Venavandina cihûwaran li Komara Tirkiyeyê: Mînaka Agiriyê
Türkiye Cumhuriyeti'nde yeradlarının değiştirilmesi: Ağrı örneği
- Tez No: 678405
- Danışmanlar: DOÇ. DR. M. ZAHİR ERTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Antropoloji, Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Halk Bilimi (Folklor), Anthropology, Eastern Linguistics and Literature, Folklore
- Anahtar Kelimeler: Yeradı, Eleştirel Toponomi, Ağrı, Dengbêj, Kılam, İsim Değiştirme, Kürtçe, Toponyms, Critical Toponomy, Re-naming, Ağrı, Dengbêj, Kilam, Kurdish Navê cihan, bi wateyên xwe yên sosyo-çandî û sembolîk ve
- Yıl: 2021
- Dil: Kürtçe
- Üniversite: Bingöl Üniversitesi
- Enstitü: Yaşayan Diller Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 307
Özet
Yer isimleri, sahip oldukları sosyo-kültürel ve sembolik anlamları, geçmişi hatırlatma ve sözlü kültürü taşıma işlevi ile kültürel mirasın değerli bir parçasıdır. İsimler sadece zengin çağrışımsal özellikleriyle günlük hayatta insanlar için sosyal rollerini sürdürmekle kalmaz, aynı zamanda kültürel kimliğin devam etmesinde de önemli bir rol oynar. Güç ilişkilerine duyarlı bir yapıya sahip olan isim ve isimlendirme sadece masum dilsel bir yaklaşımla ele alınamayacak kadar karmaşık; farklı kültürel, mekânsal, tarihsel ve hafızaya ilişkin sonuçları olan politik bir eylemdir. Son birkaç on yıl içinde, ortaya çıkan 'eleştirel toponimi', isimlendirme çalışmalarında uzun süredir ihmal edilen güç ilişkilerini de göz önünde bulundurarak önemli bir literatür oluşturdu. Ulus devlet inşasının bir yansıması olarak Türkiye'nin İttihat ve Terraki'den devraldığı isimlendirme politikalarını devam ettirerek binlerce yeri yeniden isimlendirmesi eylemi, kentsel ve kırsal mekânın ideolojik kaygılar doğrultusunda yeniden üretilmesi ve kontrol altına alınması gibi bir dizi amaca hizmet etti. Bu doğrultuda, onlarca yıla yayılan yeniden isimlendirme pratikleri sonucunda, binlerce yerleşim yerine ulusal kimliği yansıtan 'yeni' toponimler kodlandı. Tüm bu gelişmeler, 'eleştirel toponimi'ye önemli bir inceleme alanı oluşturmasına rağmen, günümüze kadar bu alan Türkiye'de hak ettiği ilgiyi görmedi. Bu çalışmanın amacı Türkiye'de (yeniden) isimlendirmenin politik ve tarihsel bağlamı göz ardı etmeden, Ağrı ili örneğinde yer isimlendirmesinde izlenen stratejileri, Ağrı kent merkezinde son yıllarda çıkan bazı isimlendirme örneklerini eleştirel toponimi bağlamında incelemektir. İnsanların tepeden dayatılan yeni isimlerini alımlama biçimi ve bu isimlere karşı geliştirdikleri tavır ve direniş formları toplumsal ve kültürel dinamikleri keşfetmek için oldukça önemlidir. Bu doğrultuda yapılan saha çalışmasında, yer isimleri, anlamları ve hikâyeleri ile ortaya çıkan farklı anlatılar, etnografik bir metod benimsenerek tartışıldı. Ayrıca Kürt sözlü kültüründe isimlerin üstlendiği önemli roller de dengbêj kılamları çerçevesinde incelendi. Dengbêjlerin,“sözlü haritalar”yoluyla mekâna işlediği tarihsel ve topojenik anlatıların önemi, isim değişikliğiyle bu anlatıların uğradığı hasarı da tartışan bu çalışma yer isimleri yoluyla oluşturulan mekânsal hafızaya da vurgu yapmaktadır.
Özet (Çeviri)
Placenames are a valuable part of cultural heritage with their socio-cultural and symbolic meanings, the function of reminding the past, and carrying oral culture. Names not only maintain their social roles for people in daily life with their rich associative features but also play an important role in the maintenance of cultural identity. Names and naming that include power relations are too complex to be addressed only with a purely linguistic approach; It is a political action with different cultural, spatial, historical, and memory consequences. In the last few decades, the emerging“critical toponym”has created an important literature, taking into account the long-neglected power relations in naming studies. As a reflection of building a nation-state inherited from the Committee of Union and Progress, Turkey's policy related to (re)naming thousands of places served a number of purposes such as the reproduction and control of urban and rural space in line with ideological concerns. Accordingly, as a result of renaming practices spanning over decades, 'new' toponyms reflecting national identity in thousands of settlements were coded. Although all these developments have provided an important area of study for 'critical toponymy', this study area has not received the attention it deserves in Turkey until today. The purpose of this study is to examine the strategies followed in the place naming in Ağrı province along with some examples of naming in Ağrı city center in recent years as a part of critical toponymy without ignoring the political and historical context of Turkey's (re)naming policies. The way people perceive their new names which were imposed and the attitude and forms of resistance they develop against these names are very important in exploring social and cultural dynamics. In the fieldwork carried out in this direction, different narratives emerging with place names, meanings, and stories were discussed by adopting an ethnographic method. In addition, the important roles of names in Kurdish oral culture were examined within the framework of dengbêj kilams (songs). This study discusses the importance of the historical and topogenic narratives that Dengbêj gave to the place through“verbal maps”, and also examines the damage on these narratives with the re-naming by emphasizing the place memory created through place names.