaman bireyden topluma kadar yayılan bir etki alanı vardır. Sahte haberlerle mücadele etmek ve bu duruma ilişkin olarak bilgi kullanıcılarına farkındalık kazandırmak üzere son dönemlerde üzerinde durulan önemli kavramlardan biri haber okuryazarlığıdır. Bu okuryazarlık türü, bilgi kullanıcılarına haberlerin doğruluğunu ve güvenilirliğini değerlendirebilmeleri için eleştirel düşünme becerileri kazandırmayı hedefler. Bu çalışma kapsamında da var olan haber okuryazarlığı programlarına ve ilgili literatüre dayalı olarak Türkçe bir haber okuryazarlığı eğitim programı geliştirilmesi ve bunun bilgi kullanıcıları üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yedi farklı modül şeklinde geliştirilen içerik, yarı deneysel tasarım modeli çerçevesinde Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü birinci sınıf öğrencilerine iki farklı yılda uygulanmıştır. Eğitimin değerlendirilebilmesi için, eğitim öncesi ve sonrasında katılımcılar, birer ön ve son test ile sınanmıştır. Ardından, testlerin sonuçları değerlendirilerek eğitimin eksik kalan, geliştirilmesine ihtiyaç duyulan noktalarının neler olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, her iki yılda da öğrencilerin eğitimden en çok yararlandıkları modülün,“Haber Doğrulama I-II”başlıklı Modül 4-5 olduğunu göstermiştir. Ayrıca, ikinci yılda verilen eğitime katılan öğrencilerin“Haber Okuryazarlığı Nedir?”başlıklı Modül 1'den de yararlandıkları anlaşılmıştır. Bunun yanı sıra, eğitim içeriğinin bazı yönleriyle öğrencilere yeterince ulaşamadığı da görülmüştür. Uygulanan ön ve son test sonuçlarına göre, ilk yıl eğitim alan grupta bulunan öğrencilerin,“haber doğrulama açısından önem taşıyan bilgi kaynaklarını ayırt edebilme”,“iddia ve doğrulama, kanıt ile çıkarım arasındaki farkı ayırt edebilme”; ikinci yıl eğitim alan gruptakilerin ise“kitle iletişim araçlarının ifade özgürlüğünün gerçekleşmesindeki rolünü değerlendirebilme”konularına yönelik öğrenme çıktıları ile ilgili daha fazla hata yaptıkları belirlenmiştir. Ayrıca,“'misinformation' ve dezenformasyonu ayırt edebilme”konusunun ise her iki yılda da öğrenciler için yeterince yararlı olamadığı anlaşılmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucu, eğitimin geliştirilmesinde farklı disiplinlerin bir arada çalışmasının uygun olacağı ve eğitimin daha verimli hale getirilebilmesi için bilgi kullanıcılarının değişen ihtiyaçları ile değişen bilgi ortamlarına uygun olarak şekillendirilebilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
As a result of technological developments, even ordinary people have become content producers, which increased the amount of information that is in circulation. The fast spread of the information which is also easily accessible, leads to suitable grounds for the rapid proliferation of fake news. This phenomenon often has an impact that can start from an individual level and spread to the whole society. News literacy is one of the most important concepts that has been emphasized recently to combat fake news and to raise awareness of information users. This type of literacy aims to provide information users with critical thinking skills in evaluating the accuracy and the reliability of the news. This study aims to design a Turkish news literacy training program based on existing news literacy curriculums along with the related literature, and to evaluate its impact on information users. The designed content, which consists of seven different modules, was applied to first year students of Hacettepe University Department of Information Management in two consequent years by using quasi-experimental design model steps. In order to evaluate the effectiveness of the program, the participants were assessed before and after the training via pre- and post-tests. Subsequently, by evaluating the results, the missing parts of the training that needed improvements were determined. The results showed that Module 4-5 entitled“News verification I-II”became the module that students made the most of in both years. In addition, it was identified that the students who attended the second-year training also benefited from Module 1 entitled“What is news literacy”. However, it was also observed that the students could not fully benefit from the educational content in some aspects. According to the results of the pre- and post-tests, it was determined that the groups who received training in both years made more mistakes in the“distinguishing between misinformation and disinformation”learning outcome. Moreover, the most problematic issues for the students who received training in the first-year were“distinguishing information sources that are important for news verification”,“analyzing the difference between assertion and verification, as well as between evidence and inference”. As for the students in the second year, however, it was“being able to evaluate the role of mass media in realization of freedom of expression”learning outcome. As a result of these evaluations, it was concluded that it is important to collaborate with different disciplines to design a news literacy training program. In order to make the training more efficient, the content should be designed in accordance with the changing needs of the information users and the changing information environments.
Benzer Tezler
- Disinformation in the post-truth era: A comparative analysis of the European Union, Türkiye and Brazil's instruments and practices for combating online disinformation
Hakikat sonrası çağda dezenformasyon: Avrupa Birliği, Türkiye ve Brezilya'nın çevrim içi dezenformasyonla mücadeleye yönelik araç ve pratiklerinin karşılaştırmalı analizi
İREM ŞARDAŞLAR
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
HukukAnkara ÜniversitesiLatin Amerika Çalışmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BESİME PINAR ÖZDEMİR
- Sosyal medya kullanıcılarının yalan haberle ilgili eğilimlerinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması
Investigation of social media users' tendencies related to fake news: A mixed method research
AYTUNÇ ERÇİFCİ
Doktora
Türkçe
2025
Halkla İlişkilerEge ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİNE YENİÇERİ ALEMDAR
- Ortaokul sosyal bilgiler dersinde astronomi okuryazarlığı becerisinin geliştirilmesinin çok boyutlu değerlendirilmesi ve öğrencilerde astronomi okuryazarlık becerisinin geliştirilmesi: Karma yöntem araştırması
Multimensional evaluation of the development of astronomy literacy skills in secondary school social studies course and developing astronomy literacy skills in students: A mixed method research
MELTEM ELİF ÇELİK
Doktora
Türkçe
2024
Astronomi ve Uzay BilimleriBursa Uludağ ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELMA GÜLEÇ
- Sorumluluk ve özgürlük temelli medya okuryazarlığı becerisinin karikatür kullanılarak kazandırılması
Gaining responsibility and freedom based media literacy talent with caricatures
İLKNUR İREM ARAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ESRA MİNDİVANLİ AKDOĞAN
- Sosyal medyada dezenformasyon: Yaşlı bireyler üzerinden bir araştırma 'Facebook örneği'
Disinformation on social media: A study through the elderly, 'Facebook case'
EBRU GÖNCÜ
Doktora
Türkçe
2025
İletişim BilimleriBaşkent ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZCAN YAĞCI