Azerbaycan folklorunda tabiat kültleri ile ilgili inançlar
Nature cults in the Azerbaijan-Turkey folklore
- Tez No: 709197
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEYFEDDİN RZAYEV
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası
- Enstitü: Yurtdışı Enstitü
- Ana Bilim Dalı: Folklor ve Müzikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Monografinin cansız tabiat nesneleri ile ilgili inançların ele alındığı birinci bölümünde öncelikle astral kültelerle ilgili inançlar araştırılmıştır.Azerbaycan folklorunda astral kültelerle, özellikle Ay ve Güneş kültleri ile ilgili mitlerin geniş şekilde yer alması da araştırmamızda arkaik Türk tefekküründen gelen itikat ve inançların açığa kavuşturulmasına fırsat vermiştir. Birinci bölümde dağ kültü ile ilgili inançların incelenmesi dağ kültünün folklordaki belirgin semantiğinin tesadüf olmadığını, bunun dağın mitoloji kozmogonideki yeri ve fonksiyonu ile ilgili olduğunu ortaya koymaktadır. Mit ve efsanelerin incelenmesi dağın ana, nurani ihtiyar, pehlivan vs. şekillerde işlevsel duruma geldiği açığa çıkarılmıştır. Birinci bölümde bitki kültüyle ilgili inançların incelenmesi sırasında bitki-ağaç kültünün Türk etnik ve kültürel geleneğinde ana ve baba başlangıç olarak değer kazandığı, ağaç karakterinin doğrudan Azerbaycan folklorunda çok geniş yayıldığı belirtilmiştir. Birinci bölümde su kültüyle ilgili inançların incelenmesi sonucunda suyun yaşam, ölümsüzlük, gençlik bahşetmesine olan inanç Azerbaycan mitlerinde, masal ve destanlarında değişik şekillerde yer almaktadır. Azerbaycan Türklerinin inançlarında suyun kültleşme süreci suyun ata, ecdat olması, evlat vermesi üzerine yemin edilmesi ve diğer olaylarda gerçekleşmiştirÇalışmanın canlı tabiat nesneleriyle ilgili inançların incelenmesine hasredilmiş ikinci bölümünde Azerbaycan folklorunda tabiat kültleriyle ilgili inançların büyük bir kısmının canlı tabiat nesnelerini kapsadığı belli olmuştur. Buraya kurt, yılan, at, değişik kuşlar vs. mitolojik karakterler dâhildir. İkinci bölümde kurt kültüyle ilgili inançlarda ecdat paradigmasıincelenirken eski çağlardan mitolojik düşüncenin konusuna dönüşmüş kurt karakteri halkımızın bütün düşünce tarihi boyunca bu veya başka şekilde yaşamış, mit ve folklor metinlerinde şekilden-şekle girmiş, dönüşümler yaşamış (Bozkurt - Oğuz - Korkut - Köroğlu paradigmatik türev sütunu), millî kültürümüzün birçok destanlarının dünya bakışını kendinde toplamıştır. İkinci bölümde yılan kültüyle ilgili inançların araştırılması sonucunda yılan karakterinin mitolojik inançlarda yeraltı dünyası ile ilişkilendirilmesi, folklor metinlerinde hayır ve bereket, yurt, ocak iyesi olması, tabiatın gizli dilini taşıyan müdrik ve hetonik varlık türünde belirmesi onu kült müstevisine yaklaştıran detaylardandır. İkinci bölümde at kültüyle ilgili inançlarda bu karakterle ilgili halk inançları folklor metinlerine değişik şekilde yansımıştır. Azerbaycan Türklerinin inançlarına göre at öncelikle arzuya, murada erme aracıdır. Atın uğur müjdecisi olması, insanların yaşam meskenlerini kötü ruhlardan koruması, genç sevenlerin bir-birlerine kavuşmalarına yardım etmesi ve diğer benzer işlevleri değişik folklor metinlerinde yer almaktadır. İkinci bölümde geyik ve ceylan karakterlerinin kült semantiği de incelenmiştir. Bu karakterler folklor metinlerinde koruyucu, himaye edici işlevleriyle dikkat çekmektedir. Araştırma sırasında Azerbaycan-Türk mitoloji algılamalar sisteminde geyik ve ceylanın kültleştiği, inisiyasyonla ilişkilendirildiği tespit edilmiştir. İkinci bölümün kuş ongunlarının kült semantiğini ele alan ikinci alt bölümde Azerbaycan folklorunda kuşlarla ilgili inançların ritüel-mitolojik semantiğini daha ziyade kuş ongunlarıyla yansıttığı tespit edilmiştir. Kuş ongunları Oğuz-Türk dünya modelinin öncül simgeleri olarak Azerbaycan-Türk folklorunun değişik kollarında yer almıştır. Araştırmada“ongun”kavramı da ele alınarak bu kavramın kült ve totem kavramlarından çok farklı bir kavram olduğu ortaya konulmuştur. Bazı araştırmacılar ise belli bir nesneyi hem ongun hem kült hem de totem olarak yanlış değerlendirmişlerdir.
Özet (Çeviri)
The monography consisting of two chapters in the first chapter called“Belief connected to objects of the lifeless nature”believes connected with cults of astral objects, mountains, plants and water are investigated. In the Azerbaijan folklore astral cults are directly connected to the cult of the Moon and the Sun which have received a wide circulation in myths and were reflected in research allowing the belief and adoration starting from archaic common Turk thinking. In believes connected to the cult of mountains it is shown that distinctness of semantics of mountains cult in folklore is not casually, it is connected to functions and the place in the mythology cosmogony of mountains. Analyzing in myths and legends mountain as a mother, an old man of noble appearance, wrestler and etc. are found out in other kinds of functioning. Researches connected with cult believes of plant has shown that the cult of a plant - a tree in Turkic ethno cultural tradition associates with the parental beginning the image of a tree in particular is distributed in the Azerbaijan folklore. The belief connected to the cult of water specified distinctly by that water is a source of a life, immortality, a youth, and these believes are brightly reflected in the Azerbaijan myths, fairy tales and eposes. In believes of Azerbaijan Turks being the cult of water and its becoming father, forefather, to allow posterity, the oath place and in other facts is proved to be true. In the second chapter of the monography under the name“Believes connected to alive objects of the nature”semantics of birds, images of deer, antelopes and fallow deer, believes connected with a cult of snakes and horses, a cult of the wolf connected with believes paradigms of ancestors are investigated. In believes connected to a cult of the wolf the paradigm of ancestors is investigated. Since ancient times the image of the wolf turned into the object of mythical thinking, in mythical and in folklore texts changed and transformed (a paradigmatic derivative support Bozgurd-Oghuz-Gorgud-Koroglu) to national culture and concentrated in itself some epoch-making outlook. At the research believes connected to the cult of the snake it was found out that this image is connected to the underground world. In the folklore text it is shown as abounding as the owner of the center knowing secret language of the nature a wise man and associating chthonic by type is approaching it to concept of the cult in details. Researches of believes connected to the cult of horses have shown that in folklore texts national believes connected with this image exist in various maintenances. Under the legend of the Azerbaijan Turks the horse first of all associates with performance of desires and dreams. A horse as the kind bulletin saving people and their site from malicious spirits, help to connect lovers and etc. functions have found reflection in various folklore texts. Studying semantics of the antelope cult and has shown a deer to a fallow deer, that these images in folklore texts have protective function. In system of representations of Azerbaijan-Turkic mythology images of an antelope, a fallow deer and a deer turn to a cult and communicate acts of initialization. At studying semantics of birds cult it became obvious that in the Azerbaijan folklore belief connected with birds has shown itself in the image of birds ritual - mythological semantics in a big degree. In the Oghuz-Turkic world birds being a leading symbol were reflected in various branches in Azerbaijan-Turkic folklore. Researchers have found out that the concept“ongon”radically differs from concepts the cult and the totem. In this sense to name a certain object and ongon, a cult and a totem as it is done by some researchers in the works is erroneous
Benzer Tezler
- Azerbaycan masallarının Türkiye Türkçesine aktarılması ve aktarma sorunları
The translation of Azerbaijan folk tale to Turkey Turkish and traslation problems
SERMİN YUMUŞAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. PARVANA BAYRAM
- Nasır Menzuri hayatı, edebî kişiliği ve Karaçuha romanı
Nasir Menzuri his life, literary personality and Karaçuha novel
NAZANIN ZOLFAGHARI
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dünyası Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. METİN ARIKAN
- Azerbaycan Göyçay çocuk folkloru üzerine bir araştırma
A research on Azerbaijan Goyçay children's folklore
FATIMA BABAZADE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Afyon Kocatepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM ÖZKAN
- Irak Türkmen folklorunda Ata Terzibaşı'nın yeri
The place of Ata Terzibaşı in Iraqi Turkmen folklore
ARSHED OMEED JIHAD AWJI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEZİR TEMUR
