Osmanlı edebiyatında manzum fetihnameler
Poetic versions of fetihnames in Ottoman literature
- Tez No: 714105
- Danışmanlar: PROF. DR. SADIK YAZAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Fetih, Müstakil Kitap Formlu Fetihnameler, Manzum Fetihnameler, Fetihname Mektupları, Divanlardaki Fetih Konulu Şiirler, Osmanlı Edebiyatı, Osmanlı Devleti'nin Askerî ve Denizcilik Tarihi, Conquest, Fetihnames in The Form of Individual Books, Poetic Versions of the Fetihnames, Fetihname Letters, Poems on Conquest in the Divans, Ottoman Literature, Military and Maritime History of Ottoman Empire
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 885
Özet
Kahramanlıkları, zafer ve fetihleri konu alan eserler Türk, Arap ve Fars edebiyatlarında geniş yer tutmaktadır. Eski Türkler'de, sözlü edebiyat geleneğinden gelen Oğuz Kağan Destanı gibi kahramanlık temalı ilk destan örnekleri görülmüş, daha sonra Türklerin İslam dinine geçişiyle birlikte bu tür eserlerde İslami etkiler de artmıştır. Bu süreçte edebiyatımızda, Anadolu'nun Türkler tarafından ilk fetihlerini konu alan ve kahramanlarına bazı olağanüstülü özellikler de yakıştırılan Saltukname, Battâlname gibi gazavatnameler görülmüş, daha sonra Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarındaki gazaları konu alan Mihaloğlu Ali Bey'in Gazavatnmamesi gibi çalışmamızda inceleyeceğimiz türün ilk örnekleri ortaya çıkmıştır. Osmanlı Devleti'nin yeni fetihlerle gelişme ve yükselme gösterdiği XV. ve XVI. yüzyıllarında artık yalnızca gazavatnameler değil, fetihname, sefername, Selimname, Süleymanname gibi bu eserlerin farklı türevleri olan özel tarihler ile ruzname, şehname, menzilname gibi resmî tarih hüviyetindeki eserler de yazılmıştır. Bahsi geçen özel tarihler aynı zamanda edebî türler arasında değerlendirilmekte olup bunlar içindeki fetihnameler, gazavatnamelerin birer devamı niteliğindeki eserlerdir. Ancak bu eserler kurumsal olan ve fetihle sonuçlanan seferleri konu almaları, ayrıca sahip olduğu başka bazı özellikleriyle gazavatnamelerden ayrılan müstakil bir türdür. Başlangıcı, Osmanlı Devleti'nin siyasi olarak yükselişe geçtiği XV. yüzyıla tekabül eden fetihname yazımı, XVI. yüzyılda çoğalan fetihlere paralel olarak artış göstermiş, devletin duraklama sürecine girdiği XVII. yüzyılda devam etmiş ve XVIII. yüzyılın ilk yarısına kadar sürmüştür. Öte yandan XVII. yüzyıldan itibaren, kaybedilen yerlerin geri alınması veya savunma savaşlarındaki zaferleri konu alan zafername olarak adlandırılan eserler de yazılır olmuştur. Bahsi geçen yüzyıllar aralığında yazılmış olan fetihnamelerin manzum şekilde olanları ise mevcut tespitlerimize göre XVI. yüzyılda kümelenmiştir. Hazırlanan bu tezde Osmanlı Devleti'nin gerçekleştirdiği fetihlerin Osmanlı edebiyatı geleneğindeki yansımaları ele alınmış, edebî bir tür olan müstakil kitap formundaki fetihnamelerin manzum olanları ise ana inceleme konusu edilmiştir. Bu bağlamda, önce fetih kavramı açıklanıp ilk Arap-İslam toplumlarında fetih anlayışının nasıl olduğu ve bu anlayışın Osmanlı Devleti'nin başlarındaki fetih hareketlerine nasıl yansıdığına değinilmiştir. Fetihnameler ile benzeri diğer edebî türler hakkında bilgiler verilerek fetihname türünün tarihî gelişimi açıklanmıştır. Amaçları ve muhteva özelliklerindeki benzerliklerden hareketle, kökenleri daha eski tarihlere dayanan fetihname mektuplarının müstakil kitap formundaki fetihnamelerin ilk örnekleri olabileceği belirtilmiş, ayrıca, bu mektupların inşa geleneği çerçevesinde edebî açıdan da kıymeti haiz oldukları saptanmıştır. Divanlarda yer alıp muhtevaları itibariyle fetihnamelerle ilişkili olan fetih konulu tarih manzumeleri, kasideler ve diğer şiirler de tezimizde üzerinde durulan hususlardan biri olmuştur. Fetihname türünün ilişkili olduğu türlerin çerçevesi belirlendikten sonra tespit edilen müstakil kitap formundaki fetihnamelerin dökümü verilmiş ve manzum fetihnameler incelenmiştir. İncelenen manzum fetihnamelerden biri de Rumûzî'nin Tûnus ve Halku'l-Vâd Fetihnâmesi'dir. Eserin yazma nüshalarından hareketle yaptığımız incelemesi, aynı zamanda yeni bir manzum fetihnamenin tanıtımı olmuştur. Yapılan incelemelerden sonra manzum fetihnamelerin üslup ve muhteva özellikleri mukayese edilip genel veya hususi yönleri belirlenmeye çalışılmış, manzum fetihnamelerin ilişkili olduğu türler açıklanmış, ayrıca bu eserlerin kurgu ve propagandaya bakan yönleri dikkate alınarak tarihî kaynak değerleri hakkında da birtakım tespitlerde bulunulmuştur. Son olarak, incelenen manzum fetihnamelerde zikredilen fetihname türüne has terimlerin açıklandığı bir sözlük de teze eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
Works on heroism, victories and conquests have a large place in Turkish, Arab and Persian literatures. In the ancient Turks, the first examples of heroic-themed epics such as the Epic of Oghuz Khagan from the oral literature tradition were seen, and later, with the conversion of the Turks, Islamic influences in such works also increased. During this period, gazavatnames such as Saltukname, Battâlname, which are about the first conquests of Anatolia by the Turks and attributed some extraordinary features to their heroes, were seen in our literature, and then showed up the first examples of the genre that we will examine, such as Gazavatnmame of Mihaloğlu Ali Bey, which deals with the gaza's in the founding years of the Ottoman Empire. The 15th and 16th centuries, when the Ottoman Empire expanded and developed through new conquests, not only gazavatnames, but also special histories such as fetihname, sefername, Selimname, Süleymanname and other works of official identity such as ruzname, şahname and menzilname were written. The aforementioned special histories are also considered among literary genres, and the fetihnames with in them are works that are continuation of the gazavatnames. However, these works are an individual genre that differs from gazavatnames with the subjects of the corporate (official) campaigns that ended in the conquest, and also with some other features. Writing of the fetihname started in the 15th when the Ottoman Empire was on the rise politically, increased in parallel with the increasing conquest, continued in the 17th century, when the Ottoman Empire endured a relatively process of stagnation, and lasted until the first half of the 18th century. On the other hand, since the 17th century, works named zafername, which mostly focus on the recapture of lost places or victories in defensive wars, have been written. According to our current findings, poetic versions of the fetihnames written in the aforementioned period were clustered in the 16th centuries. In this thesis, the reflections of the conquests carried out by the Ottomans in the Ottoman literary tradition are discussed. poetic versions of the fetihnames in the form of individual books among the mentioned species were examined. In this context, firstly, concept of conquest was explanied, and then, how concept of conquest was in the firs Arab-Islamic societies and how this understanding was reflected conquest movements at the beginning of the Ottoman Empire was mentioned. The historical development of fetihname is explained by giving information about fetihnames and other similar literary genres. Based on the similarities in their purpose and content, it was stated that fetihname letters, whose origins date back to earlier dates, may be the first examples of fetihnames in the form of individual books, and it was determined that these letters were also valuable in literary terms within the framework of the construction tradition. Isopsephic poems, qasidas and other poems relating to the conquests, which are in the divans and related to the fetihnames in terms of their subjects, are also one of the issues that are emphasized in our thesis. After determining the framework of the genres to which the type of fetihname is related, all other fetihnames in the form of individual books were listed and the poetic versions of the fetihnames were examined. One of the poetic versions of fetihnames examined is Rumûzî's Fetihnâme of Tunisia and Halku'l-Vâd. This examination, which we have made based on the manuscripts of the work, has also been the introduction of a new fetihname in verse. After the examinations made, the style and content features of the fetihnames in verse were compared and their general or specific aspects were tried to be determined, the genres that is associated with fetihnames in verse were explanied, and also some determinations were made about the historical resource values of these works, taking into account the aspects of fiction and propaganda. On the other hand, a dictionary in which the terms specific to the type of fetihnames mentioned in fetihnames in verse, has been added to the thesis.
Benzer Tezler
- Klâsik Türk Edebiyatı'nda Fetih-nâme geleneği ve Sâfî Mustafa Efendi'nin Cihâd-nâme'si: İnceleme-metin
The tradition of Fetih-nâme in Classical Turkish Literature and Sâfî Mustafa Efendi's Cihâd-nâme: Review-text
FİLİZ DUMAN
Doktora
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SELAMİ TURAN
- Türk edebiyatında Manzum Mesnevî tercümeleri ve Mehmed Şâkir Efendi'nin Mesnevî tercümesi (İnceleme-metin)
Poetic translations of Mesnevi in the Turkish literature and Mehmet Şakir Efendi's Mesnevi translation (Analysis - text)
SELMAN KARADAĞ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EROL ÇÖM
- Türk edebiyatında Manzum tarihler ve Murâdî'nin Fetih-nâme'si
Poetic History in Turkish Literature and Murâdî's Fetih-nâme
HASAN AKGÜL
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve Edebiyatıİnönü ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN ÇALDAK
- Eski Türk edebiyatında manzum sergüzeşt-nameler
Sergüzeşt-nâmes in classical Turkish literature
HALÜK GÖKALP
Doktora
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MİNE MENGİ
- Osmanlı coğrafyasında yapılmış Farsça manzum Kasîde-i Bürde tercümeleri ve Muhammed Tebâdekânî'nin Kasîde-i Bürde tahmisi (muhteva-inceleme)
Persian verse Qasidah Burdah translations made in the Ottoman geography and tahmis Qasidah Burdah of Muhammed Tebâdekânî (content-examine)
HAYİDE IŞIL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BÜNYAMİN AYÇİÇEĞİ