Hikmetü'l-ʻayn ve şerhleri bağlamında nedensellik sorunu
The problem of causality in the context Hikmat al-'ayn and its commentari̇es
- Tez No: 763736
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖMER MAHİR ALPER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Metafizik, Nedensellik, Kâtibî, Hikmetü'l-ʻayn, Şerh-Hâşiye, Metaphysics, Causality, Najm al-Dīn Alī al-Kātibī, Hikmat al-ʻayn, Commentary-Marginal Glos
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 308
Özet
Varlığın ve gerçekliğin bilgisini ve illetini araştırma yönüyle felsefenin kendisinden bigâne kalamadığı temel meselelerden biri, ontoloji, teoloji, epistemoloji, mantık ve psikoloji bilimleri açısından nedenselliktir. Her zaman insan merakını canlı tutan bir arayış olarak nedenselliğe ilişkin tetkiklerin kıymeti harbiyesi, felsefî bilimlerin tamamını ilgilendirip hakikat arayışının kalkış noktasını oluşturmasından ileri gelir. Biz, bu çalışmada İslâm felsefesi tarihinde önemli bir filozof olan Necmûddîn Alî el-Kâtibî'nin (ö. 675/1277) Hikmetü'l-ʻayn adlı eseri ve şerhleri bağlamında metafiziksel açıdan nedensellik sorununu inceledik. İllet ve maʻlûlün tanımı, illetin türleri ve ayrımı, maʻlûlün varlığı için yeterli olup olmamayı ifade eden tam ve eksik illetin mâhiyeti, ontolojinin temel kavramlar şeması içerisinde olması yönüyle illet ve maʻlûl, illete muhtaçlık açısından varlıkların taksimi, mümkün kategorisindeki her bir şeyin fiziksel veya metafiziksel illetlere bağımlı oluşu, mâhiyetin illete muhtaçlığı, mümkün mâhiyetin varlık kazanabilmesi için tam illete bağımlı olması, ontolojik ve zamansal öncelik açısından illet ve maʻlûl ilişkisi, maʻlûlün illete ihtiyacının ana gerekçesi, kısır döngü ve teselsülün imkânsızlığı ile Tanrı kanıtlaması arasındaki koşutluğun yanı sıra maʻlûlün varlığına etki etmesi cihetiyle Tanrısal niteliklerin Tanrı tasavvuruna etkisi bağlamında nedenselliğin metafiziksel boyutlarını çözümlemeye gayret ettik. İbn Sînâ'nın (ö. 428/1037) metafizik sisteminin köşe taşlarından biri olan nedensellik sorunu hakkında açıkladığı meselelerin Fahreddîn er-Râzî'nin (ö. 606/1210) eleştirileri ve katkıları sonucunda Kâtibî ve şârihler tarafından nasıl tevârüs edildiği ile Kâtibî ve şârihlerin benzerlik ve farklılık arz eden görüşlerinin tespit edilip analiz edilmesi, tezimizin ana amacını oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın temel hedefi, Kâtibî ve şârihlerin nedensellik sorununun metafiziksel boyutlarına ilişkin görüşlerinin ve farklılıklarının tespit edilmesiyle metafiziksel düşüncelerinin anlaşılmasına katkıda bulunmaktan ibârettir.
Özet (Çeviri)
One of the main issues that philosophy cannot ignore in terms of researching the knowledge and the cause of existence and reality is the problem of causality in terms of ontology, theology, epistemology, logic and psychology. As a quest that always keeps human curiosity alive, the true value of the inquiry into causality proceeds from the fact that it concerns all philosophical sciences and constitutes the starting point of the search for truth. In this study, we examined the problem of causality from a metaphysical point of view in the context of the Hikmat al-ʻayn, a work of an important philosopher in the history of Islamic philosophy, Najm al-Dīn Alī al-Kātibī (d. 675/1276), and its commentaries. We tried to analyze the metaphysical dimensions of the definition of cause and effect; the various types of causality and their distinguishing features which separate them from each other; the essence complete and incomplete cause (al-ʻilla al-tamma and al-ʻilla al-nāqisa), which thereby express whether or not the cause is sufficient for the existence of its effect to be brought about; cause and effect in terms of their being within the schema of the foundational concepts of ontology; the division of existent entities in terms of the necessity of causality; the dependence of every existent possible entity on physical or metaphysical causes; essence's necessity of causality; the dependence of existent possible entities on complete causality for them to gain existence; the relation between cause and effect from the perspective of ontological and temporal priority; the principal justification for why effect stands in need of cause and the parallelism between the dual impossibility of infinite regress and circular reasoning and the rational proof for the existence of God, along with the influence of the Divine Attributes on the conception of God in terms of how they impact upon the existence of the effect. The principal aim of the thesis is to identify and analyze how the issues which were presented and explained surrounding the notion of causality -one of the cornerstones of Ibn Sīnā's (d. 428/1037) metaphysical system- were inherited by Kātibī and his commentators as a result of the criticisms levelled against Ibn Sīnā by Fakhr al-dīn al-Rāzī's (d. 606/1210) and al-Rāzī's own contributions to the discussion; and what the similarities and points of departure between Kātibī and his various commentators are on these matters. The main objective of this study, therefore, is to contribute to the understanding of the metaphysical thought of Kātibī and his commentators by determining their various positions and views, their approaches to the subject, and their differences regarding the metaphysical dimensions of the problem of causality.
Benzer Tezler
- Hikmetu'l-Müteâliye'ye dayalı bir tıp felsefesi önerisi
A proposal for a philosophy of medicine based on Hikmetu'l-Mutealiye
ZEYNEP KOCAASLAN
- El-hikmetü'l-müteâliye: Molla Sadrâ'nın felsefi - kelâmi düşüncesi
The sublime wisdom: Philosophical - theological thought of Mulla Sadrâ
MUHAMMET SAİT KAVŞUT
Doktora
Türkçe
2018
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞABAN ALİ DÜZGÜN
- 'El-hikmetü'l-İlhamiyye' adlı eseri bağlamında Abdulkadir Mardini'nin felsefi görüşleri
Philosophical views of Abdulkadir Mardini in the context of his work named 'El-hikmetü'l-İlhamiyye'
NURŞAN NOZOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
DinFırat ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL ERDOĞAN
- İbn Sina'nın el-Hikmetu'l-Meşrikiyye adlı eseri ve tabiat felsefesi
Başlık çevirisi yok
AHMET ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
FelsefeMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEKİR KARLIAĞA
- Katibi Kazvini'nin Hikmetü'l-Ayn adlı eserinin tahkik ve tercümesi
Translation and edition of Katib al Kazvini's Hikmat al Ayn
SALİH AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET BAYRAKTAR