Geri Dön

Kurtuluş (Tatavla) semti kentsel koruma projesi

Urban conservation project for Kurtuluş (Tatavla) district

PDF İndir

  1. Tez No: 718210
  2. Yazar: ÇAĞLASU ARTUÇ
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SAKİNE YILDIZ SALMAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Mimarlık, Architecture
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 687

Özet

Tarihi birçok doku ve değer ile günümüze ulaşan İstanbul'da, yaşanmış her olayın kentsel dokuda bir ize dönüşmesi zamanla katmanlaşmaya neden olmuştur. Tüm katmanları ile günümüze ulaşan İstanbul'daki birçok tarihi semt gibi Kurtuluş (Tatavla) Semti de zamanla kazandıkları yanında değişme ve dönüşme baskısı ile kentsel dokuya zarar veren müdahaleler, ekler ve niteliksiz yapılaşmadan da etkilenmiştir. Kökleri çok eskiye dayanan ve günümüzde değişim baskısı altında olan Kurtuluş (Tatavla) Semti, bir önlem alınmazsa geçirdiği dönüşüm ile sahip olduğu değerlerle ilişkili 19. ve 20. yüzyıllara ait kentsel, tarihsel, sosyal ve kültürel dokuyu kaybetme riski altındadır. Tatavla günümüzdeki adı ile Kurtuluş; Bomonti, Osmanbey, Nişantaşı, Harbiye, Elmadağ, Dolapdere, Beyoğlu, Kasımpaşa, Feriköy Semtleri ve tarihi mezarlıklar ile çevrelenmiştir. İstanbul'un merkezinde, tarihi Kanuni Sultan Süleyman dönemine dayanan, bütün milletlerin bir arada yaşadığı kozmopolit İstanbul'da sadece Rum-Ortodoks halkın yaşamasına izin verildiği özerk bir bölge olarak kendine ait gelenekleri, kültürleri hatta 500 yıllık bir karnavalı olan bir semttir. Atların otlak ve barınma yeri olarak kullanılan Tatavla Semti'ne ilk yerleşim Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde başlamıştır. İlk yerleşenler ise Kaptan-ı Derya olarak görev alan Barbaros Hayreddin ve Piyale Paşa'nın Ege, Akdeniz, İyonya Adaları ve Mora Yarımadası'na düzenledikleri deniz seferleri sırasında Kasımpaşa Tersanesi'nde çalıştırmak için esir alınan gemicilikte, denizcilikte yetenekli savaş tutsakları ve kölelerdir. Bu semtin zamanla başarıları ile özgürleşen halkı, Barbaros Hayreddin ve Piyale Paşa gibi önemli Kaptan-ı Deryaların himayesi ve teşviki ile gelişmeyi sürdürmüştür. Zamanla gelişen semt, Padişah III. Selim'in 1793 yılındaki bir fermanı sayesinde İstanbul'da farklı semtlerde beraber yaşayan Müslüman, Süryani, Ermeni ve Yahudilerin semte girişini yasaklamakla kalmayıp, bu duruma Protestan ve Katolik mezhebine bağlı olan Avrupalı Hristiyanları (Frenk) bile dahil edip Rum-Ortodoks olmayan birinin yerleşmesini engelleyerek hem köken hem de din ile bağlantılı çok özel bir alan oluşturulmuştur. 19. yüzyılda meydana gelen 1821 tarihli Mora İsyanı semtin Kaptan Paşaların himayesini kaybetmesi ile 1854-1855 tarihli Kırım Savaşı ise Çarlık Rusyası'nın bu himayeliği üstlenmesi ile sonuçlanmıştır. 1831 Pera Yangını, 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı, 1870 Büyük Pera Yangını gibi önemli olaylar ve afetler Kaptan-ı Deryaların korumasının kaybedilmesi ile birleşince 1793 yılındaki fermanın geçersiz olmasına sebep olmuştur. Bu duruma, 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra semtin yakın çevresinde Sinemköy, Pangaltı, Harbiye, Feriköy, Bomonti ve Nişantaşı gibi önemli semtlerin oluşması da eklenince semtin hem kentsel gelişimi hızlanmış hem de farklı etnik kökene sahip Ermenilerin, Rumların ve Levantenlerin semte yerleşmesine neden olmuştur. Tatavla, 20. yüzyıla sahip olduğu özerk ve özgür bir ortam sayesinde İstanbul'un diğer semtleri arasında Pera'dan sonra en fazla Rum kökenli halkın yaşadığı semt olarak girmiştir. Tersanelilerin yaşadığı yoksul köy; kiliseleri, ayazmaları, mezarları, okulları, tiyatroları, hayır dernekleri, spor kulüpleri, hamamı, kökeni Venedik ve Rio karnavalına dayanan yurt dışında dahi ünlü olan karnavalı, panayırları, meyhaneleri, tavernaları, önemli meslek erbabı insanları ile“Küçük Atina”olarak da isimlendirilmiştir. Bu süreçte Tatavla; kentsel, kültürel ve sosyal birikimini artırarak Pera'dan sonra ünlü olmasının hakkını vermiştir. Tramvay hattının son durağı olarak gelişen ünlü Kurtuluş (Tatavla) Caddesi, üzerinde yükselen evler ile zamanla Beyoğlu Caddesi gibi bir siluete sahip olmuştur. 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Barış Antlaşması ile Tatavla zorunlu göçe dahil edilmeyen yerler arasına girerek önemini tekrar ortaya koymuştur. Mübadele ile göç eden Rumların Yunanistan'da çektiği sıkıntılar da öğrenildikçe Tatavla İstanbul'un birçok semtinde yaşayan Rum ailelerin güvende yaşamak için göç ettiği bir semt konumuna gelmiştir. Tüm bu nüfus artışı sadece kültürü etkilememiş birçok tarihi binanın inşa edilmesini sağlamıştır. Ancak 21 Ocak 1929 gecesi yaşanan 212 evin, 17 dükkanın ve 1 eczanenin kül olduğu Büyük Tatavla Yangını ise sadece büyük maddi kayıplar verilmesi ile sonuçlanmamış, kent dokusunun değişimine de neden olmuştur. Yurt içi ve yurt dışında yayınlanan birçok gazetede gün gün takip edilen 1929 Büyük Tatavla Yangını sadece eski tarihi doku yerine tamamen farklı bir kent dokusunun ortaya çıkmasına sebep olmamış, yüzyıllardır kullanılan“Tatavla”isminin“Kurtuluş”olarak değiştirilmesine de etken olmuştur. 1939-1945 II. Dünya Savaşı'nın etkileri ile ortaya çıkan 1941 Yirmi Kur'a Nafia Askerleri ve 1942 Varlık Vergisi olaylarına, Kıbrıs Sorunu'nun tetiklediği 1955 6-7 Eylül Olayları ve 1964 Zorunlu Mübadele de eklenince Rum halkın göç etmesi semtin kimlik erozyonu yaşamasına neden olmuştur. Boş kalan yerlerin ise Anadolu'dan alınan iç göçler ile dolması, 20. yüzyılın başında sahip olduğu sosyal, kültürel ve kentsel yaşantısından elde ettiği, doğal bir zenginlik olan“özerk kozmopolit yapısını”kaybetmesine sebep olmuştur. 1980 ve 1990 döneminde ise iş bulma umudu ile doğudan batıya göç eden insanlar yakın çevrelerini ve akrabalarını da yanlarına alarak semte yerleşmeye devam etmişlerdir. 2000'li yıllarda ise bu göç, dış ülkelerde yaşanan savaşlar ve ülkelerin ekonomik durumları nedeni ile uluslararası bir boyuta ulaşmıştır. Semtin tarih boyunca birçok afet yaşaması ve Cumhuriyet Dönemi sonrasında yaşanan kontrolsüz göç sebebiyle artan nüfusun ihtiyacını karşılamak için apartmanlaşmanın hızlanması tarihsel ve kültürel birikimin yok olmaya başlamasına sebep olmuştur. Bu tez; Osmanlı'dan günümüze kadar uzanan tarih boyunca yaşanan kentsel, kültürel, siyasal, sosyal etkileri ve meydana gelen doğal afetleri tarihi belgelere dayandırarak semtin zaman içindeki kentsel değişimini ve tarihsel-kültürel tüm değerlerini inceleyip, günümüze ulaşmayı başarmış tüm tarihi yapıların envanter listesini oluşturarak yapılan analizler sonucunda bu tarihi semti gelecek kuşaklara aktararak kalkınmasını sağlayacak kentsel koruma projesini oluşturmayı hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda tez altı bölümden olmuştur. Tezin birinci bölümü olan Giriş bölümünde tezin konusu, amacı, kapsamı ve uygulanan yöntemler anlatılmıştır. Semtin kültürel, siyasal, sosyal ve fiziksel değişimini ve tarihini detaylı olarak birçok basılı kaynak, tarihi haritalar ve arşiv belgeleri ile kronolojik bir düzende anlatan tezin ikinci bölümü ise üç kısma bölünmüştür. Bu üç bölümde semtin 19. yüzyıla kadar, 19. yüzyılda ve 20. yüzyılda geçirdiği kentsel gelişim ve değişim anlatılmıştır. Bu bölümde, semtin iki döneminin olduğu ve bu iki dönemi yansıtan farklı kent dokularının oluştuğu anlaşılmıştır. Tezin üçüncü kısmında, 19. yüzyıl sonu ve Cumhuriyet Dönemi kent dokusunu yansıtan çalışma sınırı içinde yapılan saha çalışmaları sonrasında mevcut durumunu anlatmak ve bozulmaları belirlemek için hazırlanan analizler, grafikler, tablolar ve fotoğraflar kullanılmıştır. Tüm bu süreçte alanda bulunan kültür varlığı yapılar tespit edilmiş olup bu yapılar için detaylı envanter listesi oluşturulmuştur. Tezin dördündü kısmı olan sentez bölümünde, alanda bulunan tüm bozulma tehditlerini belirleyerek öne çıkarmak için yapılan tüm fiziksel analizler ve sayısal veriler aynı anda değerlendirilmiştir. Tezin beşinci kısmı olan öneriler bölümünde, sentez çalışmasından elde edilen veriler, fiziksel analizler ve tarihsel araştırmalar göz önüne alınarak Kurtuluş (Tatavla) Semti için yapısal, kullanım durumu ve dijitalleşme önerileri hazırlanmıştır. Tezin sonuç bölümü olan altıncı bölümde, Kurtuluş (Tatavla) Semti Kentsel Koruma Projesi'nin bütüncül koruma ilkeleri ile sağlıklaştırma, sürekli kullanım ile canlandırılma ve teknolojiye adapte edilerek geleceğe aktarma prensipleri ile hazırlandığı açıklanmıştır.

Özet (Çeviri)

Every turning point, important event and transformation in the history of the city left many traces which constructed the rich historical layers and values of İstanbul over time. Like many other multi-layered historical districts in İstanbul, Kurtuluş (Tatavla) District has negatively affected, from the pressure of change and unqualified constructions forced by this pressure. Kurtuluş (Tatavla) District, having a rich history is at risk of losing its tangible and intangible values under this pressure of transformation. Tatavla, currently named as Kurtuluş, surrounded by Bomonti, Osmanbey, Nişantaşı, Harbiye, Elmadağ, Dolapdere, Beyoğlu, Kasımpaşa, Feriköy neighborhoods and historical cemeteries. In the center of İstanbul, it is a district that dates back to the time of Suleiman the Magnificent and has its own traditions, cultures and even a 500-year street carnival inherited from its autonomous period where only Greek-Orthodox people are allowed to live in cosmopolitan İstanbul. The first settlement in Tatavla District, which was used as a pasture and shelter for horses, started during the reign of Suleiman the Magnificent (1520-1566). The first settlers were skilled prisoners of war and slaves in shipping and maritime, who were taken prisoner to work in Kasımpaşa Shipyard during the naval expeditions of Barbaros Hayreddin and Piyale Pasha, who served as the Capitan Pasha, to the Aegean, Mediterranean, Ionian Islands and Peloponnese. The population of this district, who became free with their success in time, continued to develop with the protection and encouragement of important shipmasters such as Barbaros Hayreddin and Piyale Pasha. Thanks to an edict of III. Selim in 1793, not only Muslims, Assyrians, Armenians and Jews who live together in different districts of İstanbul but even included European Christians (Frank) who belong to Protestant and Catholic sects have been banned the entry of district which has evolved over time. In this way, by preventing the settlement of a non-Greek-Orthodox person, a very special area was created related to both origin and religion. The 1821 Peloponnesian Revolt, that occurred in the 19th century, resulted in the district's loss of the patronage of the Capitan Pashas, and the Crimean War of 1854-1855 resulted in Tsarist Russia taking on this protection. Important events and disasters such as the 1831 Pera Fire, the 1839 Edict of Tanzimat, the 1856 Edict of Reform, the 1870 Great Pera Fire, combined with the loss of the patronage of the Capitan Pashas, caused the 1793 edict to be invalid. In addition to that, the formation of important districts such as Sinemköy, Pangaltı, Harbiye, Ferikoy, Bomonti and Nisantasi in the immediate vicinity of the district after the second half of the 19th century, both accelerated the urban development of the districts and caused Armenians, Greeks, Levantines which have different ethnicities to settle in the district. Thanks to its autonomous and free environment, At the beginning of the 20th century Tatavla is the second important district where the most people of Greek origin lived together after Pera among other districts of İstanbul. The poor village where the shipyard workers lived; It is also called“Little Athens”with its churches, holy springs, tombs, schools, theaters, charity associations, sports clubs, bath, fairs, taverns, important professionals and the carnival, which is famous even abroad, whose origins are based on the Venice and Rio carnival. In this process, Tatavla rightfully has become famous after Pera by increasing its urban, cultural and social accumulation. The famous Kurtuluş (Tatavla) Street, which developed as the last stop of the tram line, has a silhouette like Beyoğlu Street over time with the houses rising on it. Tatavla reaffirmed its importance by becoming one of the places which were not included in the forced migration with the Lausanne Peace Treaty signed on July 24, 1923. As the troubles of Greeks who migrated with the population exchange in Greece were learned, Tatavla became a district where Greek families living in many districts of İstanbul migrated to live safely. All this population growth has not only affected the culture, but also provided the construction of many historical buildings. Unfortunately, The Great Tatavla Fire, which burned down 212 houses, 17 shops and 1 pharmacy on the night of January 21, 1929, did not only result in large financial losses, but also caused a dramatic change in the urban tissue. The 1929 Great Tatavla Fire, was followed day by day in many newspapers published at domestic and international, caused not only the emergence of a completely different urban tissue instead of the old historical tissue but also the change of the name“Tatavla”, which has been used for centuries, to“Kurtuluş”. When the events of 1941 20 Classes of Reserve Military Service and 1942 Wealth Tax, which emerged with the effects of 1939-1945 World War II, were added to the events of 1955 6-7 September and the 1964 Forced Exchange, which were triggered by the Cyprus Dispute, the migrating of the Greek population caused the identity erosion of the district. The fact that the remaining empty places were filled with internal migrations from Anatolia caused losing its“autonomous cosmopolitan structure”, which was a natural wealth derived from its social, cultural and urban life, that the district had at the beginning of the 20th century. In the 1980s and 1990s, people, who migrated from east to west with the hope of finding a job, continued to settle in the district with taking their close surroundings and relatives. In the 2000s, this migration has reached an international dimension due to the wars in foreign countries and the economic situation of this countries. The fact that the district has experienced many natural disasters throughout history and the acceleration of apartmentisation to supply the needs of the increasing population due to the uncontrolled migration after the Republic Period has caused the historical and cultural accumulation to begin to disappear. This thesis; aims to propose an urban preservation project that aims to sustain the development of the site as well as preserving by examining the urban, cultural, political, social effects and natural disasters that have occurred throughout the history from the Ottoman Empire to the present by documenting the urban change and all historical-cultural values of the district in time and creating an inventory list of all the historical buildings that have managed to reach the present day. The thesis includes six chapters. In the introduction, which is the first chapter of the thesis, the subject, purpose, scope and the methodology are defined. The second chapter of the thesis, focusing on the cultural, political, social and physical change and history of the district in a chronological order bases on many printed sources, historical maps and archival documents. This chapter has three sub-parts about the urban development and transformations of the district following the chronology. Historical studies show us that the district has two main periods reflecting completely different urban character. In the third chapter, current situation of the site is questioned by analyses, graphs, tables and photographs. Besides various analyses including current use, structural condition, legal preservation status of the buildings, historical analyses clarifying the physical layers dating back to 19th and 20th centuries are prepared. A detailed inventory for all buildings having cultural asset is also attached. The fourth chapter is the synthesis in which the physical analyses and statistical data is evaluated and area were evaluated at the same time. The fifth chapter includes preservation interventions, refunctioning proposals and digital inventory for Kurtuluş (Tatavla) District were prepared considering the data obtained from the analyses, synthesis and historical researches. The sixth chapter, is a brief conclusion on the importance of preserving heritage values of the district, sharing this knowledge with the public and transferring it to the next generations.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    353736

    Effects of identity construction policies on urban space: Tatavla/Kurtuluş case

    Kimlik inşa politikalarının kent mekanına etkisi: Tatavla/Kurtuluş örneği

    İREM ERİN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2014

    Sosyolojiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET OCAKÇI

  2. Tez No

    598930

    İstanbul Kurtuluş caddesi 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl ilkyarisi korunmasi gerekli sivil mimarlik örnekleri üzerine bir çalişma

    The research on late 19th and the first half of the 20th century civil architecture examples which require protection in Istanbul Kurtuluş street

    CANSU KISAT TÜFEKÇİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    MimarlıkYıldız Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER FARUK TUNCER

  3. Tez No

    611175

    İstanbul Tatavla/Kurtuluş semtinin kültürel ve mimari kimlik değişimi

    Arhitectural and identity change of Tatavla/Kurtuluş district of Istanbul

    EMİNE NAZAN AVKOVAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    MimarlıkMaltepe Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ CANDAN ÖZÜLKE

  4. Tez No

    843388

    Kültürel belleğin, semt kimliğinin ve kültürünün şekillenmesinde ve yeniden üretilmesinde sanal toplulukların etkisi

    The effect of interaction in virtual communities on social media on the shaping and reproduction of cultural memory, neighborhood identity and culture

    TUGAY SARIKAYA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    İletişim Bilimleriİstanbul Ticaret Üniversitesi

    Medya ve İletişim Çalışmaları Bilim Dalı

    PROF. DR. FÜSUN ALVER

  5. Tez No

    393041

    Kurtuluş Rum İlkokulu restorasyon projesi

    Restoration project of Kurtuluş Greek Primary School

    AYŞEGÜL NEBİOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. GÜLSÜM TANYELİ

Geri Dön