Kentsel hafıza mekanı olarak Trabzon Ayasofyası
A place of urban memory: Trabzon Hagia Sophia
- Tez No: 685161
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ZAFER SAĞDIÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 119
Özet
Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde, benzer kaderi yaşamış ve hala yaşamakta olan, orijinal isimlendirilmesiyle 3 adet Ayasofya bulunmaktadır. Bunlardan biri, Bizans İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu'na uzun yıllar boyunca başkentlik yapmış olan İstanbul'da bulunmaktadır ve İstanbul Ayasofyası olarak isimlendirilmektedir. İstanbul Ayasofyası'nın gerek mimarlık tarihi bağlamında taşıdığı değer, gerekse dini hafıza içerisinde üstlendiği rol yüksek önem taşımaktadır. Ayasofya ismini paylaşan 2. yapı ise, Bizans İmparatorluğu için Latin istilası döneminde oldukça kritik önem taşıyan İznik Ayasofyası'dır. 3. Ayasofya yapısı ise, Bizans İmparatorluğu dağıldıktan sonra başkent İstanbul'dan oldukça uzak bir konumda kendilerini Bizans'ın varisi olarak nitelendiren Trabzon Komnenos İmparatorluğu döneminde inşa edilen, aynı zamanda bu çalışmanın ana araştırma konusunu oluşturan, Trabzon Ayasofyası'dır. Bahsi geçen bu 3 Ayasofya yapısı birer kilise olarak inşa edilmiş, Osmanlı İmparatorluğu tarafından bulunduğu kentin fethedilmesinin ardından camiye dönüştürülmüş ve belirli bir dönem geçirdiği restorasyonlar sonrasında ise, müze olarak işlev görmeye başlamıştır. Ancak yakın geçmişte tekrar cami işleviyle sözü geçen her 3 yapının nitelendirildiğini, tarihi süreçte her 3 yapının da geçirdiği işlev değişikliklerinin benzer olduğunu görmekteyiz. Trabzon Ayasofyası, Komnenos İmparatorluğu hanedanı tarafından inşa edilmiş olmasına rağmen, mimarisi Trabzon ve çevre bölgelerinde bulunan Gürcü, Ermeni, Laz, Rum ve Türkmen gibi farklı topluluklarının kültürlerinin etkisinde şekillenmiş gibi gözükmektedir. Trabzon Ayasofyası, hem inşa sürecinde hem de sonrasındaki yüzyıllar boyunca geçirdiği tüm dönüşümlerde, her dönem toplumun geçmiş ile bağlantı kurabildiği önemli bir kültürel hafıza mekanı olarak korunması gereken bir kültürel miras konumunda bulunmaktadır. Bu tez çalışmasında, öncelikle Trabzon Ayasofyası'nın inşa edildiği dönem ve o dönemden günümüze kadar geçirmiş olduğu sürecin temel bir araştırması yapılmış, yapı hakkında gerek tarihsel gerekse mimari tüm araştırmalar incelenmiş, bütün bunlarla birlikte bu yapı üzerinden bir toplumsal bellek inşasının ne şekilde olduğu irdelenmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Today, within borders of the Republic of Turkey, there are 3 Hagia Sophias with its original name, which has experienced similar fates and are still standing. One of them is located in Istanbul, and is called Istanbul Hagia Sophia. The value of Istanbul Hagia Sophia in context of architectural history, the role it plays in religious memory are of high importance. 2nd building is the Iznik Hagia Sophia, which was of critical importance for Byzantine Empire during Latin invasion. 3rd Hagia Sophia structure, is Trabzon Hagia Sophia, which was built during Komnenos Empire, which described itself as heir of Byzantium, at location quite far from capital Istanbul after disintegration of Byzantine Empire, and which also constitutes main research subject of this study. These 3 Hagia Sophias were built as churches, converted into mosques after conquest of the city by Ottoman Empire, after certain period of restorations, it started to function as museum in the administrative process of Republic of Turkey. However, in the recent past, as extension of sociopolitical problematic, we see that all 3 buildings mentioned as mosques, they changed functions as extension of successive change of administrative processes. Although Trabzon Hagia Sophia was built by Komnenos Empire dynasty, its architecture seems to have been shaped by influence of the cultures of different communities such as Georgian, Armenian, Laz, Greek and Turkmen in Trabzon and its surrounding regions. Trabzon Hagia Sophia is in the position of cultural heritage that should be preserved as important cultural memory. In this thesis, basic research has been made about the period when Trabzon Hagia Sophia was built and the process it has gone through from that period to the present, all historical and architectural researches on the structure has been examined, and how social memory is built over this structure has been explored.
Benzer Tezler
- Kentsel hafıza mekânlarının sosyo-mekânsal dönüşümü: Beyazıt Meydanı ve Sahaflar Çarşısı
Socio-spatial transformation of urban memory places: Beyazıt Square and Sahaflar Bazaar
MUSTAFA YASİN AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiYerel Yönetimler Kent ve Çevre Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEMAL SALMAN
- Validebağ Korusu doğal sit alanının tarihi sit olarak tanınması ve korunması için öneriler
Recommendations for the recognition and conservation of Validebağ Grove natural site as a historical site
KÜBRA YÜCEL KARABAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- The transforming and the building sites of memory in early republican period: The cases of Dolmabahçe palace and Anitkabir
Erken cumhuriyet döneminde hafıza mekanların inşası ve dönüşümü: Dolmabahçe sarayı ve Anıtkabir vakaları
ERSAN AVCI
- Hafıza mekanı kahvehaneler: İstanbul (18.-20. yüzyıl)
Memory space coffeehouses: İstanbul (18th-20th centuries)
DİLARA SAĞIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkİSTANBUL TOPKAPI ÜNİVERSİTESİMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE DİLAY GÜNEY
- Bursa'da yer duygusu inşasında hafıza mekânı olarak kentsel kültürel miras alanları
Urban cultural heritage sites as a place of memory in the construction of a sense of place in Bursa
BURCU GÖKÖZKUT
