Türk oyun yazarlığında etik - ideolojik idealizasyonun evrimi
Evolution of the ethical - ideological idealization in Turkish playwriting
- Tez No: 643651
- Danışmanlar: PROF. DR. SEMİH ÇELENK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sahne ve Görüntü Sanatları, Performing and Visual Arts
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sahne Sanatları Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 167
Özet
Bu çalışmanın amacı, Türk oyun yazarlığının Cumhuriyet tarihi boyunca idealize ettiği değerleri, toplumsal yapıyı, birey tasarımını incelemek; bunların değişen toplumsal ve siyasal yapı ile geçirdiği dönüşümleri irdelemektir. Bu amaç için Türk oyun yazarlığının iyi, kötü, mutluluk, özgürlük, erdem, hak, adalet ve doğru gibi ilkelerdeki ahlaki ve ideolojik anlayışı, beklentileri, bunu tartışırken izlediği yöntemler incelenmiştir. Oyun yazarlığında eşit güçteki iki değerin çatışmasını sağlayıp sağlayamadığı, tutarlı bir etik anlayışına sahip olup olmadığı, kahramanların peşinde sürüklenebileceği ideal tasarımlarının bulunup bulunmadığı gibi sorulara cevap aranmıştır. Böylece çalışmanın, tiyatro sanatı-toplum ilişkisi, oyun metinlerinin söylemsel düzlemi gibi konularda düşünsel bir tartışmaya zemin oluşturması hedeflenmektedir. Çalışmanın kapsamı, Türk tiyatrosunun yazılı metinleri ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemden, oyun metinlerinin analizinde faydalanılmıştır. Dolayısıyla cevap aranacak sorular konunun niçin seçildiği, dönemin toplumsal ve siyasal ortamı ile olan ilişkisi, oyun kahramanının yargılarının ve eylemlerinin nasıl oluştuğu, çevresinden ne şekilde etkilendiği ile aynı tartışmaları açmayı hedefleyen oyun metinleri arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ile bunların neden kaynaklandığı gibi sorulardır. Çalışmanın ilk bölümünde Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte gelişen Batılı anlamdaki Türk oyun yazarlığında etik – ideolojik idealizasyon, 1980'e kadarki gelişimi içinde incelenmiştir. İdeal toplum ve birey tasarımlarındaki benzerlikler ve farklılıklar saptanmış, oyun yazarlığındaki biçimsel ve içeriksel zenginlikler araştırılmıştır. İkinci bölümde, toplumun her alanında olduğu gibi tiyatro alanında da büyük değişim ve dönüşüme neden olan 12 Eylül darbesinden sonraki süreç incelenmektedir. İçinde bulunduğumuz 2000 sonrası dönemin oyun yazarlığında etik ideolojik idealizasyonun evrimi de bu bölümde ele alınmıştır. Cumhuriyet Dönemi Türk oyun yazarlığı tarihinde toplum; 1923-1946 döneminde Kemalist, 1946-1960 döneminde Batılılaşma ve Amerikanlaşma karşıtı, 1960-1970 döneminde geleneksel olanın boyunduruğundan kurtulmuş, özgür, 1970-1980 döneminde halkçı, eşitlikçi, 1980-2000 döneminde uyanış içinde, 2000 sonrası dönemde çok kültürlü, çok kimlikli ve farklılıklara saygılı olma nitelikleriyle idealleştirilmiştir. Karakter idealizasyonu bakımından ise kadınlar 1970'lere kadar Anadolulu, fedakar, ahlaklı, destekleyici özellikleri ile idealize edilirken; 1970'lerle birlikte ilk kez çok boyutlu olarak ele alınmaya başlanmış; kendi ayaklarının üzerinde durabilmesi, meslek sahibi olması, özgürlüğü ile idealize edilmiştir. Erkek idealizasyonu da neredeyse 2000'lere kadar çok boyutlu değildir. Erkekler doğrudan vatandaş olarak ülkesine bağlılığı içinde idealize edilirken, 1980 sonrasında ve ağırlıklı olarak 2000'lerle birlikte kendi özgül kişiliğine sahip olarak idealize edilmiştir. Türk oyun yazarlığına etik – ideolojik inşa perspektifinden bakmak, tiyatronun doğrudan devlet eliyle yapılan ve yayılan ideolojik bir aygıttan, yeni bir dünya arayışının platformuna dönüşümünü incelemek demektir.
Özet (Çeviri)
The aim of this thesis is to analyze the values idealized by Turkish playwriting, social structure and individual design; is to examine their transformations with the changing social and political structure. For this purpose, the moral and ideological understanding and expectations of Turkish playwrights in principles such as good, bad, happiness, freedom, virtue, right, justice and truth were examined. In the plays, answers were sought for questions such as whether two values of equal strength could ensure conflict, whether they had a consistent ethical understanding, and whether they had the ideal designs that heroes could be pursuing. Thus, it is aimed that the study will form an intellectual discussion on issues such as the relationship between theater art and society and the discursive plane of the play texts. The scope of the study is limited to the written texts of the Turkish theater. Qualitative research method was used in the study. This method was used in the analysis of plays. Therefore, the questions to be answered are questions such as why the topic was chosen, its relationship with the social and political environment of the period, how the game hero's judgments and actions were formed, how they were influenced by the environment, and the similarities and differences between the plays. In the first part of the study, ethical - ideological idealization in Turkish playwriting, which developed with the declaration of the Republic, was examined in its development until 1980. Similarities and differences in ideal society and individual designs were determined, and formal and contextual richness in playwriting were investigated. In the second part, the process after the September 12 coup, which caused great change and transformation in the field of theater, as in all areas of the society, is examined. The evolution of ethical ideological idealization in the playwright of the post-2000 era is also discussed in this section. To examine the Turkish playwriting from an ethical-ideological building perspective is to examine the transformation of the theater from an ideological device made and spread directly by the state to the platform of the search for a new world.
Benzer Tezler
- Türk oyun yazarlığında şiddet olgusu
Concept of violence in the Turkish playwriting
HATİCE ŞAŞMAZ
Doktora
Türkçe
2021
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UĞUR AKINCI
- Türk oyun yazarlığında postmodernist eğilimler ve örnek oyun okumaları
Postmodernist tendencies and play readingexamples in Turkish playwriting
FATMA KEÇELİ
Doktora
Türkçe
2007
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMİH ÇELENK
- Günümüz Türk oyun yazarlığında 'Bellek' ve 'Kurgulanmış gerçeklik' (1980-2000)
'Memory' and 'Constructed reality' (1980-2000) in today's Turkish playwriting
AYŞE SANCAK DENİZ
Doktora
Türkçe
2022
Güzel Sanatlarİstanbul ÜniversitesiTiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAVUZ PEKMAN
- 2000 sonrası Türk oyun yazarlığında mizahın kullanımı
The use of humor in Turkish playwriting after 2000
GÖKHAN YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. BANU AYTEN AKIN
- 1990 sonrası Türk oyun yazarlığında eğilimler
Tendencies in Turkish scriptwriting after 1990
AKIN BANU AYTEN
Doktora
Türkçe
2009
Sahne ve Görüntü SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiSahne Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. HÜLYA NUTKU