Roma Usul Hukuku'nda lıtıs contestatıo ve Türk Medeni Usul Hukuku'ndaki ön inceleme aşamasına etkileri
Litis contestatio in Roman procedural law and its effects on the preliminary examination stage in Turkish civil procedural law
- Tez No: 782763
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET NADİ GÜNAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Özel Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 419
Özet
Litis contestatio, temel niteliği gereği iki aşamalı bir usulden oluşan Özel Yargılama Sistemi'ndeki yargılamayı kendi içinde in iure ve apud iudicem aşaması olmak üzere iki farklı aşamaya bölen, bu itibarla yargılamanın ağırlık merkezini oluşturan ve modern anlamda davanın ve tahkikatın başlaması için yapılması zorunlu olan hukuki bir işlemdir. Legis actiones yargılamasındaki niteliği, apud iudicem aşamasında kanıt olarak kullanılması için in iure aşamasında söylenen sözlerin ve yapılan eylemlerin tanıklar önünde tespiti olan litis contestatio, formula yargılaması döneminde ise taraflar arasında yapılan yargısal bir anlaşma niteliği kazanarak hüküm ve sonuçları uyarınca, davanın hakem tarafından görülmesine dair taraflar arasında praetor huzurunda yapılan yargısal bir anlaşma olarak hüküm sürmüştür. Formula yargılamasının sona ermesi ile iki aşamalı yargılama usulü yerine tek aşamadan oluşan Sistem Dışı Yargılama usulünün genel yargılama usulü olarak kabul edilmesi üzerine, hüküm ve özelliklerini kaybeden litis contestatio işlemi, sadece bir an niteliği halini almıştır. 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren HMK'nın beş aşamalı ilk derece yargılama sistemi ile hukuk sistemimize kazandırılan en önemli hukuki kurumlardan birisi kabul edilen ön inceleme aşaması veya kurumu yargılamanın bağımsız aşaması olarak HMK m. 137-142 ila m. 320 hükümlerinde düzenlenmektedir. Ön inceleme aşaması, tahkikat aşamasına geçmeden önce hazırlık yapmak suretiyle tahkikat aşamasının planlı ve düzenli olarak yürütülmesi, yargılamanın olabildiğince hızlı ve kısa sürede tamamlanması ve tarafların serbestçe bir şekilde tasarruf edilebildikleri davalarda sulhe veya arabuluculuğa teşvik edilmesi suretiyle uyuşmazlığın yargı kararı olmadan taraflar arasında dostane bir şekilde çözümlenmesini amaçlanmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde, Roma Usul Hukuku hakkında genel ve öz bilgiler verilerek usul hukukunun tarihi gelişimine değinilmiştir. Bu bölümde Roma Usul Hukuku'nun temeli olarak kabul edilebilecek actio-ius kavramları arasındaki ilişki ile praetor'luk makamının yargısal nitelikleri üzerinde durulmuştur. Ardından usul hukukunun Yargılama Sistemi'ne uzanan gelişim süreci incelenmiştir. İkinci bölümde, litis contestatio işlemi terminoloji, kavram ve görüşler bakımından incelendikten sonra litis contestatio işleminin yargılamadaki konumu, yargılama usullerinin temel özellikleri ile birlikte ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü bölümde, litis contestatio'nun formula yargılaması özelindeki hüküm ve sonuçlarının incelenmesi ile birtakım benzer kurumlarla karşılaştırması yapılmıştır. Dördüncü bölümde, ön inceleme aşamasını HMK sistematiği doğrultusunda ayrıntılı olarak incelenmiştir. Beşinci ve son bölümde ise litis contestatio ile ön inceleme aşaması karşılıklı olarak değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In Roman Law, litis contestatio is a legal procedure that divides the proceedings in the Roman Civil Procedure in the classical period, which consists of a two-stage procedure due to its basic nature, into two different stages, namely the in iure and apud iudicem stages, and as such, constitutes the center of gravity of the proceedings and is mandatory for the commencement of the trial and the investigation in the modern sense. The litis contestatio, whose nature in the legis actio procedure was the determination of the words spoken and actions performed in the in iure stage before witnesses in order to be used as evidence in the apud iudicem stage, gained the character of a judicial agreement between the parties in the formulary procedure and, in accordance with its provisions and consequences, it was a judicial agreement between the parties to have the case heard by the arbitrator before the praetor. Upon the termination of the formulary procedure and the abandonment of the two-stage trial procedure and the adoption of the single-stage the procedure extra ordinem as the general trial procedure, the litis contestatio, which lost its former provisions and qualifications, became only a momentary qualification. In the five-stage first instance trial system introduced by the Code of Civil Procedure No. 6100, which entered into force on 01.10.2011, the preliminary examination stage or institution, which is considered one of the most important legal institutions introduced to our legal system, is regulated as an independent stage of the proceedings under Art. 137-142 to 320 of the Code of Civil Procedure. At the preliminary examination stage, it is aimed to conduct the investigation in a planned and specific order by making preparations before the investigation stage, to complete the proceedings as quickly and in a short time as possible, and to resolve the dispute amicably by encouraging the parties to settle and mediate in cases that can be freely disposed of. In the first part of the study, general and brief information about the Roman Procedural Law is given and the historical development of the procedural law is mentioned. In this section, the relationship between the concept of actio-ius, which can be considered as the basis of Roman Procedural Law, and the judicial qualifications of the praetor's office are emphasized. Then, the development process of procedural law leading to the Judicial System is analyzed. In the second part, after analyzing the litis contestatio in terms of terminology, concepts and opinions, the position of the litis contestatio in the proceedings is analyzed in detail together with the basic features of the proceedings. In the third part, the provisions and consequences of litis contestatio in the formulary procedure are analyzed and compared with some similar institutions. In the fourth part, the preliminary examination stage is analyzed in detail in line with the systematics of the Code of Civil Procedure. In the fifth and final part, litis contestatio and the preliminary examination stage are mutually evaluated under several headings.
Benzer Tezler
- Contribution a la recherche d'un cadre juridique pour un droit international de laconcurrence plus efficace
Daha etkin bir uluslararası rekabet için hukuki çerçeve arayışı
ALİ CENK KESKİN
Doktora
Fransızca
2009
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JEAN MARC SOREL
PROF. DR. HALİL ERCÜMENT ERDEM
