Psikolojik kontrolün belirleyicilerinin ve gelişimsel sonuçlarının aile sistem yaklaşımıyla incelenmesi: Çok düzeyli bir modelleme
An examination of determinants and developmental outcomes of psychological control using system approach: A multilevel modeling
- Tez No: 802917
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ARİFE BERNA AYTAÇ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Psychological control, the antecedents of parenting, behavioral problems, multilevel analysis, adolescence
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 151
Özet
Araştırmanın başlıca hedefi psikolojik kontrol uygulamalarını derinlemesine incelemektir. Bu amaç kapsamında araştırmada odak noktası farklı olan iki çalışma mevcuttur. Birinci çalışmanın temel amacı, anne babalardan algılanan psikolojik kontrolün belirleyicilerini incelemektir. İkinci çalışmanın temel amacı ise psikolojik kontrolün ergenlerdeki gelişimsel sonuçlarını araştırmaktır. Birinci çalışmada anne babaların, ergenlerin ve aile bağlamının özellikleri bir modelleme kapsamında psikolojik kontrolün belirleyicileri olarak incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 17 farklı şehirde yaşayan 307 aileden oluşmaktadır. Her aileden anne (Ort. = 41.30, S = 4.24), baba (Ort. = 45.01, S = 4.58), büyük kardeş (Ort. = 16.17, S = 1.60) ve küçük kardeşin (Ort. = 12.54, S = 1.70) katılımıyla toplam 1228 kişiye ulaşılmıştır. Çok düzeyli modelleme analizi sonuçlarına göre, anneden algılanan psikolojik kontrolü yordayan değişkenler; ergenin doğum sırası, problem davranışları ve akademik işlevselliği ve annenin uyumsuz mükemmeliyetçiliğidir. Babadan algılanan psikolojik kontrolü yordayan değişkenler ise ergenin doğum sırası, problem davranışları ve ev ortamı kaosudur. İkinci çalışmada psikolojik kontrolün kardeşlerin problem davranışları üzerindeki yordayıcı rolü bir modelleme kapsamında incelenmiştir. Araştırma modelinde psikolojik kontrolün iki düzeyinin (genel psikolojik kontrol ve farklılaşan psikolojik kontrol) problem davranışlarla ilişkileri, ergen ve aile bağlamı özellikleriyle birlikte incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi birinci çalışmayla aynıdır ancak farklı değişkenlerle veri temizliği işlemi yapılması nedeniyle 303 aileden oluşmuştur. Çok düzeyli modelleme analizi sonuçlarına göre ergenlerin dışa yönelim problemlerini yordayan özellikler; anne modelinde farklılaşan psikolojik kontrol, genel psikolojik kontrol ve ev ortamı kaosu iken baba modelinde farklılaşan psikolojik kontrol ve ev ortamı kaosudur. Ergenlerin içe yönelim problemlerini yordayan özellikler anne ve baba modellerinde ortak olarak ergenin cinsiyeti ve ailenin gelir düzeyidir. Birinci çalışma (i) psikolojik kontrol uygulamalarında ergenin uyum sorunlarının önemli bir belirleyici olduğunu, (ii) belirleyicileri her iki ebeveyn için de incelemek gerektiğini ortaya koymaktadır. İkinci çalışma ise psikolojik kontrolün sonuçlarını; (i) ebeveynliğin ailedeki genel düzeyi ile kardeşe özgü düzeyini ayrıştırarak, (ii) anne ve babalarda, (iii) aile sisteminin diğer özellikleriyle birlikte incelemenin önemini göstermektedir. Anahtar Sözcükler Psikolojik kontrol, ebeveynliğin belirleyiciler, problem davranışlar, çok düzeyli analiz, ergenlik dönemi
Özet (Çeviri)
The primary objective of the present research is to examine the psychological control in detail. There are two studies with different focus in the research to achieve this objective. The focus of the Study1 is to examine the determinants of perceived psychological control, and the focus of the Study2 is to examine the developmental consequences of psychological control. In the first study, the characteristics of parents, adolescents, and the family context have been examined as the antecedents of psychological control through modeling. The sample of the research consists of 307 families residing in 17 different cities, in Turkey. A total of 1228 individuals including mothers (M = 41.30, N = 4.24), fathers (M = 45.01, N = 4.58), older siblings (M = 16.17, N = 1.60), and younger siblings (M = 12.54, N = 1.70) have participated to the study. The results of the multilevel analysis revealed that the predictors of psychological control in the mother's model were birth order, problem behaviors, and academic functioning as well as maternal maladaptive perfectionism. The predictors for the father's model were the birth order, problem behaviors, and the household chaos. In the second study, it has been focused on investigating the role of psychological control on the problem behaviors of siblings through modeling. The research model has examined the relationship between both ambient and differential psychological control and problem behaviors, considering the characteristics of the adolescents and the family context. The study sample was the same as the first study, but it consisted of 303 families due to scrubbing. The results of the multilevel analysis indicated that in the mother model, differential and ambient psychological control, and household chaos were predictors of externalizing problems. In the father model predictors were differential psychological control and household chaos. For both parent model, the predictors of internalizing problems were the gender of the sibling and family income. Study1 reveals that (i) the adolescent's maladjustment is an important antecedent of psychological control, (ii) it is necessary to examine the antecedents for both parents. Study 2 demonstrates the importance of examining the outcomes of psychological control by (i) differentiating family-wide and child-specific aspects of parenting, (ii) both for mothers and fathers, (iii) along with other features of the family system.
Benzer Tezler
- Besin seçimi ve belirleyicileri: Lise öğrencilerinde nitel bir çalışma
Food choice and determinants: A qualitative study in high school students
SİBEL TOSYALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Beslenme ve DiyetetikSelçuk ÜniversitesiÇocuk Gelişimi ve Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NAZAN AKTAŞ
- Türkiye'de kayıt dışı ekonominin belirleyicileri üzerine ampirik bir çalışma
An empirical study on the determinants of the shadow economy in Turkey
İPEK ÖZER
- Investigating the determinants of university students' recycling behavior
Üniversite öğrencilerinin geri dönüşüm davranışlarının belirleyicilerinin incelenmesi
AÇELYA GİZEM ÖKTEM
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
EkonomiHacettepe Üniversitesiİktisat (İngilizce) Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SELCEN ÖZTÜRK
- Adli mahkumlar arasında sirkadiyen tercihler, uyku kalitesi, disossiyasyon, travma sonrası bilişler ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) arasındaki ilişkiler
Associations between circadian preferences, sleep quality, dissociation, post-traumatic cognitions, and posttraumatic stress disorder (PTSD) among incarcerated offenders
ÖZLEM FİDAN ACAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimYüzüncü Yıl ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MURAT BOYSAN
- Kas iskelet sistemi hastalıklarına bağlı kronik ağrıların yaşam kalitesi üzerine olan etkileri
Başlık çevirisi yok
AYÇA AYTAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Fiziksel Tıp ve RehabilitasyonBaşkent ÜniversitesiFizik Tedavi ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE HANDAN TÜZÜN