Türk sanatında tarikat eşyaları: Ritüeller bağlamında sembolik okuma
Historical sect items in Turkish art: Symbolic reading in the context of rituals
- Tez No: 663829
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ OSMAN UYSAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Tarikat Eşyaları, Sanat, Süsleme, Sembolizm, Sect Items, Art, Ornament, Symbolism
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1136
Özet
Çalışmamızda Türkiye müzelerinden 23 adedinde tespit edilen tarikat eşyaları kataloglanarak sanat tarihi disiplini çerçevesinde malzeme-teknik-süsleme açısından tanımlanmış, eşyaların kullanım amaçları, temsil ettikleri sembolik anlamlar açıklanmış, Türk sanat tarihindeki yeri incelenerek değerlendirilmiştir. Çalışmamızda Afyon Etnografya Müzesi , Afyon Sultan Divani Mevlevihanesi, Akşehir Nasreddin Hoca Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Akhisar Müzesi, Ankara Etnografya Müzesi , Ankara Vakıf Eserleri Müzesi , Antalya Müzesi, Çankırı Müzesi , Edirne Türk-İslam Eserleri Müzesi, Erzurum Türk- İslam Eserleri Müzesi , Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi, Galata Mevlevihanesi Müzesi, Gaziantep Mevlevi Dergahı Müzesi, Giresun Müzesi, Isparta Müzesi, İstanbul Cenân Vakfı Ümmü Ken'ân Dergâhı Müzesi , Kastamonu Şeyh Şabani Veli Vakıf Müzesi, Konya Sahipata Vakıf Müzesi, Manisa Müzesi, Bursa Pir Üftade Dergahı Müzesi, Tire Müzesi, Yalvaç Müzesi, Yozgat Etnografya Müzesi'nde tespit edilen tarikat eşyaları türlerine göre on dört gruba ayrılmış, benzer amaçlarla kullanılan ve farklı isimlerle adlandırılan eşyalar aynı grup içerisinde sırasına göre kataloglanmıştır. Türk İslam sanatında malzeme-teknik ve süsleme açısından ait olduğu dönemin özelliklerini yansıtmaları bakımından önemli el sanatı örneklerinden olan tarikat eşyaları Türk sanatında sembolizmin yoğun olarak yansıtıldığı eserlerden olmalarıyla ve Anadolu'da faaliyet gösteren tarikatların yaşamlarına atıfta bulunmalarıyla da önem arz etmekte ve Türk İslam kültür tarihi açısından dikkat çeken etnografik eserler grubunu oluşturmaktadır. Çalışmamızda müze araştırmalarında ulaşılan tarikat eşyalarından“Tâc-ı Şerif-Sikke-Arakıyye-Gül, Hırka-Tennure-Destegül-Haydariyye-Hüseyniyye-Rida, Kemer-Şedd-Elif Lam Bend-Tığbend- Kanberiyye-Habbe, Teslim Taşı, Tesbih, Keşkül, Teber, Asa-Şeşper-Şifa Topuzu, Nefir, Pazarcı Maşası, Cilbend, Kaşağı, Müttekâ- Muîn- Zerdeste-Çile Kolanı, Rifâi Topuzu-Rifâi Gülü-Rifâi Tığı”türündeki eserler incelenmiştir.
Özet (Çeviri)
In our study, the sect items detected in 23 museums of Turkey, they were catalogued and evaluated in terms of material-technique-decoration, the purposes of utilizing the items, the symbolic meanings they represent were explicated and it was investigated their place in the history of Turkish art. The sect items in the study were divided into fourteen groups according to their types and items used for similar purposes wich named with different names are also cataloged in the same group order. It was analyzed these types of works: Afyon Ethnography Museum, Afyon Sultan Divani Mevlevi House, Akşehir Nasreddin Hoca Archeology and Ethnography Museum, Akhisar Museum, Ankara Ethnography Museum, Ankara Foundation Works Museum, Antalya Museum, Çankırı Museum, Edirne Turkish-Islamic Arts Museum, Erzurum Turkish-Islamic Arts Museum, Elazığ Archeology and Ethnography Museum, Galata Mevlevi Lodge Museum, Gaziantep Mevlevi Lodge Museum, Giresun Museum, Isparta Museum, Istanbul Cenân Foundation Ümmü Ken'ân Lodge Museum, Kastamonu Şeyh Şabani Veli Foundation Museum, Konya Sahipata Foundation Museum, Manisa Museum, Bursa Pir Üftade Lodge Museum, Tire Museum, Yalvaç Museum and Yozgat Ethnoghraphy Museum. Sect objects, which were important examples of handicraft in terms of externalizing the characteristics of the period they belonged to in terms of material-technique and decoration in Turkish-Islamic art, it is also significant as one of the works and with reference to the continuation of the sects utilizing in Anatolia, also it constitutes a group of ethnographic works that attracted attention in terms of Turkish-Islamic cultural history. In our study, there were analyzed artifacts among the sect items obtained in museum research, such as:“Tâc-ı Şerif-Sikke-Arakıyye-Gül, Hırka-Tennure-Destegül-Haydariyye-Hüseyniyye-Rida, Kemer-Şedd-Elif Lam Bend-Tığbend- Kanberiyye-Habbe, Teslim Taşı, Tesbih, Keşkül, Teber, Asa-Şeşper-Şifa Topuzu, Nefir, Pazarcı Maşası, Cilbend, Kaşağı, Müttekâ- Muîn- Zerdeste-Çile Kolanı, Rifâi Topuzu-Rifâi Gülü-Rifâi Tığı”.
Benzer Tezler
- Anadolu halk resminden, çağdaş Türk resim sanatına yansımalar
Replections from Anatolian folk-art to contemporary Turkish painting
TEMÜR KÖRAN
- Türk sanatında şamdanlar (Hacıbektaş ve Mevlana Müzelerinde yer alan çok kollu şamdanlar)
Candelsticks in Turkish art (candelabras in Hacıbektaş and Mevlana Museums)
LÜTFİYE GÖKTAŞ
- Tarikatların sanata yaklaşımı
Religious orders aproach to art
SEMA GÜMÜŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
DinPamukkale ÜniversitesiResim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAHSİN HANCIOĞLU
- 17. yüzyıldan günümüze tezhip sanatında Hilye-i Şerîf formları ve çağdaş uygulamaları
Forms of Hi̇lye-i̇ Şeri̇fe and modern applications from 17. century to our day
BETÜL COŞKUN
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2015
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ÖMER FARUK TAŞKALE
- İslam maden sanatında Safevi dönemi aydınlatma araçları
Safavid period lightning tools in Islamic metalwork
ELİF ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat TarihiKarabük ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFİYE GÖKTAŞ KAYA