Mahkeme-i şer'iyye ve mecelle projesi özelinde Rusya'da İslam hukuku faaliyetleri (1788-1918)
Islamic law activities in Russia specific to mahkama-i shar'iyyah and mecelle project (1788-1918)
- Tez No: 723824
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN KOŞUM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Tarih, Religion, Law, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 281
Özet
Rusya Müslümanlarının İslam hukuku faaliyetlerinin temelinde Mahkeme-i Şer'iyye yer almıştır. 1788'de II. Katerina tarafından kurulan Mahkeme-i Şer'iyye, bağımsızlıklarını kaybeden Rusya Müslümanlarının sahip oldukları tek resmî kurum özelliğindedir. Bu kurum zamanla Kırım ve Kafkasya dışında kalan tüm Rusya Müslümanlarının çatı kuruluşu haline gelmiştir. 1917 yılına kadar başkanlığını Rus Hükümeti tarafından atanan bir müftünün yaptığı Mahkeme'de görev süreleri üç yıl olan üç de kâdı yer almıştır. Mahkeme-i Şer'iyye, mahallelerde görevlendirilecek imam ve müezzin adaylarının sınavlarını yaparak atanmaları için gerekli belgeleri düzenlemek, görevlilerin denetim ve azlinin yanı sıra doğum ve vefat kayıtlarının tutulmasına, nikâh, talâk ve miras işlerinin yerelde görülmesine nezâret etmiştir. Mahkeme, imamlara kâdılık görevinin verilmesiyle, mahallinde çözüme kavuşturulamayan meseleleri görüşüp karara bağlayan bir temyiz mahkemesi konumuna yükselmiştir. İslam hukuk tarihinde pek fazla örneği görülmemekle birlikte teoride var olan çok yargıçlı bir sisteme sahip olan Mahkeme-i Şer'iyye, müftü ve kâdıların birlikte görev yapması açısından da özel bir öneme sahip olmuştur. Mahkeme-i Şer'iyye'ye tevdi edilen resmi görevlerin yanı sıra Rusya Müslümanlarının dinî ve milli kimliklerini korumak adına önemli görevler icra etmiştir. 1917 yılında dinî özerkliğini ilan eden Mahkeme-i Şer'iyye İslam hukuk tarihi açısından çok önemli sayılabilecek yeni mecelle düşüncesini gündemine alarak projelendirmiştir. Mecelle-i Ahkâm-ı Şer'iyye adıyla eklektik metotla hazırlanması planlanan kanunlaştırma projesi, Osmanlı Devleti'nde hazırlanan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye'nin İslam hukuk tarihinde açtığı dönemin yeni ve önemli bir halkası olarak düşünülmüştür. Ancak bu proje Bolşevik Devrimi ve sonrasında yaşanan siyasî ve ekonomik sebeplerden dolayı gerçekleştirilememiştir. Büyük bir heyecanla resmen projelendirilen Mecelle-i Ahkâm-ı Şer'iyye hazırlanamamış olsa da, Rusya Müslüman âlimlerinin yeni mecelle düşüncesinin dillendirilmesinden resmiyet kazandırılıncaya kadarki zamanda zor şartlar altında önemli çalışmalar ortaya koymuşlardır. Özellikle Musa Carullah'ın kaleme aldığı 'Kavâid-i Fıkhiyye' adlı eseri yeni mecellenin külli kâideleri mesabesindedir.
Özet (Çeviri)
The Mahkama-i Shar'iyyah (the Court of Islamic Law) has existed in the foundations of the activities of the Muslims of Russia regarding the Islamic Law. The Mahkama-i Shar'iyyah, which was established in 1788 by Catherine II, has been the only official institution that the Muslims of Russia who lost their independence. Through time, this institution has become the umbrella organization of all Muslims of Russia except Crimea and Caucasia. Also, three qadis served for three-year terms of service in the Court, whose chairmanship was carried out by a mufti appointed by the Russian Government until 1917. The Mahkama-i Shar'iyyah has carried out the examinations of the candidate imams and muezzins to be assigned in the districts and oversaw the procedures for issuing the necessary papers for their appointments, inspecting and dismissing the assigned personnel in addition to keeping the birth and death records and managing the marriage, divorce and inheritance affairs at the local level. The Court has reached the position of an appeals court hearing the unresolved affairs in its location with the granting of the position of qadi to the imams. The Mahkama-i Shar'iyyah, which had a system with multiple judges that existed in the history of the Islamic law but was not frequently encountered, had a special significance in terms of the mufti' and qadis' collective work. Besides the official responsibilities assigned to it, the Mahkama-i Shar'iyyah served important functions in terms of protection of the religious and national identities of the Muslims of Russia. The Mahkama-i Shar'iyyah, which has declared its religious autonomy in 1917, has taken the idea of new Majallah (the Ottoman Code of Civil Law) into its agenda and conceptualized it as a project which may be regarded as very important in terms of the history of the Islamic law. The canonization project which was planned to be prepared by an eclectic method under the title of Mecelle-i Ahkâm-i Şer'iyye (the Code of Islamic Law) was thought as a new and important addition to the period which the Mecelle-i Ahkâm-i Adliye (the Ottoman Code of Civil Law), prepared during the reign of the Ottoman Empire, has opened in the history of the Islamic Law. However, this project was not materialized due to the political and economic reasons encountered after the Bolshevik Revolution. Although the Mecelle-i Ahkâm-i Şer'iyye, which was officially conceptualized as a project with great excitement, was not prepared, and the Muslim scholars of Russia have put forward important studies under difficult conditions in the period from voicing the idea of a new Majallah until formalizing it. The work of Musa Jarullah (Bigiev) titled“Qawaid-i Fiqhiyyah”(Islamic Legal Maxims) provides the general principles of the new Majallah.
Benzer Tezler
- H. 1313-1315 tarihli C-147 numaralı Bursa Şer'iyye Sicilinin 1-50 varaklarındaki kayıtların fıkıh ilmi açısından tasnif ve tahlili
Clasification and analysis of the records between folios 1-50 of bursa Court Records Numbered c-147 and dated 1313-1315 accordi̇ng of iIslamic law
SEYİT MUHAMMED ENES PINARBAŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL YILDIZ
- 196 Numaralı Besni Şer'iyye Sicilinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi
The transcription and evaluation of 196 Numbered Besni Şer'iyye Register
SADIK ÇETİN
- Osmanlı Devleti'nde şer'itemyiz kurumları Fetvahane-i Ali, Meclis-i Tetkikat-ı Şer'iyye ve Mahkeme-i Temyiz-i Şer'iyye Dairesi
Başlık çevirisi yok
İLHAMİ YURDAKUL
- İznik 36 No'lu Şer'iyye Sicil Defterine göre İznik'te sosyal hayat
Başlık çevirisi yok
BAHATTİN KURTULMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
TarihSakarya Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZİYA KAZICI
- 1354 numaralı - 1315 (1898) tarihli Görele kazası mahkeme-i şeriyesine mahsus tescil-i vekalet defteri transkripsiyon ve değerlendirilmesi
Transcription and interpretation of Görele district cannonical court agency registration book numbered 1354 and dated 1315 (1898)
AYFER İPŞİR ALBAYRAK